Από την εγγονή του Φανή Γιάντσου- Σταματοπούλου
Ο Κερκυραίος μαρμαρογλύπτης που έζησε και πέθανε στην Ξάνθη
Μετά τη δημοσίευση του άρθρου μας σχετικά με τον Κερκυραίο Μαρμαρογλύπτη που έζησε και πέθανε στην πόλη μας, Στέφανο Καρδάμη, η εγγονή του Φανή Γιάντσιου -Σταματοπούλου ένιωσε την ανάγκη να μας στείλει επιστολή στην οποία πέραν των ευχαριστιών, μας έδωσε συμπληρωματικές πληροφορίες σχετικά με τη ζωή και το έργο του παππού της. Δημοσιεύουμε αυτούσια την επιστολή της.
Από: Φανή Γιάντσου —Σταματοπούλου
Αγίου Βασιλείου 36 Καλαμαριά 1 ΤΚ 55133 τηλ. 6934843680
Προς: K. Κωνσταντίνο Μαυρομάτη
Εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ» Ξάνθης
«Σύμφωνα με το κείμενο που έχει αναρτηθεί στην Εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ», σχετικά με τη ζωή και το έργο του Στέφανου Καρδάμη, θεωρήθηκε σκόπιμο από μέρους μου, να επικοινωνήσω μαζί σας. Και αυτό γιατί, είμαι η εγγονή του Στέφανου Καρδάμη, κόρη της κόρης του, Αγαθής Καρδάμη-Γιάντσου.
Η έρευνά σας δεν ήταν εύκολη, χρέος μου είναι να σας ευχαριστήσω. Είστε οι μόνοι που ασχοληθήκατε με ένα αξιόλογο αυτοδίδακτο καλλιτέχνη, τον Στέφανο Καρδάμη, o οποίος τόσα χρόνια ήταν στην αφάνεια. Ξεκινήσατε χωρίς απτές αποδείξεις και καταφέρατε να φανερώσετε το έργο του και να το αγγίξετε από κάθε αισθητική και καλλιτεχνική πλευρά.
Ο Στέφανος Καρδάμης, γιός του Γεώργιου Καρδάμη, γεννήθηκε στον Κάτω Γαρούνα της Κέρκυρας, ενώ έζησε για αρκετά χρόνια στην Αθήνα, κοντά στο γλύπτη πατέρα του και εργάστηκε μαζί του ως γλύπτης. Παρέμεινε αρκετά χρόνια στο εργαστήριο του πατέρα του, πίσω από το Βασιλικό Κήπο κοντά στην Ακρόπολη.
Μετακόμισε στο Γαρούνα στην Κέρκυρα, μετά το γάμο του με την Αθηναία Ελένη Γιαννάκου. Το σπίτι τους ήταν αρχοντικό, έξω από το χωριό, Τρίστρατο, διακοσμημένο γύρω-γύρω με αγάλματα που προκαλούσαν εντύπωση. Στα χρόνια της Κατοχής, το αρχοντικό επιτάχθηκε από τους Γερμανούς και μετατράπηκε σε Λέσχη Αξιωματικών, ενώ το ανατίναξαν, φεύγοντας.
Στον Κάτω Γαρούνα, o Στέφανος Καρδάμης φιλοτέχνησε και το μνημείο του πατέρα του, με πεντελικό μάρμαρο, που έφερε από την Αθήνα. Ενώ, αποτελεί άξιο αναφοράς το γεγονός της μεταφοράς του με τα λίγα πρωτόγονα μέσα, στο ύψωμα του Αγίου Νικολάου στον Κάτω Γαρούνα. Φιλοτέχνησε τον κεκοιμημένο πατέρα του, χωρίς να βλέπει κάποιο ομοίωμα και μόνο από τη μνήμη του. Συγκεκριμένα, στη βάση του μνημείου αναφέρεται από τον ίδιο ότι το δημιούργησε χωρίς να έχει μοντέλο τον πατέρα του. Απέδωσε με μεγάλη ακρίβεια τα χαρακτηριστικά του, ακόμη και το τραυματισμένο του χέρι, με γάζα τυλιγμένο.
