Η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ξάνθης Κ. Καλλιντζή μας εξηγεί γιατί δεν γίνεται ανασκαφή στο βόρειο περίβολο της Αρχαίας πόλης των Αβδήρων όπου έζησε ο Δημόκριτος
Χρέος όλων μας να διεκδικήσουμε να βγει στο φως η ιστορική μας κληρονομιά!
Δεν θα μας αποκαλύψει όλα της τα μυστικά η Αβδηρίτικη γη, για τις μέρες μας μιλώντας! Παρότι η αρχαιολογική σκαπάνη έχει φέρει στο φως σημαντικά ευρήματα και έχει εμπλουτίσει το Αρχαιολογικό Μουσείο Αβδήρων, από τον νότιο περίβολο της Αρχαίας πόλης των Αβδήρων όπου είναι και ο οργανωμένος και επισκέψιμος Αρχαιολογικός χώρος, ωστόσο ανεξερεύνητος παραμένει ο βόρειος περίβολος που αφορά το 5ο αιώνα, την εποχή που έζησε και πέθανε ο Δημόκριτος. Αυτή την σημαντική πληροφορία μας δίνει η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ξάνθης Κωνσταντίνα Καλλιντζή, αποκαρδιώνοντας κάθε ονειροπόλο κάτοικο ή επισκέπτη, επιστήμονα , ερευνητή σε διεθνές επίπεδο που θα επιθυμούσε διακαώς να βρεθεί ο τάφος αυτής της εμβληματικής και επιδραστικής προσωπικότητας που έχει θέσει τις βάσεις της σημερινής επιστήμης! Οι λόγοι είναι κατά βάση οικονομικοί και θεσμικής προσέγγισης της διαχείρισης των πλούσιων αρχαιολογικών και πολιτιστικών χώρων γενικά της χώρας. Επιπλέον στην περίπτωση που εξετάζουμε τα ευρήματα που θα μπορούσαν να οδηγήσουν την αρχαιολογική έρευνα είναι πολύ περιορισμένα εξαιτίας της λαθρανασκαφής και της καλλιέργειας αφού πρόκειται για ιδιόκτητες εκτάσεις που δεν έχουν απαλλοτριωθεί. 
Το «Ε» παρουσιάζει τις θέσεις της κας Καλλιντζή για το θέμα και παράλληλα καλεί τους θεσμικούς φορείς να αναλογιστούν την ευθύνη τους απέναντι στην ιστορία του τόπου και στην αναπτυξιακή υπεραξία που μπορεί να πυροδοτήσει το ενδεχόμενο μιας τέτοιας ανακάλυψης για όλη την ευρύτερη περιοχή και την χώρα. Να συστρατευθούν σε μια διεκδίκηση πόρων ώστε να παράσχουν τα οικονομικά και τεχνικά εφόδια στην αρχαιολογική υπηρεσία για μια στοχευμένη ανασκαφική έρευνα, αφού προηγουμένως καμφθούν τα εμπόδια. Γιατί οι τοπικές κοινωνίες έχουν λόγο και ευθύνη στην ιστορική κληρονομιά!
«Ε»: Ποιο είναι το πρόγραμμα ανασκαφών που θα υλοποιήσει η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ξάνθης την επόμενη περίοδο;
Κ. Καλλιντζή: «Δεδομένης της δύσκολης οικονομικής κατάστασης της χώρας και της ολιγανθρωπίας της Εφορείας σε όλες τις ειδικότητες, πολιτική της είναι η διάσωση και ανάδειξη των ήδη ανεσκαμμένων αρχαιοτήτων και όχι η ανακάλυψη νέων, η οποία, εκτός από το κόστος της ίδιας της ανασκαφής, συνεπάγεται και το κόστος της τεκμηρίωσης, συντήρησης, μελέτης, επιστημονικής δημοσίευσης, ανάδειξης και απόδοσης στο κοινό.
