Ως μέλος ΔΣ του Κέντρου Πολιτισμού Δήμου Ξάνθης η ερώτηση μου τέθηκε αιφνιδιαστικά κι απρόσμενα, όσο κι αν φαίνονταν αρχικά απλή :
-Αν ερχόταν επίσκεψη στην Ξάνθη κάποιος άνθρωπος του πνεύματος, τέχνης, πολιτισμού, σε ποιους θα τον συστήνατε;
Η απάντηση τελικά δεν ήταν καθόλου εύκολη…..
-Ποιοι είναι οι σημερινοί «εκπρόσωποι» του πολιτισμού στην Ξάνθη ;
-Ποια κριτήρια τους πιστοποιούν ;
-Πως θα τους αναγνωρίζουμε ;
-Υπάρχουν ή τελείωσαν ;
-Μένουν ή μας φεύγουν ;
Στην Ξάνθη του χθες ίσως τα ερωτήματα να ήταν ευκολότερα. Του Στέφανου Ιωαννίδη και της Κατίνας Σεραμέτη Βέικου, του Χρήστου Παυλίδη και της αίγλης στο ανεπαίσθητο πέρασμα του Μάνου Χατζιδάκι.
Σήμερα όμως το γίνεται ;
Μήπως το «ποιείν και φιλοσοφείν του πολιτισμού» της πόλης περνά κρίση ;
Μήπως υφίσταται πραγματική στασιμότητα ;
Μήπως παρατηρείται υποβάθμιση των γραμμάτων και τεχνών ;
Μήπως μας τελείωσαν οι προσωπικότητες που ακτινοβολούν και εμπνέουν ;
Ή μήπως δεν είναι έτσι ;
Και τελικά τι είναι πολιτισμός ;
Ο όρος «πολιτισμός» είναι μάλλον πολυδιάστατος. Σίγουρα πάντως περνά μέσα απ’ την ανάγκη του ανθρώπου να εκφράσει με δημιουργία και ευαισθησία κάτι ανώτερο από την υλική του παρουσία. Οι θετικές ή αρνητικές επιδράσεις του πολιτισμού επιδρούν οπωσδήποτε σε κάποιο κοινωνικό σύνολο. Μέχρι και σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο Πολιτισμός θεωρείται βασικός πυλώνας βιώσιμης ανάπτυξης σε μια πόλη όπως η Ξάνθη. Κάθε πόλη έχει τη δυνατότητα να υποστηρίζει, να προάγει και να «παράγει» πολιτισμό μέσα απ’ τους ανθρώπους της, αλλά και τους φορείς πολιτισμού που διαθέτει. Με αυτούς έχει την δυνατότητα να κινητοποιεί και να ευαισθητοποιεί τους δημότες προς νέες κατευθύνσεις και να δημιουργεί ταυτότητα, η οποία μπορεί να αξιοποιηθεί με πολλούς τρόπους. Οι πολιτιστικές δραστηριότητες της Ξάνθης, αποτυπώνουν και την ποιότητα ζωής των κατοίκων της. Επιδρούν θετικά στην τοπική κοινωνία, ικανοποιούν τις ανάγκες για δημιουργικότητα, διευρύνουν τα πνευματικά ενδιαφέροντα, εξανθρωπίζουν την κοινωνική ζωή.
Αν με ρωτούσατε που μεταφέρεται το μυαλό μου στη σημερινή Ξάνθη, όταν μιλάμε για εκφραστές του πολιτισμού, θα σας έλεγα για πρόσωπα και φορείς που η πόλη έχει να επιδείξει, αλλά και να νιώθει περήφανη. Λίγες επαρχιακές πόλεις διαθέτουν την μοναδική τιμή να έχουν στις τάξεις τους φορείς όπως το Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης, το ΠΑΚΕΘΡΑ, η ΦΕΞ κτλ, με αξιόλογη και εξίσου σημαντική διαχρονική προσφορά και έργο. Αν πάλι μιλούσαμε για πρόσωπα θα ξεχώριζα τους Θανάση Μουσόπουλο, Πηνελόπη Βουγιουκλή Καμπάκη, Γιάννη Μπακιρτζή, Πασχάλη Ξανθόπουλο, Πέτρο Γιωργαντζή, Μανώλη Χούμα και αρκετούς ακόμη που συγγνώμη εάν ξεχνώ. Στο πέρασμα και την ύπαρξη αυτών των ανθρώπων χρωστάμε πολλά κι ίσως να μη το γνωρίζουμε όλοι. Αποτελούν μέρος της πολιτιστικής εικόνας της πόλης. Είναι τμήμα των χαρακτηριστικών της. Θα μου επιτρέψετε να είμαι σε θέση σήμερα να διαπιστώσω ότι οι παραπάνω εκλεκτοί δημότες αποτελούν εν τέλει κάτι σαν εξώφυλλο στο «Βιβλίο Πολιτισμού Ξάνθης», είτε αυτό είναι πολυσέλιδο ή όχι. Ένα εξώφυλλο όμως που παραμένει στιβαρό, σημαντικό και απαραίτητο για να εμπνεύσει και να προσελκύσει τελικά τους αναγνώστες να διαβάσουν το βιβλίο. Και ακόμη παραπέρα να συμμετέχουν –με τον τρόπο τους – στο περιεχόμενο του και στις σελίδες που θα γραφούν στο μέλλον και θα το εμπλουτίσουν.
