Βρισκόμαστε σε μία εποχή όπου δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι ο αριθμός των διαζυγίων έχει αυξηθεί αισθητά τα τελευταία χρόνια. Τα τελευταία είκοσι χρόνια έχουν συντελεστεί αρκετές κοινωνικές αλλαγές με αποτέλεσμα να απειλείται ο θεσμός της οικογένειας. Ο αυξημένος αριθμός γάμων, τα προβλήματα που σχετίζονται με την επαγγελματική αβεβαιότητα, η ένταξη της γυναίκας στο εργασιακό περιβάλλον αποκτώντας την οικονομική της ανεξαρτησία και οι ευρύτερες μεταβολές στις σχέσεις του ζευγαριού, οδήγησαν την παραδοσιακή οικογένεια (πατέρας- μητέρα- παιδιά), από κύτταρο της κοινωνίας να χάσει την ταυτότητα του.
Το διαζύγιο είναι μία εκ των πολλών επιλογών που διαθέτει σήμερα η κοινωνία, μιας και προσφέρει τη δυνατότητα να επιδιώξει κάποιος μια κανονικότερη και ποιοτικότερη ζωή. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι το διαζύγιο δεν έχει πάντοτε αρνητικό αντίκτυπο στα παιδιά. Μπορεί να έχει θετικά ή αρνητικά αποτελέσματα και μερικές φορές τα παιδιά μπορεί να βγουν πιο δυνατά από την εμπειρία του διαζυγίου και να γίνουν πιο ώριμα ευαίσθητα και υπεύθυνα. Μερικές φορές όμως, μπορεί να προκαλέσει σημαντικά τραύματα τόσο για το ίδιο το ζευγάρι όσο και για τα παιδιά αφού τις περισσότερες φορές χαρακτηρίζεται από βίαιες αντιδράσεις λεκτικές ή μη και ατέρμονες δικαστικές διαμάχες.
Ένα διαζύγιο, συνήθως, μπορεί να επηρεάσει σε πολλαπλά επίπεδα τη ζωή των παιδιών αναλόγως της ηλικίας που έχουν. Παιδιά που είναι μικρότερα των 2 ετών μπορεί να εμφανίσουν φόβους, γιατί μεταβάλλεται η καθημερινότητα τους, πιθανές διαταραχές στον ύπνο, έντονο κλάμα και επιθετικότητα. Τα μεγαλύτερα παιδιά ηλικίας 5-8 ετών θεωρούν ότι το διαζύγιο πιθανώς, δεν είναι μία μόνιμη κατάσταση και ότι οι γονείς τους να είναι και πάλι μαζί στο μέλλον. Οι ηλικίες αυτές μπορεί να εκφράσουν τη λύπη τους για το χωρισμό των γονιών τους με κλάμα και με άρνηση να επισκεφθούν το γονιό στο σπίτι του. Παιδιά ηλικίας 9-12 ετών αναλόγως της στάσης των γονιών τους, κάποιες φορές αναλαμβάνουν το ρόλο του προστάτη εκφράζοντας έντονη συμπόνια προς τον «ευάλωτο» γονιό, στηρίζοντας τον συχνότερα. Στην ηλικία αυτήν εκφράζουν έντονο θυμό και νιώθουν μοναξιά και άγχος. Τέλος οι έφηβοι αντιμετωπίζουν την κατάσταση από τη μία με εντάσεις και από την άλλη αισθάνονται ότι είναι σε θέση να λύσουν το πρόβλημα των γονιών τους. Συχνά χαρακτηρίζονται από έντονο θυμό και άγχος για το μέλλον τους.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για να προετοιμάσουν τα παιδιά τους και να τα βοηθήσουν να βιώσουν το διαζύγιο όσο το δυνατόν πιο ανώδυνα; Είναι αυτό εφικτό;
- Εξηγήστε και κάνετε σαφές στα παιδιά σας ότι δεν είναι υπεύθυνα αυτά για την απόφαση σας να προχωρήσετε στο διαζύγιο.Ενημερώστε τα παιδιά σας ότι το διαζύγιο δεν οφείλεται σε αυτά. Πολλά παιδιά ηλικίας 4-6 ετών ή μεγαλύτερα πιστεύουν ότι το διαζύγιο των γονέων τους είναι το αποτέλεσμα κάτι το οποίο δημιούργησαν τα ίδια τα παιδιά. Για παράδειγμα, μερικά παιδιά μπορεί να πιστεύουν ότι οι γονείς τους χωρίζουν επειδή αυτά δεν συμπεριφέρεται σωστά ή επειδή δεν έχουν καλή απόδοση στο σχολείο. Τα παιδιά χρειάζονται να ακούσουν ξανά και ξανά ότι δεν είναι υπεύθυνα για το διαζύγιο των γονέων τους.
- Εξηγήστε στα παιδιά ότι οι γονείς τους τα αγαπούν και θα συνεχίζουν να τα αγαπούν και μετά το διαζύγιο.Ότι η αγάπη τους γι’ αυτά δεν θα αλλάξει. Βοηθήστε τα παιδιά να κατανοήσουν ότι η αγάπη μεταξύ των γονέων και των παιδιών είναι κάτι το ξεχωριστό και μοναδικό. Είναι διαφορετική από την αγάπη που νιώθει ο ένας γονιός για τον άλλο. Τα ζευγάρια μπορεί να χωρίσουν, αλλά σαν γονείς δεν θα χωρίσουν ποτέ. Τα παιδιά χρειάζονται να ξέρουν και να ακούν ότι η αγάπη που τρέφουν γι’ αυτά οι γονείς τους θα διαρκέσει για πάντα και το διαζύγιο δεν θα το επηρεάσει αυτό.
