Οδηγός μας σ’ αυτό το ταξίδι στον χρόνο η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ξάνθης κα Κωνσταντίνα Καλλιντζή
«Έχουμε πλήθος ενδείξεων ότι η γυναίκα ήταν σεβαστή στην οικογένεια και στην κοινωνία». Φωτογραφίες από τα «Κορίτσια των Αβδήρων» στην φωτογραφική έκθεση του Μουσείου Αβδήρων
8 Μαρτίου 2019: Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας και το αφιέρωμα του «Ε» δεν αφορά τις σημερινές γυναίκες αλλά ανατρέχει κάποιους… αιώνες πίσω για να ρίξει φως σε εκείνες, τις αρχαίες Αβδηρίτισσες την Αρτεμισία, , την Νάνη, τη Σύνεσι, την Μητροδώρα, την Αυρηλία Αλεξάνδρα. Να ανασύρει τις ιστορίες τους, το αποτύπωμά τους, να μάθει πώς ζούσαν, ποια ήταν η καθημερινότητά τους, ποια ήταν η θέση τους στην κοινωνία. Οδηγός μας σ’ αυτό το ταξίδι στον χρόνο η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ξάνθης κα Κωνσταντίνα Καλλιντζή που μας δίνει επιστημονικά τεκμηριωμένες απαντήσεις και μας σκιαγραφεί το κοινωνικό πλαίσιο της εποχής που έζησαν. Να υπενθυμίσουμε πως Εφορεία Αρχαιοτήτων Ξάνθης με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας οργανώνει στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αβδήρων φωτογραφική έκθεση με τίτλο: «Τα κορίτσια των Αβδήρων» και θέμα τη ζωή των κοριτσιών στα αρχαία Άβδηρα όπως μας είναι γνωστή από παιχνίδια, ειδώλια, κοσμήματα και άλλα αντικείμενα. Στους επισκέπτες θα διανεμηθεί το φυλλάδιο «Κουβεντούλες με τις αρχαίες Αβδηρίτισσες». Η φωτογραφική έκθεση θα διαρκέσει έναν μήνα. Επίσης θα πραγματοποιείται θεματική παρουσίαση αντικειμένων της παιδικής και εφηβικής ηλικίας των κοριτσιών που εκτίθενται στο μουσείο των Αβδήρων, από τις κ. Κ. Καλλιντζή και Σ. Ραξιώνη, κατά τις ώρες 10.00- 11.00 και 12.00-13.00.
«Ε»:Ποια ήταν η θέση της γυναίκας στην αρχαία εποχή στα Άβδηρα και ποιες οι ομοιότητες ή οι διαφορές με άλλες αρχαίες πόλεις όπως η Αθήνα;
Κ. Καλλιντζή: «Για τη θέση της γυναίκας στα αρχαία Άβδηρα δεν έχουμε άμεσες μαρτυρίες. Από όσο διαφαίνεται πάντως δεν πρέπει να διέφερε από άλλες περιοχές του αρχαίου ελληνικού κόσμου.
Έχουμε πλήθος ενδείξεων ότι η γυναίκα ήταν σεβαστή στην οικογένεια και στην κοινωνία. Μία από αυτές είναι οι προσεγμένοι τάφοι με τα πολλά και πλούσια κτερίσματα.
Γνωρίζουμε επίσης ότι μπορούσε να δίνει παραγγελίες και να διαχειρίζεται διάφορες υποθέσεις. Στην επιγραφή ενός επιτύμβιου μνημείου διαβάζουμε: «Είμαι το μνήμα της Αρτεμισίας, της κόρης του Νυμφόδωρου. Η μητέρα της έδωσε εντολή να κατασκευαστεί». Για τον Νυμφόδωρο μιλάμε και παρακάτω.
Η Νάνη κόρη του Πάρμι, η Σύνεσις η γυναίκα του Διονυσίου, η Μητροδώρα, μητέρα του Νικάνωρα και σύζυγος του Ασκληπιοδώρου είναι μερικές Αβδηρίτισσες που το όνομά τους διασώθηκε πάνω στις επιτύμβιες στήλες. Και δεν πρέπει να ξεχάσουμε την Αυρηλία Αλεξάνδρα που μαζί με τον Καισώνιο Σωκράτη τον άνδρα της έφτιαξαν ένα τάφο για τη μικρή κόρη τους τη Λουκίλλη, ώστε να τη θυμούνται δια παντός».
«Ε»:Μετείχε στα κοινά, ήταν σεβαστή ως οντότητα, είχε ελευθερία έκφρασης και ποιες αντιλήψεις επικρατούσαν σε σχέση με την ηθική της γυναίκας;
Κ. Καλλιντζή: «Δεν έχουμε ενδείξεις για την συμμετοχή της γυναίκας στα κοινά. Υπήρχαν, ωστόσο, γιορτές γυναικών όπως ήταν τα Θεσμοφόρια προς τιμήν της Δήμητρας. Έξω από το τείχος του βορείου περιβόλου έχει βρεθεί ένα μεγάλο ιερό της θεάς, στο οποίο συνέρεαν οι γυναίκες από την πόλη, τα χωριά και τις αγροικίες για να προσευχηθούν για καλή σοδειά χαρίζοντας στη θεά πήλινα αγαλματάκια που παριστάνουν μια όρθια και μια καθιστή γυναικεία μορφή (Δήμητρα και Περσεφόνη) και υδρίσκες (μπουκαλάκια με αγιασμένο νερό). Βρέθηκαν πάνω από 25.000 τέτοια αγγεία στις ανασκαφές που δείχνουν την ευλάβεια των γυναικών.
