Διαμετακομιστικά εμπορευματικά κέντρα η Καβάλα και η Αλεξανδρούπολη – Αναφορά στον Κάθετο άξονα της Ξάνθης
Ποιες είναι οι κατευθύνσεις στην ενέργεια, το εμπόριο, τον τουρισμό, τον πρωτογενή και τον δευτερογενή τομέα
Σε ενεργειακό …κόμβο φιλοδοξεί να μετατρέψει την περιφέρειά μας το Χωροταξικό Πλαίσιο (ΠΧΠ) που εγκρίθηκε την προηγούμενη εβδομάδα από τον Υπουργό και τον Αναπληρωτή Υπουργό, Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Γιώργος Σταθάκη και Σωκράτη Φάμελλο. Μια φιλόδοξη προσπάθεια σε μια «βραδυπορούσα» όπως χαρακτηρίζεται περιφέρεια το νέο σχέδιο έχει επίκεντρο την παραγωγή και μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας, την ανάπτυξη του δικτύου φυσικού αερίου και τις επενδύσεις σε ΑΠΕ. Κομβικό ρόλο κατέχουν τα λιμάνια Καβάλας, Αλεξανδρούπολης καθώς και οι αντίστοιχες πόλεις, ως διαμετακομιστικά εμπορευματικά κέντρα, η Εγνατία και οι κάθετοι άξονες. Για την Ξάνθη δεν υπάρχει κάποια ιδιαίτερη αναφορά παρά μόνο για τον κάθετο άξονα (όταν ολοκληρωθεί). Να σημειώσουμε ότι απαραίτητη προϋπόθεση για να προχωρήσει και να υλοποιηθεί το νέο Χωροταξικό είναι να ολοκληρώσουν και να καταθέσουν τα Τοπικά Χωρικά τους Σχέδια οι δήμοι της Περιφέρειας ΑΜΘ.
«Βραδυπορούσα» η ΠΑΜΘ
Σύμφωνα με το Χωροταξικό Σχέδιο, η Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης παρουσιάζει διαχρονικά χαμηλά ποσοστά σύγκλισης ως προς τις υπόλοιπες Περιφέρειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αλλά και σε εθνικό επίπεδο, η Περιφέρεια χαρακτηρίζεται ως «βραδυπορούσα», με χαμηλούς ρυθμούς αύξησης της απασχόλησης ως προς τη χώρα.
Το χωρικό πρότυπο της Περιφέρειας
Με βάση το σχέδιο, προωθείται η δημιουργία ενός πλέγματος αξόνων και πόλων ανάπτυξης, οι οποίοι αναλαμβάνουν διακριτούς, αλλά ταυτόχρονα συμπληρωματικούς, ρόλους για την ενίσχυση της αναπτυξιακής φυσιογνωμίας της Περιφέρειας αλλά και της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής.
Το πρότυπο χωρικής ανάπτυξης οργανώνεται γύρω από τον παραδοσιακό άξονα ανάπτυξης της Περιφέρειας, Ανατολής – Δύσης (Εγνατία Οδός), και συμπληρώνεται από την ισχυροποίηση των τριών κάθετων αξόνων (άξονας Αλεξανδρούπολη – Ορμένιο, άξονας Καβάλα – Δράμα – Σέρρες, άξονας Κομοτηνή – Νυμφαία), ώστε να εκφραστεί η διασυνοριακή και διαπεριφερειακή δυναμική της Περιφέρειας. Ταυτόχρονα, ισχυροποιούνται οι κάθετοι άξονες (Βορρά – Νότου), ήτοι οι άξονες Δράμα – Εξοχή και Ξάνθη – Εχίνος – ελληνοβουλγαρικά σύνορα.
