Α΄ Η ενασχόλησή μου με την Παλαιστίνη και την ποίησή της
Από τη μέρα που γεννήθηκα, τον Μάη του 1949, και ένιωσα τον κόσμο, ακούω μύρια όσα για τη ματωμένη παλαιστινιακή γη. Τότε περίπου (το 1948) γεννήθηκε από τις Μεγάλες Δυνάμεις ένα κράτος – το Ισραήλ – για την ακρίβεια φυτεύθηκε σαν όαση μέσα σε μια ζώσα αραβική περιοχή. Πρώτα οι Άγγλοι και μετά Γάλλοι και οι Ρώσοι ήθελαν να «τακτοποιήσουν» την περιοχή κατά τα συμφέροντά τους, διαχειριζόμενοι την Οθωμανική αυτοκρατορία και τη διάλυσή της στην περιοχή. Τούτο τον καιρό με θλίψη διαβάζω πάλι τα ίδια νέα για τη ματοβαμμένη εκείνη γη. Όσο για την περίοδο της πανδημίας, μαθαίνουμε πόσο αδιαφορούν οι κυβερνήτες για τον εμβολιασμό των Παλαιστινίων.
Με πολλούς τρόπους ενδιαφέρθηκα και ασχολήθηκα με την περιοχή.
Είχαμε την ευκαιρία το Πάσχα του 1979 να επισκεφτούμε τους Αγίους Τόπους, το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, να δούμε από κοντά το Ισραήλ, να επισκεφτούμε επίσης παλαιστινιακό σπίτι στη Βηθλεέμ, να μιλήσουμε με τα μέλη μιας αραβικής οικογένειας. Έβλεπα με τρόμο τους φανατικούς Ιουδαίους και γενικότερα το όλο κλίμα της ζωής. Το πιο ήρεμο και γλυκό ήταν η ζωή ανάμεσα στους κληρικούς και λαϊκούς του Πατριαρχείου μας, στους Αγιοταφίτες, με άρχοντα τον αείμνηστο πατριάρχη Βενέδικτο, που πέθανε λίγο αργότερα, τον Δεκέμβριο του 1980.
Το 1983/4 δημοσίευσα μια σειρά άρθρων με τίτλο «Κοινωνική ποίηση του εικοστού αιώνα» στην εφημερίδα «Αγώνας» του Νίκου Γεωργιάδη. Το 1990 δημοσίευσα φωτοτυπωμένο τεύχος 24 σελίδων με όλα τα άρθρα. Πρώτο στη σειρά είναι το κείμενο «Για την Παλαιστινιακή ποίηση». Τα χρόνια εκείνα στην ελληνική κοινωνία – και στην Ξάνθη – υπήρχε μια ευαισθητοποίηση στο Παλαιστινιακό ζήτημα. Θυμάμαι, κάναμε διάφορες εκδηλώσεις.
Θα παραθέσω ένα τμήμα από το προ 38 χρόνων κείμενό μου – σα να το ’γραψα σήμερα.
«Η ποίηση και το τραγούδι είναι τα δυνατά όπλα που έχει ο λαός στην απόλυτη διάθεσή του, όταν καταπιέζεται.
Οι Παλαιστίνιοι στον εθνικοαπελευθερωτικό τους αγώνα που κρατά εδώ και τόσα χρόνια έχουν εμψυχωτή και εμπνευστή τα ποιήματα των ηρωικών ποιητών της ένδοξης παλαιστινιακής επανάστασης. Διασκορπισμένοι σ’ τις χώρες της αραβικής χερσονήσου χρησιμοποιούν το μαγικό όπλο του στίχου.
Τραγικότεροι τα τελευταία χρόνια – από το 1948 – είναι οι Παλαιστίνιοι που κατοικούν στο κράτος του Ισραήλ καταπιεσμένοι, περιορισμένοι γλωσσικά και πολιτιστικά, χωρίς εκδοτικά μέσα, κάτω από καθεστώς συνεχούς λογοκρισίας και με διαστρέβλωση της αραβικής ιστορίας, οι Παλαιστίνιοι αντιστάθηκαν με τη μόρφωση και την ποίηση.
Τη λυρική συναισθηματική ποίηση, τα τελευταία χρόνια, τη διαδέχτηκε ο πατριωτισμός και ο αντιστασιακός τόνος. Επειδή, μάλιστα, δεν είναι δυνατό να δημοσιεύουν στο Ισραήλ τα ποιήματά τους, τα απαγγέλλουν στους γάμους και στα παλαιστινιακά πανηγύρια.