Οι γυναίκες λάτρευαν επίσης και άλλες γυναικείες θεότητες όπως την Εκάτη, την Κυβέλη κλπ.».
«Ε»:Ποια ήταν τα καθήκοντά της στην οικογένεια; Πώς ήταν η καθημερινότητά της;
Κ. Καλλιντζή: «Η γυναίκα ήταν επιφορτισμένη με όλα τα οικιακά καθήκοντα: Προπαρασκευή τροφής, ετοιμασία του φαγητού, ενδυμασίας, πλύσιμο ρούχων κλπ. Σε κάθε αυλή σπιτιού υπήρχε πηγάδι από το οποίο αντλούσαν το νερό και πήλινες περίτεχνες λεκάνες στις οποίες γινόταν το λούσιμο, πλύσιμο κλπ.
Γυναικεία υπόθεση επίσης ήταν η ανατροφή των παιδιών και όλα τα δρώμενα που περιβάλουν την τελετουργία του θανάτου.
Η υφαντική ήταν μια πολύ σημαντική δραστηριότητα. Το δείχνουν αυτό τα πολλά υφαντικά βάρη που βρίσκονται σε κάθε σπίτι. Πρόκειται για πήλινα βαρίδια που χρησίμευαν για να κρατάνε τεντωμένα τα στημόνια στον κάθετο αργαλειό».
«Ε»:Πώς ντύνονταν και πώς περιποιούνταν τον εαυτό τους; Ήταν φιλάρεσκες;
Κ. Καλλιντζή: «Μια επίσκεψη στο μουσείο, θα μας δείξει τον βαθμό της φιλαρέσκειας των Αβδηριτισσών: Σε μια ιδιαίτερη ενότητα της έκθεσης με τον τίτλο «Καλλωπισμός» θα δούμε πολλά ειδώλια (πήλινα αγαλματάκια) που μας δείχνουν τα πλούσια ενδύματα και υποδήματα, τις περίτεχνες κομμώσεις, τα στολίδια της κεφαλής όπως οι κορδέλες, οι καρφίτσες, τα διαδήματα και τα καπέλα. Θα δούμε επίσης καθρέφτες και πυξίδες (κοσμηματοθήκες), δοχεία για αρωματικά έλαια, σύνεργα αποτρίχωσης και καθαρισμού. Και, τέλος, κοσμήματα: σκουλαρίκια, περιδέραια και περίαπτα (μενταγιόν), δαχτυλίδια, βραχιόλια».
«Ε»:Ποιες Αβδηρίτισσες ξεχώρισαν είτε λόγω της ευφυΐας, του πνεύματος, της τέχνης τους και της προσωπικότητάς τους, είτε λόγω της ομορφιάς τους;
Κ. Καλλιντζή: «Είναι κατά κάποιο τρόπο σχήμα οξύμωρο. Βλέπετε γνωρίζουμε δύο Αβδηρίτισσες που διακρίθηκαν σε πολιτικό, θρησκευτικό και κοινωνικό ρόλο, όμως τα ονόματά τους δεν τα γνωρίζουμε!
Αναφέρομαι στην αδελφή του Δημόκριτου και στην αδελφή του Νυμφόδωρου.
Ο Δημόκριτος, ο γνωστός φιλόσοφος με την παγκόσμια ακτινοβολία, είχε μια αδελφή που ήταν ιέρεια της Δήμητρας. Όταν ο Δημόκριτος ήταν στα τελευταία του, η αδελφή του έπρεπε να παραστεί ως ιέρεια στα Θεσμοφόρια, τη μεγάλη γιορτή της Δήμητρας που διαρκούσε τρεις ημέρες και ήταν κατεξοχήν εορτή γυναικών. Η αδελφή του, είχε στενοχωρηθεί πολύ, γιατί δε θα μπορούσε να συμμετάσχει. Τότε ο Δημόκριτος παράγγειλε να του φέρνουν ζεστά ψωμιά και με τη μυρωδιά τους κρατήθηκε στη ζωή τις μέρες της γιορτής μέχρι να εκπληρώσει η αδελφή του τα θρησκευτικά της καθήκοντα. Ο Νυμφόδωρος, γιος του Πυθέα, ήταν μεγάλος πολιτικός και διπλωμάτης που έζησε στον 5ο αι. π.Χ. Στο πλαίσιο της πολιτικής του δράσης με το βασίλειο του ισχυρού θρακικού φύλου των Οδρυσών, έδωσε την αδελφή του ως σύζυγο στο βασιλιά Σιτάλκη. Θα πρέπει να φανταστούμε την κοπέλα αυτή, με τις συνήθειες και την παιδεία της, με τις ιωνικές της καταβολές, που πήγε να ζήσει τόσο μακριά με ξένους, να γεννήσει γιό που μιλούσε άλλη γλώσσα, και που διαδέχθηκε τον πατέρα του στο θρόνο. Ο νεαρός Σάδοκος συνεργάστηκε με τον θείο του Νυμφόδωρο σε διάφορες πολιτικές υποθέσεις. Δεν γνωρίζουμε τη σχέση του με τη μητέρα του, από αυτήν, πάντως, θα πρέπει να διδάχτηκε την ελληνική γλώσσα».
Μαριάννα Ξανθοπούλου
