«Ο νέος κόσμος του κυβερνοχώρου θα είναι εξαιρετικά μοναχικός, απομονωμένος και απάνθρωπος. Θα είναι ένα μέρος όπου θα μπορείς να παραγγείλεις οτιδήποτε online αλλά δε θα γνωρίζεις τους γείτονες σου, όπου τα παιδιά σου και οι γονείς σου θα σπαταλούν τα απογεύματα τους συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο, μιλώντας σε ξένους, σε μακρινά μέρη και όχι ο ένας στον άλλο», Clifford Stoll.
Το διαδίκτυο έφερε την επανάσταση στον τομέα της πληροφορίας, επικοινωνίας, ψυχαγωγίας και ενημέρωσης και η ταχύτατη εξάπλωση του αποτελεί πλέον Παγκόσμιο φαινόμενο. Έχει καταστεί ένα αναγκαίο εργαλείο σε κάθε πτυχή της ανθρώπινης δραστηριότητας με χρήστες από πολύ μικρά παιδιά μέχρι και άτομα της τρίτης ηλικίας. Είναι συχνότατη η χρήση του από επιστήμονες, επαγγελματίες, μαθητές.
Μέσω του Παγκόσμιου ιστού μπορούμε να έχουμε άμεση, ταχύτατη και εύκολη πρόσβαση σε κάθε είδους πληροφορία και επικοινωνία με ανθρώπους σε κάθε γεωγραφικό πλάτος και μήκος της γης, ψυχαγωγία μέσω παιχνιδιών, μουσικής, αγοράς αγαθών και υπηρεσιών.
Τα τελευταία χρόνια, έχοντας εισβάλει δυναμικά και καθολικά στην ζωή μας εκτός από τα σημαντικά πλεονεκτήματα που προσφέρει, ελλοχεύει και αρκετούς κινδύνους, μια εκ των οποίων είναι η πολύωρη και μανιώδης ενασχόληση που οδηγεί σε εξάρτηση. Με τον όρο εξάρτηση στο διαδίκτυο αναφερόμαστε στην προβληματική χρήση του διαδικτύου και όσων σχετίζονται με αυτό. Το φαινόμενο του εθισμού, τείνει να αποκτήσει απρόσμενες διαστάσεις έχοντας ως αποτέλεσμα την παρορμητική υπερχρήση αυτού.
Μία εκ των πιθανών αιτιών της εξάρτησης στο διαδίκτυο είναι η μεταβολή της διάθεσης που οφείλεται σε συμπεριφορές που σχετίζονται με τις πολλαπλές επιλογές χρήσης αυτού. Το άτομο αισθάνεται μια διέγερση και μια ευχάριστη μεταβολή στη διάθεση του, με αποτέλεσμα η χρήση αυτού να του πολλαπλασιάζει τις δημιουργικές σκέψεις και τα συναισθήματα του. Η διαδικτυακή εξάρτηση συνήθως σχετίζεται με τις ελλειπείς κοινωνικές δεξιότητες ορισμένων ατόμων με αποτέλεσμα να εκμεταλλεύονται την «φυσική απόσταση» που τους παρέχει το διαδίκτυο. Σημαντική συμμετοχή έχουν τα πρότυπα τα οποία ενεργοποιούν δυναμική διάθεση ενθάρρυνσης της χρήσης του διαδικτύου αφού οι χρήστες γίνονται μιμητές και αντιγράφουν συμπεριφορές που μπορούν να οδηγήσουν σε δυσάρεστες εξελίξεις. Σημαντική είναι πλέον η αλματώδης ανάπτυξη που έχει εμφανίσει τα τελευταία χρόνια η διαδραστικότητα του διαδικτύου που είναι άκρως εθιστική χρησιμοποιώντας τα παιχνίδια και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η πληροφόρηση αποτελεί άλλο ένα είδος υπερχρήσης του διαδικτύου αφού συνδέεται με τον πλούτο και την ποικιλία πληροφοριών που συλλέγεται.
Τα άτομα ή τα παιδιά που είναι εθισμένα στο διαδίκτυο πολλές φορές εμφανίζουν συμπτώματα εξιδανίκευσης του μέσου, όταν δηλαδή ο χρήστης θεωρεί ότι το διαδίκτυο αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της καθημερινότητας του. Η τροποποίηση της διάθεσης του είναι άλλο ένα χαρακτηριστικό των συμπτωμάτων αφού παρατηρείται αύξηση της παραγωγής της ντοπαμίνης στους νευροδιαβιβαστές του εγκεφάλου, η οποία συνδέεται με την ευχαρίστηση. Ανησυχητικές διαστάσεις λαμβάνει και η ανοχή που επιδεικνύεται, από τον χρήστη που αφιερώνει περισσότερες ώρες στην χρήση του διαδικτύου ώστε να νιώσει ικανοποίηση. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το φαινόμενο που εμφανίζεται της εσωτερικής σύγκρουσης που αναπτύσσεται στον ψυχισμό το παιδιού όταν αυτό αισθάνεται εξαρτημένο από αυτό αλλά δεν μπορεί να κάνει κάτι για να περιορίσει τη χρήση του.