Στους κόμβους των κυρίων κάθετων αξόνων με τον βασικό διαμήκη άξονα βρίσκονται οι διεθνείς λιμενικές πύλες της Καβάλας και της Αλεξανδρούπολης, που ενισχύουν τον ρόλο των αξόνων αυτών ως απόληξη των διασυνοριακών δικτύων, ενώ η σύνδεση της Κομοτηνής με τη Βουλγαρία αυξάνει τις ροές προς τις δύο πύλες. Από αυτές τις πύλες πραγματοποιείται η κύρια σύνδεση με τα νησιά της Θάσου και της Σαμοθράκης, αλλά και με το Βόρειο Αιγαίο. Κατά μήκος του διαμήκη άξονα Ανατολής – Δύσης, σε άμεση σχέση με τους κάθετους διασυνοριακούς άξονες, αναπτύσσονται τα πέντε σημαντικότερα αστικά κέντρα της Περιφέρειας, που αποτελούν και τις έδρες των Περιφερειακών Ενοτήτων (Κομοτηνή, Αλεξανδρούπολη, Καβάλα, Δράμα, Ξάνθη). Ιδιαίτερο ρόλο στο χωρικό πρότυπο της Περιφέρειας κατέχουν τα νησιά Θάσος και Σαμοθράκη.
Παραγωγικές δραστηριότητες
Οι κατευθύνσεις για τη χωρική διάρθρωση των παραγωγικών δραστηριοτήτων ορίζονται ως εξής:
- Πρωτογενής τομέας: Ανασυγκρότηση του πρωτογενή τομέα, με μείωση της εξάρτησης από τις επιδοτήσεις, αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της εξωστρέφειας και τη διασύνδεση με τον δευτερογενή τομέα με σκοπό την παραγωγή και εμπορία προϊόντων αυξημένης προστιθέμενης αξίας. Προώθηση της πολυκαλλιέργειας στη γεωργία, αύξηση της απασχόλησης και της παραγωγικότητας στην κτηνοτροφία και περεταίρω αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων ως προς την αλιεία.
- Δευτερογενής τομέας: Ανασυγκρότηση του δευτερογενή τομέα – μετασχηματισμός σε σημαντικό βιομηχανικό πόλο, με αναγνώριση κλάδων διασύνδεσης με τον πρωτογενή τομέα, περιφερειακής εξειδίκευσης και εξαγωγικού χαρακτήρα. Προωθείται η ενίσχυση της οργανωμένης χωροθέτησης και η περιβαλλοντική εξυγίανση και λειτουργική αναβάθμιση των υφιστάμενων συγκεντρώσεων, με βέλτιστη αξιοποίηση των υφιστάμενων υποδοχέων και δημιουργία των απαραίτητων υποδομών. Για την ενίσχυση του ρόλου της Αλεξανδρούπολης και της Καβάλας ως διαμετακομιστικών εμπορευματικών κέντρων συνδυασμένων μεταφορών προκρίνεται η οργάνωση και η χωροθέτηση δραστηριοτήτων που σχετίζονται με την εφοδιαστική αλυσίδα (logistics) και χονδρεμπόριο, Εμπορευματικά Πάρκα Εφοδιαστικής Εθνικής Εμβέλειας, εντός ή σε άμεση σχέση με τις χερσαίες λιμενικές ζώνες.
- Εξορυκτικές δραστηριότητες: Βιώσιμη εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου με ανασυγκρότηση και βελτιστοποίηση των μεθόδων εξόρυξης του κύριου κλάδου της Περιφέρειας, αυτού του μαρμάρου, και παράλληλη βελτίωση της αποτελεσματικότητας στο επίπεδο της προστασίας και αποκατάστασης του περιβάλλοντος και του τοπίου. Όσον αφορά τα λατομεία μαρμάρου, προωθείται η βιώσιμη περαιτέρω ανάπτυξη των εξορυκτικών δραστηριοτήτων (ξεχωρίζουν τα λατομεία μαρμάρου στις ΠΕ Καβάλας, Θάσου, Δράμας), με τη θέσπιση οργανωμένων ζωνών.