Διαλαλούν παντού την αγάπη τους για την πατρίδα που τους έκλεψαν και την απόφασή τους για αγώνα. Αγαπούν τη γη γιατί είναι η πατρίδα τους. Αγαπούν την ειρήνη αλλά είναι αποφασισμένοι να πολεμήσουν για την αξιοπρέπεια, τη λευτεριά, τη δημοκρατία.
Οι ποιητές της Παλαιστίνης βγήκαν μέσα από τον καθημερινό αγώνα. Γι’ αυτό μιλούν στην ψυχή τους».
Στη συνέχεια του άρθρου του 1983, έχοντας υπόψη το βιβλίο «Παλαιστινιακή ποίηση – επιλογή από το έργο των ποιητών Ταουφίκ Ζαγιάντ – Σαμίχ Κάσεμ – Μαχμούντ Νταρουίς» που εξέδωσε στη Θεσσαλονίκη το 1981 η Γενική Ένωση Παλαιστινίων Φοιτητών, παρουσίασα κάποια μικρά αποσπάσματα των τριών ποιητών.
Σημειώνω ότι το βιβλίο «Αφιερώνεται στην 16η επέτειο της κήρυξης του Παλαιστινιακού ένοπλου αγώνα, και σε όλους τους Παλαιστινίους, που αγωνίζονται με όλα τα μέσα για την απελευθέρωση της Παλαιστίνης».
Πριν αναφέρουμε ποιητές και ποιήματα – όχι μόνο από το βιβλίο του 1981 – θα επιχειρήσουμε μια προσέγγιση στο παλαιστινιακό, που τόσο τραγικά ζει αυτές τις μέρες.
Β΄ Ιστορία της Παλαιστίνης και το Παλαιστινιακό
Παλαιστίνη (εβραϊκά Παλεστίνα και Αραβικά: Φιλαστίν ή Φαλαστίν) είναι ένα από τα ονόματα της ιστορικής περιοχής που βρίσκεται μεταξύ της Μεσογείου και των οχθών του Ιορδάνη ποταμού στη Μέση Ανατολή. Η περιοχή είναι γνωστή ως Γη του Ισραήλ, Άγιοι Τόποι ή Γη στις Επαγγελίας, ενώ ιστορικά είχε γίνει γνωστή ως το νότιο τμήμα των ευρύτερων περιοχών, η Χαναάν, η Συρία, η Σαμ και o Λεβάντες. Ιστορικά, πιστεύεται ότι η ονομασία προέρχεται από στις Φιλισταίους. Είναι αρχαιολογικά πιθανό να υπάρχει προέλευση και κατά συνέπεια σύνδεση με κάποια φύλα που έφυγαν από την αρχαία Κρήτη και αναφέρονται μεταξύ άλλων σε κείμενα στις Γραμμικής Β ως «Πελεστέτ».
Η Παλαιστίνη φέρεται να κατοικήθηκε από τους πρώτους προϊστορικούς χρόνους και βρέθηκε υπό τη κατοχή όλων σχεδόν των δυνάμεων που κυριάρχησαν στο χώρο στις Μέσης Ανατολής που ήταν οι Ισραηλίτες, οι Κρήτες, οι Αιγύπτιοι, οι Ασσύριοι, οι Βαβυλώνιοι, οι Πέρσες, οι Έλληνες υπό τις Αυτοκρατορίες του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Επιγόνων του (Πτολεμαίοι και Σελευκίδες), στη συνέχεια οι Ρωμαίοι, οι Βυζαντινοί, οι Ομεϋάδες, οι Αμπασίδες, οι Φατμίδες, οι Σταυροφόροι, οι Αγιουβίδες, οι Μαμελούκοι, οι Οθωμανοί (Τούρκοι) και τελευταίοι οι Άγγλοι.
Προβλήματα στην περιοχή υπάρχουν από τα πολύ παλιά χρόνια. Οι Εβραίοι από την αρχαιότητα είχαν μετακινηθεί και ζούσαν σε διάφορες χώρες και περιοχές. Οι Εβραίοι γνώρισαν διώξεις στη δυτική Ευρώπη κατά το Μεσαίωνα. Ο τελευταίος και μεγαλύτερος διωγμός κατά την εποχή εκείνη συνέβη το 1492 στην Ισπανία, όταν οι ντόπιοι Εβραίοι εκδιώχθηκαν, μεταναστεύοντας έτσι σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Αρκετοί έφτασαν στην Πολωνία, ενώ αρκετοί εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη, εγκαθιδρύοντας μια εβραϊκή κοινότητα που άκμασε μέχρι τη ναζιστική κατοχή στις πόλης.