Ο εθισμένος χρήστης και ιδιαίτερα τα ανήλικα παιδιά, τις περισσότερες φορές δεν αντιλαμβάνονται εύκολα το πρόβλημα με αποτέλεσμα να δημιουργούνται αρκετές επώδυνες καταστάσεις τόσο στη ζωή του όσο και στο στενό οικογενειακό του περιβάλλον. Το παιδί ασχολείται συνεχώς με το διαδίκτυο χάνοντας την αίσθηση του χρόνου με αποτέλεσμα να παραμελεί επικίνδυνα τις υποχρεώσεις του στο σπίτι και στο σχολείο. Οι εθισμένοι χρήστες αφιερώνουν ατελείωτο χρόνο στον υπολογιστή τους, στο κινητό τους, γεγονός που πολλές φορές προκαλεί κοινωνική απομόνωση. Η χαμηλή απόδοση στο σχολείο, η νευρικότητα, η επιθετικότητα και ο θυμός είναι χαρακτηριστικά του εθισμού αυτού. Έτσι, καταλήγουν να εμφανίζουν έντονο άγχος, ανησυχία, εξάρσεις θυμού, διαταραχές στη διατροφή και στον ύπνο τους όπως και αδιαφορία για την προσωπική τους υγιεινή, εμφανίζοντας μια αποστασιοποίηση από αυτήν. Γενικότερα, οι εξαρτημένοι χρήστες τείνουν να χρησιμοποιούν το διαδίκτυο περισσότερο από 40-80 ώρες την εβδομάδα και ως αποτέλεσμα αυτού, προκύπτει η απώλεια αυτοέλεγχου τους, δημιουργία αισθήματος κενού, ευερεθιστότητας και αμελής συμπεριφορά προς την οικογένεια και τους φίλους τους.
- Οι γονείς θα πρέπει να θέτουν όρια από πολύ νωρίς για πολλά θέματα και να αφιερώνουν χρόνο και διάθεση ενασχόλησης και εκπαίδευσης με θέματα διαδικτύου μαζί με τα παιδιά τους.
- Καλό θα ήταν η τοποθέτηση του υπολογιστή σε κοινόχρηστο χώρο ώστε να μη δίνεται η δυνατότητα απομόνωσης του παιδιού και να υπάρχει έλεγχος.
- Να γίνεται σωστή ενημέρωση στα παιδιά από μικρή ηλικία, για τα φαινόμενα εθισμού και ιδιαίτερα της επικίνδυνης παρενόχλησης. Επίσης, οι γονείς μπορούν να προσαρμόζουν και να προβάλουν τις συμβουλές που δίνουν στα παιδιά και στην χρήση του διαδικτύου.
- Εάν το παιδί, έχει δημιουργήσει προφίλ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είναι ωφέλιμο να κάνουν το ίδιο και οι γονείς, έτσι ώστε να μπορούν να παρακολουθούν και να προλαμβάνουν οτιδήποτε μπορεί να εξελιχθεί αρνητικά για το παιδί τους.
- Οι γονείς καλό είναι να γνωρίζουν με ποιον επικοινωνούν τα παιδιά τους στο διαδίκτυο, έτσι ώστε να είναι ενημερωμένοι για τις ευρύτερες κοινωνικές συναναστροφές τους.
- Για την υγεία των παιδιών, οι γονείς καλό είναι να δημιουργούν ένα αποδεκτό επίπεδο ισορροπίας μεταξύ του χρόνου της καθιστικής ζωής αλλά και του χρόνου δραστηριότητας, άσκησης, παιχνιδιού και αθλητισμού.
- Το όριο χρήσης του διαδικτύου, με τις προσωπικές μας συσκευές όπως κινητού, υπολογιστή να μην ξεπερνά την 1,5-2 ώρες ημερησίως και να γίνονται τακτά διαλείμματα κάθε 45 λεπτά.
Ο εθισμός στο διαδίκτυο αποτελεί ένα φαινόμενο που λαμβάνει αυξητικές τάσεις έχοντας ως αποτέλεσμα να παρατηρούνται μεγάλες επιπτώσεις τόσο στο ψυχολογικό όσο και στο κοινωνικό, σχολικό και οικογενειακό περιβάλλον. Ο ρόλος των γονέων είναι ιδιαίτερα σημαντικός για την πρόληψη αλλά και την αντιμετώπιση του εθισμού. Προσοχή όμως ώστε να μην θεωρηθεί οτι το διαδίκτυο έχει μόνο αρνητικά χαρακτηριστικά και να στερηθεί το παιδί τις δυνατότητες που μπορεί να παρέχει η ορθολογική του χρήση.
Μαρία Α. Παπανδρέου
MSc Σχολική Ψυχολόγος (παιδοψυχολόγος)
Τηλ. Επικ: 6982 101936