Η οικογένειά του είχε εννέα παιδιά από τα οποία τα τρία πέθαναν σε πολύ μικρή ηλικία, από επιδημίες. Αναλυτικά τα παιδιά ήταν:
1) Η Χρυσούλα, που πέθανε, στην Αθήνα, από πείνα κατά τη Γερμανική Κατοχή, στην προσπάθειά της να σώσει τα παιδιά της από την πείνα.
2) Ο Παναγιώτης, που έζησε την Αθήνα (Γορτυνίας 18, Ν. Ιωνία) και δούλεψε ως γλύπτης και ως συντηρητής εικόνων και Ψηφιδωτών στον όσιο Λουκά, (δεκαπέντε χρόνια), στο Βυζαντινό μοναστηριακό συγκρότημα του 10ου αιώνα, στη Φθιώτιδα και αργότερα διετέλεσε Διευθυντής Τμήματος, στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης. Απέκτησε μία Κόρη, την Ελένη Καρδάμη.
3) Η Δήμητρα Καρδάμη.
4) Η Γεωργία Καρδάμη.
5) Η Αγαθή Καρδάμη (η μητέρα μου) και
6) Ο Κων/νος Καρδάμης που σκοτώθηκε 28 ετών πολεμώντας τους αντάρτες.
Ο Στέφανος Καρδάμης κατετάγη στο στρατό και πολέμησε στους βαλκανικούς πολέμους, διακρίθηκε σε πολλές μάχες και ξεχώρισε για την ανδρεία του. Παρασημοφορήθηκε και έγινε λοχαγός αξιωματικός του στρατού. Συγκεκριμένα, η αδερφή μου Μαρία Γιάντσου (δεν βρίσκεται εν ζωή), μου είχε αναφέρει ότι κατά τη διάρκεια των σπουδών της στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών, διάβασε το όνομα του Στέφανου Καρδάμη, καθώς και τις διακρίσεις του, στις μάχες των βαλκανικών πολέμων. Σας αποστέλλω σε φωτοτυπία τη φωτογραφία του, όπου φαίνεται το στρατιωτικό αξίωμα. Επίσης, σας αποστέλλω και φωτογραφίες του ίδιου, αλλά και της γυναίκας του.
Στο πατρικό μου σπίτι κατείχαμε το σπαθί, τη στολή και ένα μεταλλικό κασελάκι γεμάτο παράσημα μαζί με δύο μεγαλόσταυρους. Αργότερα o πατέρας μου, θεώρησε σωστό να στείλει όλα τα παράσημα στον Παναγιώτη Καρδάμη, ώστε να μπορέσουν να τοποθετηθούν στο Πολεμικό Μουσείο Αθηνών. Η Τύχη όμως των οποίων, παραμένει για εμένα άγνωστη.
Ο Στέφανος Καρδάμης ήρθε στην Ξάνθη, χωρίς την οικογένειά του, ως αξιωματικός κατά την απελευθέρωσή της, στις 4 Οκτωβρίου 1919. Εκείνο το χρονικό διάστημα οι Βενιζελικοί και οι Βασιλικοί του Στρατού είχαν μεταξύ τους προστριβές.
Ο παππούς μου, ως Βενιζελικός, παραιτήθηκε από τη θέση του αξιωματικού. Έτσι, για μικρό χρονικό διάστημα υπηρεσίας έχασε το δικαίωμα της σύνταξης, που, όμως, λίγο αργότερα το κράτος του την πρόσφερε. Δεν την αποδέχτηκε ποτέ, αλλά αποδέχτηκε ένα τμήμα γης που του πρόσφερε το κράτος. Αυτό ήταν στο δρόμο προς τον Εχίνο, στο ύψος του μοναστηριού της Παναγίας Καλαμούς και το μετέτρεψε σε νταμάρι για μάρμαρα.
Το σπίτι του και το εργαστήριο του βρίσκονταν σε οικόπεδο κοντά στην Πλατεία Ελευθερίας, Δώδεκα Αποστόλων, αρ. 2. Εκεί διέμενε με την οικογένειά του και όχι στην Καραϊσκάκη 20. Οι παλιοί θυμούνται ένα οικόπεδο, γεμάτο περίτεχνα αγάλματα, πολύ ωραιότερα από αυτά που γνωρίζουμε. Αργότερα, τα αδέρφια μου τα πούλησαν, όπως το λιοντάρι, το σταυρό με το φίδι, τον εξαίρετο άγγελο κλπ.