Ως εκ τούτου, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ξάνθης δεν έχει εντάξει στον προγραμματισμό της κάποια μεγάλης κλίμακας ανασκαφή για την επόμενη περίοδο. Γίνονται μόνον οι σωστικές ανασκαφές που προκύπτουν και αφορούν κυρίως οικόπεδα ιδιωτών. Μικρής κλίμακας διερευνητική ανασκαφή θα γίνει το αμέσως επόμενο διάστημα στην νεολιθική τούμπα της Διομήδειας, στο πλαίσιο πενταετούς επιστημονικού προγράμματος. Παράλληλα γίνονται έργα συντήρησης και ευπρεπισμού των αρχαιολογικών χώρων, αποψιλώσεις, βελτίωση της σήμανσής τους και τοποθέτηση ενημερωτικών πινακίδων. Την περίοδο αυτή υλοποιείται ευρωπαϊκό πρόγραμμα ενταγμένο στην ΟΧΕ 2014-2020, το οποίο αφορά την ενοποίηση μέσω διαδρομών διαφόρων σημείων αρχαιολογικού ενδιαφέροντος από τα Άβδηρα μέχρι το Πόρτο Λάγος. Προγραμματίζεται επίσης για ένταξη άλλο έργο που αφορά τη συντήρηση και ανάδειξη του βυζαντινού Πολύστυλου».
«Ε»: Έχετε εντάξει στον προγραμματισμό σας ανασκαφή στην πόλη των Αβδήρων κατά την περίοδο που έζησε ο Δημόκριτος;
Κ. Καλλιντζή: «Ο Δημόκριτος έζησε τον 5ο αιώνα π.Χ. Την περίοδο αυτή ήταν σε λειτουργία ο βόρειος περίβολος της αρχαίας πόλης των Αβδήρων, μια περιοχή που σήμερα καταλαμβάνεται από ιδιόκτητους αγρούς που καλλιεργούνται. Κατά το παρελθόν έχουν γίνει αρκετές ανασκαφές και έχουν αποκαλυφθεί δημόσια και ιδιωτικά κτήρια. Σήμερα, οποιοσδήποτε ανασκαφικός προγραμματισμός προσκρούει στο ιδιοκτησιακό καθεστώς. Σε σύγκριση με τον νότιο περίβολο δηλαδή, όπου βρίσκεται ο γνωστός οργανωμένος και επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος, παρατηρούμε ότι εδώ έχουν γίνει λιγότερες ανασκαφές καθώς δεν υπάρχουν απαλλοτριωμένες εκτάσεις. Εκτός από αυτό, πρέπει να πούμε ότι στον βόρειο περίβολο μεγάλο μέρος των αρχαίων κτηρίων έχει καταστραφεί σχεδόν ολοσχερώς από την καλλιέργεια και πολλά κινητά ευρήματα, κυρίως νομίσματα, έχουν αποσπαστεί με παράνομες ανασκαφές. Έτσι ο χώρος έχει απογυμνωθεί από μεγάλο μέρος της πληροφορίας που μπορεί να μας δώσει.
Αντί για ανασκαφές, η Εφορεία έχει δρομολογήσει και υλοποιεί από το 2015 ένα πρόγραμμα εντατικής επιφανειακής έρευνας (Αρχαιολογικό Πρόγραμμα Αβδήρων και Ξάνθης – ΑΠΑΞ). Με μια ομάδα που περιλαμβάνει αρχαιολόγους και επιστήμονες άλλων ειδικοτήτων, ανάμεσα στους οποίους καθηγητές ελληνικών και ξένων πανεπιστημίων, έχει σαρωθεί με σύγχρονες μεθόδους όλη η έκταση του περιλαμβάνεται μέσα στα τείχη του βορείου περιβόλου. Έχουν καταγραφεί όλα τα κατά χώραν αρχιτεκτονικά κατάλοιπα και έχουν περισυλλεγεί όλα τα κινητά ευρήματα που υπέπεσαν στην αντίληψή μας. Το υλικό αυτό έχει μεταφερθεί στο μουσείο των Αβδήρων, όπου γίνεται η επεξεργασία και μελέτη του. Ήδη τα αποτελέσματα που έχουμε μέχρι τώρα είναι εντυπωσιακά: έχουμε συγκεντρώσει πληροφορίες για πολλούς τομείς της ζωής στην αρχαία πόλη».
«Ε»: «Υπάρχουν ευρήματα ή ιστορικές πηγές που μπορούν να δώσουν κατευθύνσεις για την περιοχή που βρίσκεται ο τάφος του Δημόκριτου και πόσο είναι εφικτός ο εντοπισμός του;
Κ. Καλλιντζή: «Για να ταυτιστεί με απόλυτη βεβαιότητα ο τάφος κάποιας ιστορικής προσωπικότητας θα πρέπει να υπάρχει επιγραφή ή άλλες αδιαμφισβήτητες ενδείξεις.
