Γιώργου Μαρκατάτου
Η μετάβαση σε μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία αποτελεί επείγουσα πρόκληση και συνάμα ευκαιρία για την οικοδόμηση ενός καλύτερου μέλλοντος για όλους .
Η ΕΕ μπορεί να πρωτοστατήσει επενδύοντας στην πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση, ενδυναμώνοντας τους πολίτες και εναρμονίζοντας τη δράση σε βασικούς τομείς όπως η γεωργία, διασφαλίζοντας παράλληλα μια δίκαιη μετάβαση μέσω κατάλληλης χρηματοδότηση και με εργαλείο βάσης την έρευνα. Ο στόχος της χώρας μας πρέπει να είναι διπλός: από το ένα μέρος να χρησιμοποιηθούν σοβαρά κονδύλια για τη συνταύτιση της ανάπτυξης της γεωργίας και της καινοτομίας της ψηφιοποίησης, και από την άλλη να συνδυαστεί η αγρανάπαυση διαρκείας που παρατηρείται σε εγκαταλειμμένα εδάφη με διενέργεια επενδύσεων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Στόχος της ΕΕ είναι να καταστεί κλιματικά ουδέτερη έως το 2050 — μια οικονομία με μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Ο στόχος αυτός συνάδει με τη δέσμευση της ΕΕ για την παγκόσμια δράση για το κλίμα στο πλαίσιο της Συμφωνίας του Παρισιού.
Το ερώτημα κατά πόσον οι αγρότες είναι ευάλωτοι στην κλιματική αλλαγή και τι πρέπει να γίνει ώστε να προσαρμοστούν σε αυτήν, ταλανίζει τους εγκέφαλους των Βρυξελλών και όχι άδικα. Και τούτο, γιατί η γεωργία είναι βασική πηγή ζωής, αλλά ταυτόχρονα, έχει αντίκτυπο στο κλίμα, αφού αντιπροσωπεύει το 12% των συνολικών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου (GHG), αν και σημειώνεται πρόοδος στη μείωση των εκπομπών. Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τη γεωργία στην ΕΕ έχουν μειωθεί κατά περισσότερο από 20% από το 1990, αλλά έχουν σταματήσει να μειώνονται από το 2010, καθώς η γεωργική παραγωγή συνεχίζει να αυξάνεται. Αν και αυτό δείχνει πρόοδο όσον αφορά το αποτύπωμα του κλίματος ανά μονάδα παραγωγής, απαιτούνται περαιτέρω μειώσεις των συνολικών εκπομπών, εάν επιτευχθούν οι φιλόδοξοι κλιματικοί στόχοι που έχει θέσει η ΕΕ για το 2030.
Επίτευξη των στόχων της ΕΕ για το κλίμα
Σύμφωνα με τη μέθοδο παρακολούθησης της δράσης για το κλίμα, η συμβολή της ΚΓΠ στους κλιματικούς στόχους της ΕΕ εκτιμάται σε 26% για την περίοδο 2014-2020 (η οποία είναι υψηλότερη από τις δεσμεύσεις του 20%), παρά το ότι οι αρμόδιοι λένε ότι είναι λίγα μέτρα της ΚΓΠ που έχουν σχεδιαστεί για να πετύχουν αυτοί οι στόχοι.
Προσομοίωση διαφορετικών σεναρίων
Η αξιολόγηση περιλαμβάνει μια προσομοίωση που καθιστά δυνατή την εκτίμηση μείωσης των γεωργικών εκπομπών κατά 4,6% σε σύγκριση με ένα σενάριο μέσης μείωσης των εκπομπών και βάσει της έγκρισης των μέτρων αγροτικής ανάπτυξης το 2016, του γνωστού μας δεύτερου πυλώνα. Υπενθυμίζουμε ότι ο πυλώνας αυτός συγχρηματοδοτείται από κοινοτικά και εθνικά κονδύλια. Ο πρώτος πυλώνας συμβάλλει σημαντικά στη μείωση αυτή (3,5%) μέσω της προστασίας μόνιμων λιβαδιών και περιβαλλοντικά ευαίσθητων περιοχών οικολογικού ενδιαφέροντος. Υπενθυμίζουμε ότι ο πυλώνας αυτός χρηματοδοτείται μόνο από κοινοτικά κονδύλια. Βέβαια, τονίζουμε ότι οι αναλύσεις αυτές είναι υπερφίαλες, διότι πολλά ευαίσθητα λιβάδια θα προστατεύονταν ούτως ή άλλως βάσει της οδηγίας Natura 2000.
