Το 2021 δημοσίευσα το κείμενο “Η ματωμένη παλαιστινιακή γη – κραυγές και ψίθυροι”. Ξεκινούσα ως εξής:
«Από τη μέρα που γεννήθηκα, τον Μάη του 1949, και ένιωσα τον κόσμο, ακούω μύρια όσα για τη ματωμένη παλαιστινιακή γη. Τότε περίπου (το 1948) γεννήθηκε από τις Μεγάλες Δυνάμεις ένα κράτος – το Ισραήλ – για την ακρίβεια φυτεύτηκε σαν όαση μέσα σε μια ζώσα αραβική περιοχή. Πρώτα οι Άγγλοι και μετά Γάλλοι και οι Ρώσοι ήθελαν να «τακτοποιήσουν» την περιοχή κατά τα συμφέροντά τους, διαχειριζόμενοι την Οθωμανική αυτοκρατορία και τη διάλυσή της στην περιοχή».
Είχα την ευκαιρία το 1979 να επισκεφτώ την Παλαιστινιακή Γη. Από τότε πολλές φορές, όπως και στις μέρες μου επαναλαμβάνω τη φράση: «Τούτο τον καιρό με θλίψη διαβάζω πάλι τα ίδια νέα για τη ματοβαμμένη εκείνη γη».
Το 1983/4 δημοσίευσα μια σειρά άρθρων με τίτλο «Κοινωνική ποίηση του εικοστού αιώνα» στην εφημερίδα «Αγώνας» του αείμνηστου Νίκου Γεωργιάδη. Το 1990 δημοσίευσα ένα φωτοτυπημένο τεύχος 24 σελίδων με όλα τα άρθρα. Πρώτο στη σειρά είναι το κείμενό μου «Για την Παλαιστινιακή ποίηση». Τα χρόνια εκείνα στην ελληνική κοινωνία – και στην Ξάνθη – υπήρχε μια ευαισθητοποίηση στο Παλαιστινιακό ζήτημα. Θυμάμαι, κάναμε διάφορες εκδηλώσεις, στην κεντρική πλατεία και αλλού.
Θα παραθέσω ένα τμήμα από το προ 39 χρόνων κείμενό μου – σα να το ’γραψα σήμερα.
«Η ποίηση και το τραγούδι είναι τα δυνατά όπλα που έχει ο λαός στην απόλυτη διάθεσή του, όταν καταπιέζεται.
Οι Παλαιστίνιοι στον εθνικοαπελευθερωτικό του αγώνα που κρατά εδώ και τόσα χρόνια έχουν εμψυχωτή και εμπνευστή τους τα ποιήματα των ηρωικών ποιητών της ένδοξης παλαιστινιακής επανάστασης.
Διασκορπισμένοι σ’ όλες τις χώρες της αραβικής χερσονήσου χρησιμοποιούν το μαγικό όπλο του στίχου.
Τραγικότεροι τα τελευταία χρόνια – από το 1948 – είναι οι Παλαιστίνιοι που κατοικούν στο κράτος του Ισραήλ καταπιεσμένοι, περιορισμένοι γλωσσικά και πολιτιστικά, χωρίς εκδοτικά μέσα, κάτω από καθεστώς συνεχούς λογοκρισίας και με διαστρέβλωση της αραβικής ιστορίας, οι Παλαιστίνιοι αντιστάθηκαν με τη μόρφωση και την ποίηση.
Τη λυρική συναισθηματική ποίηση, τα τελευταία χρόνια, τη διαδέχτηκε ο πατριωτισμός και ο αντιστασιακός τόνος. Επειδή, μάλιστα, δεν είναι δυνατό να δημοσιεύουν στο Ισραήλ τα ποιήματά τους, τα απαγγέλλουν στους γάμους και στα παλαιστινιακά πανηγύρια.
Διαλαλούν παντού την αγάπη τους για την πατρίδα που τους έκλεψαν και την απόφασή τους για αγώνα. Αγαπούν τη γη γιατί είναι η πατρίδα τους. Αγαπούν την ειρήνη αλλά είναι αποφασισμένοι να πολεμήσουν για την αξιοπρέπεια, τη λευτεριά, τη δημοκρατία.
Οι ποιητές της Παλαιστίνης βγήκαν μέσα από τον καθημερινό αγώνα. Γι’ αυτό μιλούν στην ψυχή τους ».
Στη συνέχεια του άρθρου του 1983, έχοντας υπόψη το βιβλίο «Παλαιστινιακή ποίηση – επιλογή από το έργο των ποιητών Ταουφίκ Ζαγιάντ – Σαμίχ Κάσεμ – Μαχμούντ Νταρουίς» που εξέδωσε στη Θεσσαλονίκη το 1981 η Γενική Ένωση Παλαιστινίων Φοιτητών, παρουσίασα κάποια μικρά αποσπάσματα των τριών ποιητών.