Το πιο γνωστό γεγονός που επηρέασε όχι μόνο την πορεία του Ισραήλ, αλλά και την πορεία του σημερινού κόσμου, είναι το Ολοκαύτωμα κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου από τους Ναζί του Χίτλερ, όταν οι Εβραίοι της κατεχόμενης Ευρώπης γνώρισαν τη συστηματική δίωξη και εξόντωση, με περίπου έξι εκατομμύρια θύματα.
Κατά το 19ο αιώνα, μία ομάδα Ευρωπαίων Εβραίων ξεκίνησε να επεξεργάζεται ένα σχέδιο για τη δημιουργία μιας πατρίδας για όλους τους Εβραίους. Οι Οθωμανοί επέτρεψαν κάποιους Εβραίους μετανάστες να εγκατασταθούν στην περιοχή που είχε το όνομα Παλαιστίνη. Οι Άραβες που κατοικούσαν την περιοχή δεν είδαν με καλό μάτι αυτή τη μετοικεσία. Μετά το Ολοκαύτωμα του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου κατέφθασαν πολλοί Εβραίοι από όλη την Ευρώπη. Το 1948 ο τότε ΟΗΕ με τη στήριξη των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ, αποφάσισε την ίδρυση εβραϊκού κράτους του Ισραήλ και του παλαιστινιακού.
Στις 14 Μαΐου 1948 άρχισε ο πόλεμος ανάμεσα στους αραβικούς γειτονικούς λαούς και κράτη και το νέο κράτος του Ισραήλ. Τα χρόνια εκείνα γεννήθηκε το κίνημα ανεξαρτησίας των Παλαιστινίων. Ακολούθησαν πολλοί πόλεμοι μεταξύ του Ισραήλ και των Αράβων. Όλα οφείλονται στο ότι η ίδρυση του κράτους του Ισραήλ έγινε χωρίς την ταυτόχρονη ίδρυση αραβικού κράτους στη γη της Παλαιστίνης (όπως προέβλεπε η απόφαση 181 του ΟΗΕ), δηλαδή «ένα αραβικό και ένα εβραϊκό κράτος».
Στις δεκαετίες που ακολούθησαν το κράτος του Ισραήλ και η Παλαιστινιακή αρχή βρίσκονται σε διαρκή διαμάχη. Εκατοντάδες χιλιάδες Παλαιστίνιοι ξεριζώθηκαν από τα πάτρια εδάφη και κατέφυγαν άλλοι στη Γάζα άλλοι στην Ιορδανία, άλλοι στον Λίβανο και άλλοι στη Συρία.
Το 1964 δημιουργείται εξ ανάγκης η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, γνωστότερη με το αγγλικό αρκτικόλεξο PLO, η οποία και τίθεται ως νόμιμη εκπρόσωπος και προστατευτική ομπρέλα των Παλαιστινίων. Τον Οκτώβριο του 1974 ο Αραβικός Σύνδεσμος αναγνώρισε την PLO (ή ελληνικά ΟΑΠ) ως τον μοναδικό εκπρόσωπο των Αράβων της Παλαιστίνης.
Με τη συμφωνία του Εθνικού Παλαιστινιακού Συνεδρίου, στις 15 Νοεμβρίου του 1988, το Κράτος της Παλαιστίνης διακήρυξε ανεξαρτησία. Η Εθνική Παλαιστινιακή Αρχή οραματίζεται την ίδρυση ενός Παλαιστινιακού κράτους, το οποίο θα περιλαμβάνει όλη ή μέρος στις Δυτικής Όχθης, τη Λωρίδα της Γάζας και την ανατολική Ιερουσαλήμ, ζώντας ειρηνικά με το Ισραήλ υπό μια δημοκρατικά εκλεγμένη και αξιόπιστη κυβέρνηση. Το «Κράτος στις Παλαιστίνης» αναγνωρίσθηκε αμέσως από τον Αραβικό Σύνδεσμο, διατηρεί πρεσβείες σε χώρες (που αποτελούνται συνήθως από αποστολές της ΟΑΠ). Σήμερα 138 ανεξάρτητες χώρες μέλη του ΟΗΕ και 2 μη μέλη (Δυτική Σαχάρα και Βατικανό) αναγνωρίζουν την ανεξαρτησία του Κράτους της Παλαιστίνης.
Θανάσης Μουσόπουλος
Φιλόλογος, συγγραφέας, ποιητής