Τέλος καμιά προσομοίωση δεν μπορεί να δώσει ποσοτικά αποτελέσματα.
Αποδοτικότητα
Τα μέτρα του δεύτερου πυλώνα των οποίων το αποτέλεσμα ήταν μετρήσιμο (φυσικές επενδύσεις, επενδύσεις στην ανάπτυξη δασικών περιοχών, γεωργοπεριβαλλοντικά και κλιματικά μέτρα, βιολογική παραγωγή και πληρωμές Natura 2000) συνέβαλαν στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 1, 1%. Η υποστήριξη σε περιοχές με φυσικούς περιορισμούς βοηθά στην πρόληψη της εγκατάλειψης της γης και της απώλειας λιβαδιών. Στην περίπτωση της χώρας μας, πεδινές και καλλιεργήσιμες εκτάσεις έχουν εγκαταλειφτεί τώρα και πολλά χρόνια, εξαιτίας λανθασμένων χειρισμών κυβερνήσεων και των αποφάσεων των Βρυξελλών και δυστυχώς αν αναληφθεί μελέτη αποκατάστασης των γαιών αυτών θα έχει εκπληκτικά μικρά αποτελέσματα,
Μείωση
Ο μετριασμός της κλιματικής αλλαγής μπορεί να επιτευχθεί κυρίως μέσω εκτεταμένων βοσκοτόπων και μέσω της προστασίας των υπαρχόντων αποθεμάτων άνθρακα, μέσω της διατήρησης μόνιμων λειμώνων. Η κύρια συμβολή των συστημάτων καλλιέργειας είναι μέσω της στήριξης των καλλιεργειών διατήρησης αζώτου, της καλύτερης διαχείρισης της γης, η οποία μειώνει τις εκπομπές άνθρακα και προστατεύει ακόμη και τα αποθέματα άνθρακα στα εδάφη, και τη μείωση των εκπομπών Ν2Ο. Η ΚΓΠ είχε ως αποτέλεσμα μικρότερες μειώσεις αυτού του τύπου σε εντατικά εκμεταλλευόμενα λιβάδια ή καλλιέργειες.
Προσαρμογή
Τα μέτρα της ΚΓΠ μπορούν να περιλαμβάνουν υποστήριξη για την ποικιλομορφία των καλλιεργειών και γεωργικών συστημάτων, υποστήριξη για επενδύσεις για προσαρμογή σε νέες κλιματολογικές συνθήκες, προσπάθειες περιορισμού της διάβρωσης του εδάφους και βελτίωση της ανθεκτικότητας. Οι δράσεις διαχείρισης γης με μετριασμό συμβάλλουν επίσης γενικά στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.
Αποδοτικότητα
Δεν είναι εύκολο και ούτε έχει μελετηθεί η καλύτερη στοχευμένη υποστήριξη της ΚΓΠ. Η πολιτική αυτή συμβάλλει στην εμπορική πολιτική των αγροτικών προϊόντων και ο πρώτος πυλώνας έχει αυτόν τον ουσιαστικό ρόλο. Οι ευκαιρίες που έχουν χαθεί είναι δύσκολα ανακτήσιμες και οι αγρότες θα πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειες τους για ορθολογική εφαρμογή της ΚΓΠ.
Αναφορά στην ερημοποίηση της υπαίθρου
Το σημείο αυτό δυστυχώς λείπει από κείμενα στρατηγικής της ΚΓΠ, πράγμα που πρέπει να αποτελέσει νέο μοχλό πίεσης από τη χώρα μας προς τις Βρυξέλλες, αν δε θέλουμε να εισάγουμε ακόμη και φέτα ή ελιές καλαμών ξένης προέλευσης, έστω και στα προστατευμένα προϊόντα μας…