Σημειώνω ότι το βιβλίο «Αφιερώνεται στην 16η επέτειο της κήρυξης του Παλαιστινιακού ένοπλου αγώνα, και σε όλους τους Παλαιστινίους, που αγωνίζονται με όλα τα μέσα για την απελευθέρωση της Παλαιστίνης».
Θα κλείσουμε το σημερινό κείμενό μας με ποίηση του Chassan Zaqtan (1954-) που γεννήθηκε κοντά στη Βηθλεέμ και έζησε στην Ιορδανία, τον Λίβανο, τη Συρία και την Τυνησία. Έλαβε το Εθνικό Μετάλλιο Τιμής της Παλαιστίνης τον Ιούνιο του 2013. Το έργο του έχει μεταφραστεί στα αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά, νορβηγικά και άλλες ακόμη γλώσσες.
Ήρεμη μέρα
Δεν έχει νεκρούς στους δρόμους σήμερα
Είναι μια ήσυχη μέρα,
Η κίνηση είναι κανονική,
Υπάρχει αρκετός χώρος για την πομπή
Των χθεσινών νεκρών
Χώρος για να προστεθεί
ένα όνειρο, μια ιδέα, ένα μικρό αγόρι,
μια ακόμη ώθηση στην αγαπημένη βάρκα,
ένα ψεύτικο όνομα για το κύτταρο,
ένα τριαντάφυλλο για τη νέα αγάπη,
ένα χέρι στον σύντροφο
Λίγος χώρος για να μείνεις ζωντανός για λίγο ακόμη
Αρκετός χρόνος για να σφίξεις τα χέρια
Και να φτάσεις τον ήλιο
[…]Μια ήρεμη μέρα,
Η γειτόνισσα θα βγει από το νυχτικό της
Για να κρεμάσει λίγη υπνηλία γύρω μας,
Κάποιο νωθρό ξύπνημα
Είναι πολύ ληθαργική για να μαζέψει γράμματα σε λέξεις
Πού είναι η ζωή αυτό το απέραντο πρωινό του περιπάτου;
Δεν θα φύγουμε
Απ’ την ασπράδα του φορέματός της ένας λόγος
Θα έρθει να μας μεταφέρει στους δρόμους
Μόλις εκείνη πέσει νεκρή λέγοντας «καλημέρα»
Chassan Zaqtan (μτφρ. από τα αγγλικά: Χριστίνα Λιναρδάκη)
«Στις φορές, όταν το αίμα είναι ζεστό, υπάρχει η τάση να ξεχνάμε ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων και στις δύο πλευρές δεν είναι κακή»
Ο Γιουβάλ Νώαχ Χαράρι στο βιβλίο του «21 μαθήματα για τον 21ο αιώνα», 2018, αναφέρεται στην πατρίδα του και στη στάση απέναντι στις Παλαιστινίους. Στο 3ο μάθημα για την Ελευθερία διαβάζουμε:
«Ήδη σήμερα, όποτε οι Παλαιστίνιοι κάνουν ένα τηλεφώνημα, ανεβάζουν κάτι στο facebook ή ταξιδεύουν από τη μία πόλη στην άλλη, είναι πολύ πιθανό να παρακολουθούνται από ισραηλινά μικρόφωνα, κάμερες, drone ή λογισμικό παρακολούθησης. Τα δεδομένα που συγκεντρώνονται αναλύονται με τη βοήθεια αλγόριθμων Μεγάλων Δεδομένων. Αυτό βοηθάει στις ισραηλινές δυνάμεις ασφαλείας να εντοπίζουν και να εξουδετερώνουν πιθανές απειλές χωρίς να χρειάζεται να χρησιμοποιούν πολύ ανθρώπινο δυναμικό επιτόπου. Οι Παλαιστίνιοι μπορεί να διοικούν κάποιες πόλεις και χωριά στη Δυτική Όχθη, αλλά οι Ισραηλινοί ελέγχουν τον ουρανό, τα ραδιοκύματα και τον κυβερνοχώρο. Έτσι απαιτούνται ελάχιστοι ισραηλινοί στρατιώτες για να ελέγχουν αποτελεσματικά περίπου 2,5 εκατομμύρια Παλαιστινίους στη Δυτική Όχθη».
