1η Μαρτίου σήμερα και δειλά δειλά μπαίνουμε στην άνοιξη, μολονότι ο καιρός είναι κάπως… μουντός.
Υπενθύμιση: Πάντως, το μόνο σίγουρο είναι πως δεν πρέπει να λησμονήσουμε να φορέσουμε το βραχιολάκι -σύμβολο του Μάρτη.
Το λαογραφικό περιεχόμενο του Μαρτίου είναι πλούσιο και σχετίζεται με την θέση του ως πρώτου μήνα άνοιξης, αλλά και με τις άστατες καιρικές συνθήκες που επικρατούν και έχουν αποφασιστική σημασία για την γεωργοκτηνοτροφική παραγωγή. Αυτή η διαπίστωση αναδεικνύεται από την πληθώρα των σχετικών παροιμιών, αλλά και από τις διάφορες ευτράπελες διηγήσεις της ελληνικής παράδοσης.
Μία από αυτές είναι οι «Ημέρες της Γριάς», όπου για να δικαιολογηθούν οι λιγότερες μέρες του Φεβρουαρίου σε σχέση με τους άλλους μήνες, είναι γνωστή η λαϊκή παράδοση ότι ο Μάρτιος δανείστηκε από τον Φεβρουάριο τις τρεις τελευταίες ημέρες του, τις πιο χειμωνιάτικες, για να τιμωρήσει την γριά τσοπάνισσα των βουνών που καυχήθηκε ότι τελειώνοντας ο Μάρτιος δεν μπόρεσε να της κάνει κακό.
Μια άλλη διήγηση αναφέρει ότι ο Μάρτιος είχε δυο γυναίκες, μία καλή κι μία κακή, και ανάλογα με αυτή που έχει κοντά του είναι και ο καιρός. Σύμφωνα με μια τρίτη παράδοση, ο Μάρτιος έπαψε να είναι ο πρώτος μήνας του έτους,επειδή οι άλλοι μήνες του αφαίρεσαν τα πρωτεία και τα έδωσαν στο Γενάρη, επειδή τους ξεγέλασε πίνοντας όλο το κρασί από το κοινό τους βαρέλι. Έτσι, όταν ο Μάρτης θυμάται το κρασί που ήπιε, χαμογελάει και ο καιρός είναι ξάστερος, όταν όμως θυμάται την τιμωρία του και τα πρωτεία που έχασε, κλαίει και ο καιρός είναι βροχερός.
Γιατί φοράμε βραχιολάκι;
Ο Μάρτης πήρε το όνομα του από το λατινικό όνομα του θεού Άρη (Mars = Άρης). Είναι ο πρώτος μήνας του Ρωμαϊκού ημερολογίου και αντιστοιχεί με τον Ελαφηβολιώνα των Αρχαίων Ελλήνων….
Το βραχιολάκι αυτό, σύμφωνα με την παράδοση, το φοράνε κυρίως τα παιδιά για να μην «καούν» και να προστατευτούν από τον ανοιξιάτικο ήλιο. Μέχρι και πρόσφατα, πριν κάποιες δεκαετίες οι όμορφες γυναίκες ήταν αυτές που δεν μαύριζαν από τον ήλιο (μαύριζαν αυτές που έκαναν δουλειά έξω, οι αγρότισσες που ήταν πιο φτωχές).
Το βγάζουν στο τέλος του μήνα, ή το αφήνουν πάνω στις τριανταφυλλιές (Rosa) όταν δουν το πρώτο χελιδόνι, για να τον πάρουν τα πουλιά και να χτίσουν τη φωλιά τους….
«ΤΟ ΕΡΗΜΟΝΗΣΙ» του ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ
(από Τα Ρω του Έρωτα, 1972)
Γεια σου Απρίλη
γεια σου Μάρτη
και πικρή Σαρακοστή
βάζω πλώρη και κατάρτι
και γυρεύω ένα νησί
που δε βρίσκεται στο χάρτη.
Το κρατάνε στον αέρα
τέσσερα χρυσά πουλιά
δε γνωρίζω εκεί πέρα
ούτε κλέφτη ούτε φονιά
ούτε μάνα και πατέρα.
Τα λουλούδια μεγαλώνουν
κάθε νύχτα τρεις οργιές
τις ακρογιαλιές ισκιώνουν
και τα δέντρα στις πλαγιές
σαν καβούρια σκαρφαλώνουν.
Μες στης ερημιάς τ’ αγέρι
όλ’ αγιάζουνε μεμιάς
πιάνεις του Θεού το χέρι
και τα κύματα ακουμπάς
σαν αγριοπεριστέρι.
Γεια σας έχτρες γεια σας μίση
και γινάτι καθενός
άμα βρεις το ερημονήσι
όλα τ’ άλλα είναι καπνός
μια φορά να το ‘χεις ζήσει».
Μάρτιος: Παροιμίες και Αποφθέγματα
1.Άλλα λογαριάζει ο Μάρτης κι άλλα η Σαρακοστή.
2.Αν δώσει ο Μάρτης δυο νερά κι ο Απρίλης άλλο ένα, χαρά σ’ εκείνο το ζευγά που ’χει πολλά σπαρμένα.
3.Αν δώσει ο Μάρτης και κακιώσει, μες στα χιόνια θα μας χώσει.
4.Από Μάρτη καλοκαίρι κι από Αύγουστο χειμώνα.
5.Από Μαρτιού πουκάμισο κι από Αυγούστου κάπα.
6.Από τον Μάρτη πουκάμισο, από τον Αύγουστο σεγκούνι (παλτό).
7.Κάλλιο Μάρτη καρβουνιάρη, παρά Μάρτη καψαλιάρη. (Καλύτερα κρύο παρά ζέστη)
8.Κάλλιο Μάρτη στις γωνιές, παρά Μάρτη στις αυλές. (Καλύτερα να κάνει ο Μάρτης βροχές, κρύο και να είμαστε στη γωνιά, παρά ήλιο και να είμαστε στις αυλές)
9.Του Μάρτη ο ήλιος βάφει και πέντε μήνες δεν ξεβάφει.
10.Λείπει ο Μάρτης απ’ τη Σαρακοστή;
11.Μάρτη βροχερέ κι Απρίλη χιονερέ.
12.Μάρτη έβρεχε; Θεριστής χαιρότανε.
13.Μάρτη φύλαγε τ’ άχερα, μη χάσεις το ζευγάρι.
14.Μάρτη, Μάρτη βροχερέ κι Απρίλη δροσερέ.
15.Μάρτης βρέχει; Ποτέ μην πάψει!
16.Μάρτης είναι νάζια κάνει, πότε κλαίει, πότε γελάει.
17.Μάρτης, γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης. Τα παλιόβοϊδα τα γδέρνει, τα δαμάλια τα παιδεύει.
18.Μάσε ξύλα για το Μάρτη, μην κάψεις τα παλούκια.
19.Μη σε γελάσει ο Μάρτης το πρωί και χάσεις την ημέρα.
20.Μήδε ο Μάρτης Καλοκαίρι, μήδ’ ο Αύγουστος Χειμώνας.
21.Ο Μάρτης βρέχει κι ο θεριστής χαίρεται.
22.Ο Μάρτης και η μάνα του…
23.Ο Μάρτης ο πεντάγνωμος, πέντε φορές εχιόνισε και πάλι το μετάνιωσε πως δεν εξαναχιόνισε!
24.Ο Μάρτης πενταδείλινος και ματαπεινασμένος.
25.Ο …. πο ’χει κόρη ακριβή, του Μάρτη ο ήλιος μην τη δει.
Επιμέλεια: Χρύσα Κιατίπη
