Καταδίκη της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου για τη Σαρία. Δικαιώθηκε μετά από 14 χρόνια η Χατιτζέ Μολλά Σαλή για τη μη αναγνώριση της διαθήκης του συζύγου της
«Το δικαστήριο δέχθηκε ότι ακόμη και η συναίνεση της εφαρμογής της Σαρίας θα είναι άκυρη γιατί καταπατά θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, πράγμα μη ανεκτό στην ευρωπαϊκή έννομη τάξη», είπε στο «Ε» ο επ. καθηγητής Νομικής και δικηγόρος της υπόθεσης Ι. Κτιστάκις
Κορυφαία και πολυαναμενόμενη η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, που εκδόθηκε χθες και δικαίωσε τη Χατιτζέ Μολλά Σαλή, μέλος της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης, η οποία στερήθηκε το δικαίωμα της αναγνώρισης της διαθήκης του συζύγου της, λόγω της αναγκαστικής υπαγωγής της στη Σαρία.
Το ΕΔΔΑ, με την ομόφωνη απόφαση 17 δικαστών, θεωρεί πως για τα μέλη μιας θρησκευτικής μειονότητας που απολαμβάνει τα οφέλη ενός ειδικού θρησκευτικού δικαίου, η άρνηση της Πολιτείας να τους δώσει το δικαίωμα να ωφεληθούν οικειοθελώς από το κοινό δίκαιο -που ισχύει για όλους τους υπόλοιπους πολίτες- συνιστά διακριτική μεταχείριση και παραβίαση του δικαιώματος ελεύθερης αυτοδιάθεσης, το οποίο αποτελεί δικαίωμα «πρωταρχικής σημασίας». Μάλιστα, παρατηρεί ότι η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα όπου εφαρμόζεται ανάλογο καθεστώς. Το δικαστήριο, σε μείζονα σύνθεση αποφάσισε για την υπόθεση Molla Sali v. Greece (αρ. αίτησης no. 20452/14) ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 14 (απαγόρευση των διακρίσεων) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου σε συνδυασμό με το άρθρο 1 του Πρωτοκόλλου αριθ. 1 (προστασία της περιουσίας) της ίδιας σύμβασης.
Είναι σημαντικό ότι, το ΕΔΔΑ στην απόφασή του επισημαίνει ότι ένα κράτος που είχε δημιουργήσει ένα τέτοιο καθεστώς (Σαρία), έπρεπε να εξασφαλίσει ότι τα κριτήρια που θεσπίστηκαν για τα δικαιώματα της συγκεκριμένης ομάδας, εφαρμόστηκαν χωρίς διακρίσεις.
Για το αιτιολογικό, αλλά και τα συμπεράσματα της απόφασης μίλησε στο «Ε» ο επίκουρος καθηγητής Νομικής του ΔΠΘ και δικηγόρος της ενάγουσας Ιωάννης Κτιστάκις, ο οποίος εξήγησε ότι το ΕΔΔΑ αποδέχθηκε ότι ο κανόνας που απέκλεισε την κ. Μολλά Σαλή από την κληρονομιά, λόγω μη αποδοχής της διαθήκης, απόφαση την οποία δέχθηκαν τα ελληνικά δικαστήρια, είναι ενάντια στο ευρωπαϊκό δίκαιο, για το λόγο ότι δεν έγιναν σεβαστά θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, πράγμα μη ανεκτό στην ευρωπαϊκή έννομη τάξη. Με αφορμή δε, τον πρόσφατο νόμο για την θέσπιση της προαιρετικότητας της εφαρμογής της Σαρία, για τους μουσουλμάνους της Θράκης, έδωσε ιδιαίτερη βαρύτητα στην έννοια της συναίνεσης εξηγώντας: «ακόμη και για τα μέλη της μειονότητας που συναινούν στην εφαρμογή της Σαρία, από την ελληνική Δικαιοσύνη που θα καλείται να δώσει σε κάθε απόφαση εκτελεστική ισχύ, η συναίνεση θα είναι άκυρη, γιατί δε νοείται η παραίτηση από θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου και τις υποχρεώσεις». Δηλαδή, όπως εξήγησε, ο κάθε Πρωτοδίκης που με την απόφασή του κάνει την απόφαση εκτελεστή θα καλείται να εξετάσει τη νομιμότητα της απόφασης ως προς τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, ειδάλλως θα μένει δρόμος ανοιχτός για προσβολή από το ΕΔΔΑ, με το ίδιο αιτιολογικό.