Ο Χαράρι έχει διαρκή παρουσία στα Μέσα Ενημέρωσης και το Διαδίκτυο με καθαρές θέσεις. Στις 13/5/21, ένα σχόλιό του:
«Λυπάμαι βαθιά για τη βία που κατακλύζει το μέρος του κόσμου που εγώ λογίζω για σπίτι μου. Αυτή η βία δεν είναι φυσική καταστροφή ή αυθόρμητη συναισθηματική έκρηξη […] Μερικοί άνθρωποι πιστεύουν ότι μπορούν να προωθήσουν τα δικά τους συμφέροντα μέσω του μίσους, της βίας και του θανάτου. Το αποκαλούν πολιτική. Μπορεί να αποκληθεί ως ανθρώπινη θυσία».
*
Θα ολοκληρώσουμε το κείμενό μας παραθέτοντας αποσπάσματα από δύο παλαιστίνιους ποιητές που πρωτοδιάβασα πριν από σαράντα χρόνια, αλλά και ένα ποίημα της σύγχρονης ποιήτριας Maya Abu Al-Hayyat που μεταφράζω .
Ο Taufik Zayad (1932-1994) γεννήθηκε στη Γαλιλαία και σπούδασε φιλολογία στη Μόσχα. Είχε αναπτύξει πολιτική δράση και υπήρξε ηγέτης του κομμουνιστικού παλαιστινιακού κόμματος Ρακά, ενώ διετέλεσε και δήμαρχος της Ναζαρέτ. Ο Zayad πέθανε το 1994 σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα στην κοιλάδα της Ιορδανίας, ενώ επέστρεφε από την Ιεριχώ, όπου είχε μεταβεί για να καλωσορίσει τον Γιάσερ Αραφάτ, ο οποίος μόλις είχε επιστρέψει από την εξορία.
Πάνω στον κορμό μιας ελιάς (απόσπασμα)
…επειδή δεν μπορώ ν’ αγοράσω χαρτί
θα χαράξω αυτά που τραβάω
τα μυστικά μου όλα θα χαράξω
πάνω στον κορμό μιας ελιάς
στην αυλή του σπιτιού μου.
Θα χαράξω την ιστορία μου
Τις πράξεις της τραγωδίας
Τους αναστεναγμούς για τα περιβόλια
Κι όλα τα αχ πάνω στους τάφους των προγόνων μου.
Θα χαράξω
Την κάθε πίκρα που γεύτηκα
Την πίκρα που με τόνο δέκατο
Απ’ τη μελλούμενη ευτυχία θα σβήσει.
Taufik Zayad (μτφρ.: Kamal Kattan)
Ο Mahmud Darwish (1942-2008), θεωρείται ο εθνικός ποιητής της Παλαιστίνης, αλλά και από τους σημαντικότερους ποιητές του αραβικού κόσμου. Έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία, μεταξύ αυτών και το Βραβείο Λένιν το 1983.
Κατάσταση πολιορκίας (αποσπάσματα)
Όταν σε πολιορκούν, / Η ζωή είναι μια στιγμή
Ανάμεσα στην ανάμνηση / Της πρώτης στιγμής
Και στη λήθη / Της τελευταίας
*
Οι στρατιώτες μετρούν την απόσταση
Ανάμεσα στο είναι και το μηδέν με κιάλια,
Κρυμμένοι πίσω απ’ τα τανκς.
*
Εμείς μετράμε την απόσταση
Ανάμεσα στο σώμα μας και τις ρουκέτες
Μονάχα με τις έξι μας αισθήσεις.
Και μία γυναίκα ποιήτρια η Maya Abu Al-Hayyat (1980) που ζει στην Ιερουσαλήμ και είναι ποιήτρια, συγγραφέας παιδικών βιβλίων και ηθοποιός. Μεταφράζω από τα αγγλικά το ποίημά της What If.
Κι αν
Κάθε φορά που βγαίνω από το σπίτι, αυτοκτονία είναι,
και κάθε γυρισμός, μια αποτυχημένη επιχείρηση.
Τι θα γινόταν, αν τα καμένα ελαστικά έσκαγαν
και οι στρατιώτες γίνονταν κατεργαρέοι;
Τι κι αν οι έφηβοι γίνονταν επαναστάτες
και ο οδηγός του φορτηγού αποκοιμήθηκε στο τιμόνι;
Κι αν
Βρίσκω αυτό που ψάχνω;
Θέλω να γυρίσω σπίτι ολόκληρος.
Σημαδεύω τους δρόμους με ψίχουλα
για να με βοηθήσει να περπατώ πάνω κάτω
μέχρι τα πουλιά να φάνε όλο το ψωμί μου.
(μετ. από τα αγγλικά Θ. Μουσόπουλος)