Το άγαλμα της Μαϊμούς που θηλάζει, το έδωσε ως δώρο στον επιστήθιο επτανήσιο φίλο του, το γιατρό Χρήστο Κοψιδά, ώστε να στολίζει τον Κήπο της κλινικής του. Ενώ, το επιτύμβιο άγαλμα του Χατζησταύρου, στο προαύλιο χώρο του Ναού των Δώδεκα Αποστόλων, δεν αποτελεί έργο του παππού μου. Άλλωστε πρόκειται για άγαλμα διαφορετικής τεχνοτροπίας. Υπάρχουν δύο οικογενειακοί τάφοι στο Νεκροταφείο της Ξάνθης, με σκαλιστό μάρμαρο δικής του δημιουργίας, όμως δυστυχώς δεν θυμάμαι ποιοι είναι, Τα αγάλματα του τα πουλούσε για να ζήσει την οικογένειά του και για αυτό το λόγο δεν μπορούμε να τα βρούμε.
Εν τούτοις, άφησε παρακαταθήκες στην Κέρκυρα, εκτός των γνωστών, όπως το τέμπλο στις εκκλησίες Θεοδώριανους και Παυλιάνας. Συγκεκριμένα, κατά την επίσκεψη μου στην εκκλησία της Παυλιάνας , έμαθα από την Επιτροπή της εκκλησίας, για τη μοναδικότητα του μαρμάρινου τέμπλου με τους τέσσερις αετούς που προστατεύουν τον Οίκο του Θεού, ως φύλακες στους τέσσερις ορίζοντες. Το τέμπλο αυτό έχει πρωτόγνωρη ομορφιά με μαύρη πέτρα Κερκυραϊκή, ενώ προστατεύεται από την UNESCO, (Η Επιτροπή της εκκλησίας γνώριζε ότι το έργο είναι του Στέφανου Καρδάμη).
Ο παππούς μου φιλοτέχνησε πολλά γλυπτά με μόνα εργαλεία το σκαρπέλο και σφυρί. Είχε πολύ μεράκι και υπομονή. Αποτελούσε έναν άνθρωπο με ελεύθερο πνεύμα, που δεν επηρεαζόταν από τρίτους και έπραττε όπως αυτός νόμιζε σωστό. Αγάπησε την Ξάνθη, αλλά και τους ανθρώπους της, αν και η ζωή του ήταν σκληρή και δύσκολη. Ο Στέφανος Καρδάμης αφιέρωσε τη ζωή του όχι μόνο στη τέχνη ως σεμνός χαρισματικός γλύπτης, αλλά ήταν και γενναίος στρατιώτης στον αγώνα για την ελευθέρια της πατρίδας μας.
Θα ήθελα να επισημάνω ότι δεν επεκτάθηκα σε προσωπικά δεδομένα και πιστεύω ότι και εσείς θα κάνετε το ίδιο.
Ευχαριστώ πολύ για το ενδιαφέρον σας και είμαι πρόθυμη να σας εξυπηρετήσω σε ότι θελήσετε. Το έργο σας γαληνεύει την ψυχή του παππού μου, ο οποίος αγαπούσε με πάθος τη γενέτειρα πατρίδα του, την Κέρκυρα και με το ίδιο πάθος αγάπης έμεινε στην Ξάνθη, έζησε και θάφτηκε σε αυτά τα χρώματα.
Με τη φωνή της εφημερίδα σας «ΕΜΠΡΟΣ» βοηθάτε σημαντικά με σθένος την Ξάνθη να αναδείξει ότι πολύτιμο διαθέτει ο λαός της και όλη η Θράκη.
Με τιμή
Φανή Γιάντσου – Σταματοπούλου»
3 ΦΩΤΟ: stefanos-kardamis-1, stefanos-kardamis-2, syzygos-kardami
ΛΕΖΑΝΤΑ stefanos-kardamis-1: Ο Στέφανος Καρδάμης
- ΛΕΖΑΝΤΑ stefanos-kardamis-2: Ο Στέφανος Καρδάμης ως αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού
- ΛΕΖΑΝΤΑ syzygos-kardami: Η σύζυγος του Στέφανου Καρδάμη, Ελένη Γιαννάκου
