Αχ, Καραγκιόζ!

«Βir perde oldu dünya, ışığım yandi, gül ola»

«Ο κόσμος έγινε ένας μπερντές, το φως μου κάηκε, έγινε τριαντάφυλλο»

Emre Turanlı

Για να επικοινωνούμε με τον έξω κόσμο, χρησιμοποιούμε τις αισθήσεις. Οι εμπειρίες, που είναι έντονες, αποτυπώνονται  ανεξίτηλα μέσα μας. Σαν το μελάνι με το οποίο βάφουμε τις φιγούρες του Καραγκιόζη. Και τους δίνουμε χρώμα.

Μια φιγούρα ο καθένας μας, πινέλο οι αισθήσεις μας και χρωματίζουν την ψυχή μας.

Οι πιο «δυνατές» εμπειρίες μας συνδυάζουν τις αισθήσεις. Πιάνω τον εαυτό μου, πολλές φορές, όταν θυμάμαι κάτι, να σιγοψιθυρίζω ένα τραγούδι, που έχει σημαδέψει τη θύμηση. Εκείνη τη στιγμή είναι σαν να προφέρω ένα ξόρκι. Στιγμιαία έρχεται η εικόνα στο μυαλό. Μεταφέρομαι έτσι, με μαγικό τρόπο, πίσω στον χρόνο. Για να μπορέσω να ξαναζήσω μια όμορφη στιγμή.

Η μουσική ξυπνάει τις αισθήσεις, γι’ αυτό και είναι σημαντική. Γι’ αυτό και αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του θεάτρου σκιών. Η επιτυχία μιας παράστασης έχει να κάνει και με την επιλογή των τραγουδιών που θα ακουστούν. Αν υπάρχει ζωντανή ορχήστρα που θα συνοδεύει τον καραγκιοζοπαίχτη, η παράσταση μπορεί να σημαδέψει την ψυχή των θεατών για πάντα. Ειδικά όταν στο κοινό υπάρχουν μικρά παιδιά.

Όλοι είμαστε παιδιά! Ειδικά όσοι ασχολούμαστε με τον Καραγκιόζη, δε λέμε να ξεπαιδιάσουμε! Θυμάμαι, πριν κάποια χρόνια, ένας μεγαλύτερος φίλος μου έλεγε για να με πειράξει: «Όταν εγώ ήμουν δέκα χρονών, έπαιρνα το τουφέκι και πήγαινα στο βουνό, για να κυνηγήσω. Εσύ, σ’ αυτήν την ηλικία έπαιζες με τις κούκλες σου!». «Έχεις δίκιο! Και τώρα ακόμα, που πέρασαν τόσα χρόνια, με τις κούκλες μου, αυτές του Καραγκιόζη, παίζω!» του απάντησα.

Και πόσο μ’ αρέσει να κουνάω αυτές τις κούκλες με τον ρυθμό της μουσικής! Κι όταν ακούω ένα τραγούδι που μ’ αρέσει, σκέφτομαι πώς θα το ενσωματώσω σε κάποια παράσταση. Κι αν το τραγούδι αυτό έχει σημαδέψει μια όμορφη εμπειρία, το σιγοτραγουδώ. Ακόμα και τώρα που γράφω, ψιθυρίζω ένα τραγούδι. Το άκουσα στην Προύσα, σε μια παράσταση του Τούρκικου Καραγκιόζη!

Με το που καθίσαμε στις θέσεις μας ανυπομονούσαμε, σαν τα μικρά παιδιά, να ξεκινήσει. Σαν άναψαν τα φώτα και πριν ακόμα βγούνε οι ήρωες στον μπερντέ, ακούστηκε η μουσική. Ο Karagöz και ο Hacivat βγήκαν και άρχισαν να τραγουδάνε. Μία ο ένας και μία ο άλλος, αναστενάζοντας. Χωρίς να ξέρεις τη γλώσσα μπορούσες να καταλάβεις πως τα βάσανά τους τραγουδούσανε. Τα ίδια θέματα που απασχολούν και τους δικούς μας ήρωες του μπερντέ σχολίαζαν. Και στο τέλος του τραγουδιού ο Karagöz τελείωσε την αρχική «μελωδική» κουβέντα με μια καρπαζιά!

Το κοινό αμέσως ζεστάθηκε και χειροκρότησε το εισαγωγικό τραγούδι. Κάποια παιδιά το γνωρίζανε και το τραγουδούσανε. Ήταν ο πιο όμορφος τρόπος για να ξεκινήσει η παράσταση. Ακολούθησαν κι άλλα τραγούδια, αυτά που συνόδευαν τον κάθε ήρωα, όταν παρουσιαζόταν στον μπερντέ. Ξεχώρισε η φιγούρα του Ζεϊμπέκη, με τα σηκωμένα χέρια του να μπαίνει στη σκηνή. Τι όμορφη φιγούρα! Τι φοβερή κίνηση! Η παράσταση τελείωσε με τον καλύτερο τρόπο. Ακούστηκε ξανά το τραγούδι της αρχής.

Αν το τραγούδι είναι ωραίο πώς «κολλάει» στο μυαλό! Κι εσύ που το άκουσες δεν έχεις άλλη επιλογή παρά να το τραγουδήσεις. Αυτό έπαθα στο δρόμο της επιστροφής! Σαν γυρίσαμε, βρήκα το τραγούδι στο YouTube. Και το άκουσα ξανά και ξανά και ξανά…

Όταν έχουμε περάσει κάπου πολύ όμορφα, δε θέλουμε να φύγει αυτή η αίσθηση από μέσα μας. Συνέχεια προσπαθούμε να την επαναφέρουμε. Γι’ αυτόν τον λόγο τραβάμε φωτογραφίες, βίντεο, γράφουμε ημερολόγιο. Τα βλέπουμε ξανά και προσπαθούμε να ξυπνήσουμε τις αισθήσεις. Για να μην λησμονήσουμε όσα ζήσαμε.

«Για να μαθαίνουν οι μικροί και να θυμούνται οι μεγαλύτεροι» είναι μια φράση που έχουν χρησιμοποιήσει παλαιότεροι καραγκιοζοπαίχτες.

Αυτό  κάνουμε στο θέατρο σκιών. Με το φως και τη σκιά, με τις φωνές και τη μουσική προσπαθούμε να ξεπεράσουμε τη λήθη. Γι’ αυτό κάνουμε τους ανθρώπους φιγούρες στον μπερντέ. Και τους τραγουδάμε. Για να μην τους ξεχάσουμε. Για να μείνει η ανάμνησή τους αιώνια.

Ακούω στ’ αυτιά μου τη μελωδία «Αχ, Καραγκιόζ» και θυμάμαι…