Ο κ. Κτιστάκις επανέφερε για ακόμη μία φορά την αναγκαιότητα καθολικής κατάργησης της εφαρμογής της Σαρίας στη Θράκη, τονίζοντας αφενός ότι δεν τίθεται θέμα σύγκρουσης διεθνούς δικαίου αναφορικά με τα όσα επιτάσσει η Συνθήκη της Λωζάννης και αφετέρου την πεποίθηση ότι η ίδια η μειονότητα ζητά την κατάργηση, η οποία παραμένει, όπως είπε, «για να τους καταπιέζει και να μη τους αφήσει να εκσυγχρονιστούν».
Όπως μας ενημέρωσε ο κ. Κτιστάκις, δεν υπάρχουν αντίστοιχες εκκρεμείς υποθέσεις για την ώρα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, αλλά η απόφαση ανοίγει δρόμο για οποιοδήποτε θελήσει να διεκδικήσει τα δικαιώματα που του στέρησε η εφαρμογή της Σαρίας.
Το Δικαστήριο θα αποφασίσει σε έξι μήνες για το ύψος της αποζημίωσης. Ωστόσο, αυτό που αναδεικνύεται είναι ότι με την απόφαση του ΕΔΔΑ, η χήρα κ. Μολλά Σαλή δε θα μπορέσει τελικά να διεκδικήσει την αναγνώριση της διαθήκης του συζύγου της (η οποία θα παραμείνει στην κυριότητα των δύο αδελφών), παρά μόνο θα λάβει την αποζημίωση από την ελληνική Πολιτεία, όπως θα την εκτιμήσει το ΕΔΔΑ.
Άρα, το πολιτικό και νομικό ζήτημα παραμένει στην Ελλάδα, ως προς το κατά πόσο η Πολιτεία θα δεχθεί τελικά να μην επιτρέπει στην ελληνική έννομη τάξη την εφαρμογή δικαιικού συστήματος που καταπατά τα θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου ή αν θα επιλέξει με την εφαρμογή της προαιρετικότητας της εφαρμογής της Σαρίας και την… ευχή να μην οδηγηθεί νέα απόφαση στο ευρωπαϊκό δικαστήριο να γίνει τελικά αποδεκτή η βούληση των μελών της μειονότητας, η οποία σε μεγάλο βαθμό είναι η επίλυση οικογενειακών και κληρονομικών του υποθέσεων από το ελληνικό αστικό δίκαιο.
Ατυχής πάντως, και σε αδικαιολόγητα υψηλούς τόνους ήταν η ανακοίνωση του υπουργείου Δικαιοσύνης, που την ημέρα της ανακοίνωσης της απόφασης του ΕΔΔΑ, έσπευσε να διευκρινίσει ότι «η υπόθεση αφορά γεγονότα που έλαβαν χώρα τα έτη 2008-2013 και προφανώς διέπονταν από το νομοθετικό πλαίσιο που ίσχυε πριν τη ψήφιση του ν. 4511/2018 για την προαιρετική εφαρμογή της Σαρία» και άρα αφορά σε προηγούμενες κυβερνήσεις. Το γεγονός ότι αναγνωρίζεται η προσπάθεια της ελληνικής κυβέρνησης μέσω της ψήφισης του ν. 4511/2018 που δίνει τη δυνατότητα στα μέλη της μουσουλμανικής μειονότητας να επιλέξουν μεταξύ της εφαρμογής του Αστικού Κώδικα και της Σαρία, δεν μπορεί να παραβλέπει ούτε το γεγονός ότι η ελληνική Πολιτεία έχει συνέχεια, ούτε και το αποτέλεσμα ότι στη Θράκη η εφαρμογή της Σαρίας, ακόμη και με την προαιρετική της εκδοχή, δεν αφήνει περιθώρια για νέες παραβιάσεις και ενδεχόμενα άλλες καταδίκες.
Ελένη Διαφωνίδου
ediafonidou@empros.gr