- Βοηθήστε τα παιδιά να χειριστούν την σύγχυση που μπορεί να επιφέρει η δυσκολία στο να σχετίζονται και με τους δυο γονείς.Βοηθήστε τα παιδιά να κατανοήσουν ότι θα υπάρξει κάποια σύγχυση. Εξηγείστε στα παιδιά σας ότι είναι απολύτως φυσιολογικό να αγαπούν τόσο την μαμά όσο και τον μπαμπά. Τα παιδιά δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να αισθανθούν ότι πρέπει να συμμαχήσουν με τον ένα ή τον άλλο γονέαή να ανησυχούν ότι θα χάσουν την αγάπη του ενός ή του άλλου γονέα. Μετά από το διαζύγιο τα παιδιά μπορεί να νιώσουν ότι βρίσκονται στη μέση, ότι πρέπει να διαλέξουν μεταξύ των γονέων τους. Επίσης, μπορείτε να πείτε στα παιδιά σας, «Μερικές φορές μπορεί να νιώθεις άσχημα επειδή σου λείπει ο μπαμπάς ενώ μένεις με τη μαμά. Θέλω να ξέρεις όμως ότι η αγάπη και των δυο μας για σένα δεν θα επηρεαστεί καθόλου από αυτή την αλλαγή, το διαζύγιο!»
- Η διαχείριση μιας απώλειας είναι μια διαδικασία και χρειάζεται χρόνο.Μην ασκείτε πίεση στο παιδί να «ξεπεράσει» το διαζύγιο πολύ γρήγορα. Χρειάζεται τον χρόνο του. Επέτρεψε του να εκφράσει ελεύθερα τα συναισθήματα του.
- Μη χρησιμοποιείτε το παιδί ως «αγγελιοφόρο» για επικοινωνίαμε τον/την πρώην σύζυγο.Δε πρέπει ποτέ να ζητήσετε από το παιδί να δώσει ένα μήνυμα στον άλλο γονιό όπως το «Πες στον πατέρα σου ότι καθυστέρησε να δώσει τα χρήματα για την διατροφή».
- Μη χρησιμοποιείτε το παιδί σας ως κατάσκοπο.Δε πρέπει ποτέ να κάνετε ερωτήσεις στο παιδί σχετικά με την ζωή του/της πρώην συζύγου σας.
- Μη χρησιμοποιείτε το παιδί σας ως σύμμαχο στις γονεϊκές διαμάχες. Να αποφεύγετε πάντα να «φέρνετε» το παιδί σας μέσα στις διαμάχες με τον/την πρώην σύζυγο σας.
- Μη κριτικάρετε τον/την πρώην σύζυγο σας μπροστά στο παιδί.Να θυμάστε ότι ο/η πρώην σύζυγος σας παραμένει ο γονιόςτου παιδιού σας και είναι σημαντικό για το παιδί να έχει μια αγαπημένη σχέση και με τους δύο γονείς
- Μη φορτώνετε το παιδί με προσωπικούς φόβους ή υποθέσεις.Μη στρέφεστε στο παιδί για υποστήριξη. Τα παιδιά έχουν ήδη αρκετές δυσκολίες με τις δικές τους ρυθμίσεις χωρίς να τους φορτώνεται με τα δικά σας προβλήματα.
- Να προσπαθήσει ο γονέαςπου έχει την επιμέλεια να διατηρήσει τις καθημερινές συνήθειες του παιδιού, που θα του προσφέρουν μια σταθερότητα σε μια περίοδο έντονων αλλαγών, μετά το διαζύγιο.
- Να δείχνετε κατανόηση σε τυχόν δύσκολη συμπεριφορά των παιδιών αλλά παράλληλα να συνεχίσετε να οριοθετείτε συμπεριφορέςκαι συνήθειες των παιδιών.
- Να μην επιφορτίζετε τα παιδιά με ευθύνες που δεν αρμόζουν στην ηλικία τους.
- Οι γονείς είναι σημαντικό να φροντίζουν τον εαυτό τους.Να θυμάστε, είναι πολύ σημαντικό να αισθάνεστε καλά εσείς για να μπορέσετε με την σειρά σας να στηρίξετε το παιδί σας σε αυτές τις δύσκολες στιγμές, μετά το διαζύγιο.
Θα ήθελα να προσθέσω κάτι εξόχως σημαντικό, τα παιδιά διαθέτουν όλες εκείνες τις εσωτερικές δυνάμεις οι οποίες είναι σε θέση να υπερνικήσουν τις αρνητικές ψυχολογικές και κοινωνικές συνέπειες ενός διαζυγίου γινόμενα μεγαλώνοντας χρήσιμα και ωφέλιμα για την κοινωνία.
Κλείνοντας αξίζει να θυμόμαστε ότι εμείς οι άνθρωποι έχουμε το δικαίωμα να προβούμε σε αλλαγές στην ζωή μας αρκεί όμως να αναλαμβάνουμε την ευθύνη για τις συνέπειες των πράξεων και των αποφάσεων μας.
Μαρία Α. Παπανδρέου
MSc Σχολική Ψυχολόγος (παιδοψυχολόγος)
Τηλ. Επικ: 6982101936