- Ενέργεια: Αξιοποίηση ενεργειακών πόρων και δυναμικού, με στροφή σε ολοκληρωμένες παρεμβάσεις που θα μεγιστοποιούν τα οφέλη των ενεργειακών πηγών, υποδομών και δικτύων. Ως προς τα δίκτυα και τις υποδομές φυσικού αερίου, προωθείται η ανάπτυξη συνεργιών και υλοποίηση των επενδύσεων που αφορούν τόσο στην κατασκευή των μεγάλων αγωγών, σε επίπεδο διακρατικών συμφωνιών, όσο και στη δημιουργία τερματικών σταθμών εκφόρτωσης, αποθήκευσης και αεριοποίησης υγροποιημένου φυσικού αερίου (TAP, IGB, FSRU Αλεξανδρούπολη
- Εμπόριο: Προωθείται η ανάπτυξη του διαμετακομιστικού εμπορίου, με ενίσχυση των εμπορευματικών υποδομών (λιμένες Αλεξανδρούπολης και Καβάλας, άξονας Αλεξανδρούπολη-Ορμένιο, αξιοποίηση Εγνατίας Οδού και κάθετων αξόνων). Ανάπτυξη της εξωστρέφειας του πρωτογενή και του δευτερογενή τομέα και διασύνδεση με ευρύτερες αγορές. Για τις συγκεντρώσεις που αφορούν κυρίως σε υπερτοπικό εμπόριο, χονδρεμπόριο, εκθέσεις και εμπορικά κέντρα λιανικού εμπορίου, στις περιμετρικές ζώνες των σημαντικών αστικών κέντρων, υποστηρίζεται η δημιουργία οργανωμένων υποδοχέων και η συνεκτικότερη σχέση αστικού και περιαστικού περιβάλλοντος.
- Τουρισμός: Ανάπτυξη του τουρισμού με μεγέθυνση του γενικού τουριστικού προϊόντος σε συνδυασμό με τη στροφή στον ποιοτικό και θεματικά διαφοροποιημένο τουρισμό, τόνωση του υφιστάμενου τουριστικού ρεύματος από την ανατολική και νοτιοανατολική Ευρώπη και την Τουρκία, την προώθηση ειδικών μορφών ήπιου και εναλλακτικού τουρισμού και την αναθέρμανση του εσωτερικού τουρισμού και κοινωνικού τουρισμού. Προωθείται η δημιουργία ενιαίας τουριστικής ταυτότητας με αναφορά στο ενδογενές δυναμικό και τις ιδιαιτερότητες κάθε χωρικής ενότητας. Η προώθηση του κλασικού τουρισμού συνεπάγεται την αναβάθμισή του σε ένα προϊόν με ποιοτικά χαρακτηριστικά και την ένταξή του σε ένα πολυκεντρικό και πολυθεματικό δίκτυο. Κρίσιμη παράμετρος είναι η ανάπτυξη του «πράσινου» τουρισμού, με προστασία και αειφορική διαχείριση του περιβάλλοντος.
Στήριξη στην πράσινη ενέργεια
Η αξιοποίηση του σημαντικού αιολικού δυναμικού της Περιφέρειας, καθώς και των υδατικών πόρων και των γεωθερμικών πεδίων προωθείται μέσω της ανάπτυξης ΑΠΕ. Όσον αφορά στην αιολική ενέργεια, σχεδιάζεται η αξιοποίηση Περιοχής Αιολικής Προτεραιότητας (ΠΑΠ 1), η οποία έχει φέρουσα ικανότητα 538 τυπικές ανεμογεννήτριες, ενδεικτικής παραγωγικής ισχύος 1.076 MW.
Σχετικά με τις χωρικές ενότητες ανάπτυξης των ΑΠΕ, σε μεγάλα τμήματα της ΠΑΠ 1, αναδεικνύεται ως κρίσιμο το ζήτημα της προστασίας της ορνιθοπανίδας και ειδικά των απειλούμενων και προστατευόμενων με διεθνείς συνθήκες αρπακτικών πουλιών. Με στόχο την καλύτερη δυνατή οργάνωση της δραστηριότητας στην περιοχή κρίνεται απαραίτητη μια ενιαία θεώρηση στη διαχείριση της περιοχής που περιλαμβάνει τις Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) Ορεινού Έβρου – Κοιλάδας Δέρειου, Δάσους Δαδιάς – Σουφλίου – Κοιλάδας Φιλιούρη και την Ειδική Ζώνη Διατήρησης (ΕΖΔ) Τρεις Βρύσες. Αντίστοιχο Διαχειριστικό Σχέδιο πρέπει να γίνει και για τη ΖΕΠ Φαλακρού.