Η Ξάνθη αγαπητοί φίλοι διαθέτει (ευτυχώς) τους ανθρώπους που σφύζουν σήμερα από πνευματικότητα, καλλιτεχνικό οίστρο, διαυγή σκέψη, αλλά και καθαρό βλέμμα ανάγνωσης της κατάστασης. Και είναι αυτή η ανάγνωση κι η αξιολόγηση του σήμερα που τους απομακρύνει διακριτικά απ’ την επιφανειακή κρούστα της πλασματικής κοινωνίας και τους βρίσκεις σκυμμένους σ’ ένα γραφείο, στο σπίτι, στην εργασία τους. Αυτής της πραγματικότητας των social media,της τηλεοπτικής ηλιθιότητας και των αξιολύπητων κοινωνικών προτύπων, όπως θέλουν να πλασάρονται μέσα από το γυαλί τους. Κι επειδή το «σύστημα» ή κάποιοι τους συμφέρει να τους θέλουν εκεί, δεν πάει να πει ότι και εμείς το έχουμε συνειδητά αποδεχτεί και δεν μπορούμε να καταλάβουμε την αλήθεια.
Όσο κι αν σας κουράσω θα σας πω ονόματα διπλανών μας ατόμων όπως η Δήμητρα Πυργελή, Βίκυ Τσελεπίδου, Άννα Αγγελοπούλου, Γλυκερία Μπασδέκη, Κώστα Καβανόζη, Τριαντάφυλλου Βαΐτση, Παναγιώτη Αλεξιάδη, Ερμή Βερβελίδη, Δημήτρη Δετσαρίδη, Παναγιώτη Λυμπεράκη, Γιάννη Μανεσίδη, Αθηνά Φυλαχτού, Θάνου Μαυρουδή, Νούλη Χοχλιούρη, Κώστα Ταβουλτσίδη και τόσους πολλούς που ίσως δεν τους χωρούν οι καλλιτεχνικές και πνευματικές λίστες της πόλης. Όλοι αυτοί ζουν και υπάρχουν σ’ ένα παράλληλο σύμπαν απ’ αυτό που παρουσιάζεται μπροστά μας και προσπαθεί να καταλάβει ολόκληρη την οθόνη της ζωής και της καθημερινότητα μας.
Σήμερα όσο ποτέ η πραγματική κοινωνική λειτουργία του πολιτισμού οφείλει να διαχειρίζεται τα πολιτιστικά στοιχεία της Ξάνθης με τέτοιο τρόπο, ώστε να αναδεικνύει το χαρακτήρα τους, να γεννά τον προβληματισμό, να ενισχύει την αναζήτηση. Να τα προσφέρει απλόχερα στους νέους, να τους κάνει να τα αγαπήσουν, να τους ωθεί να συμμετέχουν στη δημιουργία και προώθησή τους.
Ο πνευματικός δρόμος της καινούργιας εποχής πετάει πάνω από τον εκφυλισμό των μεθόδων απελευθέρωσης σε κοινωνικούς θεσμούς και παίρνει ξανά τη θέση που του αρμόζει σαν κριτική πολιτισμού.
Η πραγματική κοινωνική λειτουργία του πολιτισμού δεν πρέπει να κάνει ευχάριστη και ελκυστική την πολιτιστική στασιμότητα μιας κοινωνίας. Για να αποκτήσεις πνευματικά βιώματα δεν είναι απαραίτητο να ξοδέψεις χρόνια στη μελέτη να κάνεις διανοητικούς ακροβατισμούς , να αναπτύξεις παράξενα χαρίσματα. Ο πνευματικά ολοκληρωμένος άνθρωπος δεν πάσχει από σοβαροφάνεια, δεν επιζητεί το σεβασμό κι ούτε παρουσιάζεται σαν αυθεντία. Αντίθετα, διακρίνεται από τη χαρά, τον παιδικό αυθορμητισμό, την αθωότητα, την αγάπη αλλά και το χιούμορ. Τελικά οι πραγματικές πνευματικές εμπειρίες μας κάνουν αθωότερους κι όχι πολυμαθείς.
Είμαι αισιόδοξος για τον Πολιτισμό της Ξάνθης ότι θα βρει το δρόμο του, αφήνοντας πίσω το αταίριαστο γίγνεσθαι της πολιτιστικής απαξίωσης που επιχειρούν να της δώσουν, ως μέρος της εκμηδενιστικής προσπάθειας για εύκολη και εύπεπτη πολιτιστική τροφή. Θα δανειστώ κάποιες σκέψεις που διάβασα πρόσφατα, με αφορμή τα 200 χρόνια απ’ την Ελληνική Επανάσταση :
«Ευτυχώς για όλους μας, το παρελθόν μας διαψεύδει κάθε μοιρολατρική αντιμετώπιση. Γιατί οι Έλληνες έχουν μάθει να αναζητούν ανοιχτούς ορίζοντες. Όταν δεν τους προσφέρει η πραγματικότητα, τους αναζητούν στη φαντασία, στην πνευματική και επιστημονική δημιουργία. Όλοι μαζί μπορούμε να κάνουμε το επόμενο βήμα……»
Δημήτρης Γκαγκαλίδης
Καθηγητής Β/βάθμιας Εκπαίδευσης