Δεν υπάρχει κανένα στοιχείο για την περιοχή που βρίσκεται ο τάφος του Δημόκριτου. Το αρχαίο νεκροταφείο καταλαμβάνει τεράστια έκταση, που προσεγγίζει τα 3.000 στρέμματα. Κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. υπήρχαν εκατοντάδες ταφικοί τύμβοι που κάλυπταν τους τάφους. Οι περισσότεροι από αυτούς έχουν ισοπεδωθεί από την καλλιέργεια και τις λαθρανασκαφές».
«Ε»: Δεδομένου ότι μια τέτοια αποκάλυψη, εκτός από καθαρά επιστημονικό αρχαιολογικό ενδιαφέρον έχει ενδιαφέρον για όλη η τοπική κοινωνία και όχι μόνο, καθώς ο Δημόκριτος ήταν και είναι μια προσωπικότητα με διεθνή εμβέλεια και αναγνωσιμότητα, υπάρχουν προγράμματα που μπορούν να χρηματοδοτήσουν μια τέτοια ανασκαφή; Έχετε θέσει το θέμα στο Υπουργείο Πολιτισμού, στην Περιφέρεια και στον Δήμο για να συνδράμουν;
Κ. Καλλιντζή: «Όπως είπαμε, δεν έχουμε ενδείξεις για τον τάφο του Δημόκριτου ώστε να δρομολογήσουμε έρευνες προς την κατεύθυνση αυτή. Η Εφορεία, ωστόσο, αναγνωρίζοντας τη σημαντική της μεγάλης αυτής προσωπικότητας, προβάλλει στο μουσείο τον Δημόκριτο με αναφορά στον βίο και τα αποφθέγματά του. Έχει εκδώσει φυλλάδιο στα ελληνικά και αγγλικά με στοιχεία της ζωής και του έργου του και όσα αρχαιολογικά δεδομένα συνάπτονται με την εποχή του, το οποίο διανέμεται δωρεάν στους επισκέπτες. Συνεργάζεται επίσης με άλλους φορείς σε αυτόν τον τομέα. Αναφέρουμε, για παράδειγμα, την περσινή φιλοξενία του Διεθνούς Συμποσίου για τον Δημόκριτο, με τίτλο: «Από τον Δημόκριτο στο CERN», το οποίο διοργανώθηκε από τον Δήμο Αβδήρων και το παράρτημα της Ουνέσκο στο ΤΕΙ ΑΜ-Θ. Το επόμενο διάστημα προτίθεται να προτείνει συνεργασία στην Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση».
«Ε»: Υπάρχουν εξελίξεις στην ανασκαφή για την ανεύρεση του Αρχαίου Θεάτρου των Αβδήρων ή σταμάτησε η προσπάθεια και αν ναι, γιατί;
Κ. Καλλιντζή: «Όπως σας έχουμε αναφέρει πολλές φορές, η ανασκαφική έρευνα του θεάτρου δεν έχει αποβεί ιδιαίτερα ενθαρρυντική. Η Εφορεία, ωστόσο, προσπαθεί να κρατήσει ενεργή τη σύνδεση του κοινού με το σημαντικό αυτό μνημείο, μέσω δράσεων, όπως είναι για παράδειγμα, διάφορες εκδηλώσεις, η σύνταξη και έκδοση φυλλαδίου που διανέμεται δωρεάν, η ενθάρρυνση γνωριμίας των μαθητών μέσω επισκέψεων και στοχευμένων ξεναγήσεων, το κατά χώραν πληροφοριακό υλικό. Με το έργο ΟΧΕ που αναφέρθηκε παραπάνω, το θέατρο θα συνδεθεί με άλλα σημεία αρχαιολογικού ενδιαφέροντος μέσω ποδηλατικής, αυτοκινητικής και πεζοπορικής διαδρομής. Γίνονται επίσης επεμβάσεις συντήρησης στο ίδιο το μνημείο, όπως είναι οι αποψιλώσεις, η βελτίωση της περίφραξης και η διατήρηση της πρόσβασης σε αυτό».
Μαριάννα Ξανθοπούλου