Η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών (Φ/Β) συστημάτων προωθείται σε οργανωμένους υποδοχείς με τη χορήγηση ειδικών κινήτρων για την αξιοποίηση αργούντων εκτάσεων, την ενθάρρυνση της εγκατάστασης σε κτίρια κλπ. Ιδιαίτερα για τη γεωργική γη θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και τα προγραμματιζόμενα εγγειοβελτιωτικά έργα. Μέχρι τον καθορισμό των ζωνών υποδοχής, αποτρέπεται η περαιτέρω χωροθέτηση εντός της γεωργικής γης, καθώς και εντός των Εθνικών Πάρκων.
Τηλεθέρμανση με γεωθερμία
Σημαντική θεωρείται και η αξιοποίηση των πλούσιων γεωθερμικών πεδίων της Περιφέρειας (έχουν εντοπιστεί έως σήμερα δέκα πεδία). Η στρατηγική αξιοποίησης της γεωθερμίας στον πρωτογενή τομέα στοχεύει στη δημιουργία συνεταιριστικών δικτύων δημοτικού και διαδημοτικού επιπέδου. Παράλληλα, προωθείται η αξιοποίηση της γεωθερμίας για την ανάπτυξη δικτύων τηλεθέρμανσης των οικισμών.
Στην κύρια προβλεπόμενη χρήση της γεωθερμίας περιλαμβάνεται και η αξιοποίησή της για την ανάπτυξη θερμοκηπιακών καλλιεργειών, η οποία προτείνεται να οργανωθεί σε ειδικές ζώνες ανάπτυξης θερμοκηπιακών εκμεταλλεύσεων. Εντός των συγκεκριμένων ζωνών προβλέπεται επίσης η ανάπτυξη θερμοκηπίων με χρήση άλλων ενεργειακών υποδομών (δίκτυο φυσικού αερίου, εκμετάλλευση βιομάζας).
Επίσης, προτείνεται η δημιουργία κέντρου έρευνας για την ενέργεια (ιδίως για τις ΑΠΕ) με στόχο την παραγωγή σχετικής τεχνογνωσίας. Η δράση μπορεί να αναπτυχθεί σε συνεργασία με τις ερευνητικές δραστηριότητες της Πολυτεχνικής Σχολής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και με τη συνδρομή του Κέντρου Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ).
Μεγάλα και μικρά υδροηλεκτρικά έργα
Με την προγραμματιζόμενη κατασκευή φράγματος και Υδροηλεκτρικού Σταθμού (ΥΗΣ) στη θέση Τέμενος ολοκληρώνονται τα μεγάλα υδροηλεκτρικά έργα της ΔΕΗ στον ποταμό Νέστο. Προωθείται η υλοποίηση του τρίτου και τελευταίου έργου του Συγκροτήματος Νέστου, που ρυθμίζει τις εκροές του ΥΗΣ Πλατανόβρυσης, για την τροφοδότηση των αρδευτικών δικτύων της κατάντη περιοχής.
Όσον αφορά στην εγκατάσταση νέων ή η ανανέωση λειτουργίας υφιστάμενων μικρών υδροηλεκτρικών έργων (ΜΥΗΕ), προϋποθέτει διαδικασίες καθορισμού της φέρουσας ικανότητας των ρεμάτων, σε εναρμόνιση με τα Σχέδια Διαχείρισης Υδατικών Πόρων. Ιδιαίτερα για το Αρκουδόρρεμα, όπου συγκεντρώνεται ένας μεγάλος αριθμός προγραμματιζόμενων ΜΥΗΕ, όπως αναφέρεται στο Περιφερειακό Χωροταξικό, η στερεοπαροχή του διατηρείται, η οποία δεν θα πρέπει να επηρεαστεί από τα όποια έργα.
Μαριάννα Ξανθοπούλου
mxatnhopoulou@empros.gr
