Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πως είναι δυνατόν ένας ενήλικας να χρησιμοποιήσει ένα παιδί για την δική του σεξουαλική ικανοποίηση. Κι όμως η σεξουαλική κακοποίηση παιδιών είναι μια πραγματικότητα για ένα σημαντικό αριθμό παιδιών. Έρευνες στη χώρα μας ανεβάζουν τα ποσοστά στο 17% για τα κορίτσια και 7-8% για τα αγόρια για όλη τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας έως τα 18 χρόνια. Στις περισσότερες περιπτώσεις ο δράστης είναι γνωστός στο παιδί: μέλος της οικογένειας (1/3 των δραστών) ή άλλο οικείο πρόσωπο (1/3). Ο δράστης χρησιμοποιεί σωματικό εξαναγκασμό αλλά πιο συχνά ψυχολογική πίεση (εκφοβισμό, συναισθηματικό εκβιασμό ή απλά χρήση της θέσης ισχύος που έχει σαν ενήλικας) για να πετύχει τον στόχο του.
Η κακοποίηση τραυματίζει βάναυσα την ευάλωτη παιδική ψυχή. Το παιδί, ακόμη κι όταν δεν καταλαβαίνει τι ακριβώς συμβαίνει, ξέρει ότι αυτό που γίνεται είναι λάθος αλλά νιώθει αδύναμο να το σταματήσει. Η σύγχυση το παραλύει. Υποφέρει, πανικοβάλλεται, νιώθει ντροπή και ενοχές ότι το ίδιο φταίει, ότι προκάλεσε αυτό που του συμβαίνει. Άλλωστε πολλές φορές ο δράστης του λέει ακριβώς αυτό. Το παιδί θέλει να το πει σε κάποιον, να ζητήσει βοήθεια αλλά σιωπά φοβισμένο. Μπορεί ο δράστης να το έχει απειλήσει, αλλά πιο συχνά είναι ο συναισθηματικός εκβιασμός που οδηγεί στην σιωπή. Ειδικά αν είναι πρόσωπο οικείο και αγαπητό, ο δράστης εκβιάζει το παιδί ότι αν μιλήσει για το ‘μυστικό τους’, τότε κάθε σύνδεση ανάμεσά τους θα χαθεί. Κάποιες φορές τα θύματα σιωπούν για να προστατεύσουν τον δράστη ή γιατί φοβούνται ότι η αποκάλυψη θα διαταράξει την οικογένεια και θα πληγώσει θανάσιμα τους αγαπημένους τους. Άλλες φορές φοβούνται ότι οι άλλοι δεν θα τους πιστέψουν ή θα τους κατηγορήσουν για την κακοποίηση.
Ο κλοιός της σιωπής γύρω από την κακοποίηση είναι ολέθριος, ειδικά όταν σ’ αυτόν συμμετέχει η οικογένεια. Όπως όταν το παιδί βρίσκει το θάρρος να μιλήσει για αυτό που του συμβαίνει και συναντά την αδιαφορία, την απαξίωση ή την απόρριψη («Μην λες τέτοια πράγματα!», «Τι ανοησίες είναι αυτές», «Πάλι προβλήματα δημιουργείς!»). Σε κλειστές κοινωνίες, όπως απομακρυσμένα χωριά, όπου επικρατεί η δυσπιστία προς τις αρχές, εγκλήματα όπως η σεξουαλική κακοποίηση μπορεί να αποκρύπτονται. Κάποιες φορές η καταγγελία φθάνει μέχρι τις διωκτικές αρχές αλλά αργότερα αποσύρεται και το όλο θέμα αποσιωπάται. Βέβαια το πρόβλημα δεν περιορίζεται σ’ αυτές τις κοινωνίες. Η σεξουαλική κακοποίηση και ο κύκλος της σιωπής που την θρέφει συναντάται σε οικογένειες από κάθε πολιτισμικό περιβάλλον και κοινωνική τάξη. Ειδικά όταν το περιβάλλον δεν στηρίζει το παιδί στην αποκάλυψη της κακοποίησης, το τραύμα που προκαλεί είναι βαθύ και μακροχρόνιο. Η αυτοεκτίμηση του παιδιού, η αίσθηση εμπιστοσύνης και ασφάλειας στον κόσμο θρυμματίζονται. Ο κόσμος του γίνεται ένας κόσμος τρομακτικών σκιών που βασανίζουν μυαλό, ψυχή και σώμα για πολλά χρόνια μετά το τέλος της κακοποίησης…
Σοφία Μεσσάρη
Κλινική Ψυχολόγος & Οικογενειακή Θεραπεύτρια
Κέντρο Ψυχολογικών Θεραπειών «Ψυχή τε και σώματι»
Πινδάρου 11Β, Ξάνθη. Τηλ.: 25411 00434.
