Φωτίζοντας την οδύσσεια από την Ανατολική στη Δυτική Θράκη
Όταν οι σημερινοί άνθρωποι τιμούν τους προγόνους, τα ήθη και έθιμα, όταν γνωρίζουν από πού ήρθαν, ποιοι είναι και πού πρέπει να πορευτούν με οδηγούς σταθερούς χιλιάδες χρόνια, ε, τότε το δρομολόγιό τους είναι σωστό από κάθε άποψη.
Αυτό το δρομολόγιο λοιπόν έζησαν όσοι την Κυριακή, μετά τον εκκλησιασμό, βρέθηκαν στον χώρο του Πολιτιστικού Συλλόγου «Άβαντες» Αβάτου.
Επιβάτες δεν ήταν μόνον οι κάτοικοι του χωριού, αλλά και επισκέπτες από την Ξάνθη που τίμησαν την εκδήλωση. «Οδηγοί» στην προσπάθεια να φωτιστεί η ιστορία και η πορεία των κατοίκων από τη γενέθλια γη των προγόνων τους από την Ανατολική Θράκη στη Δυτική, ήταν η από το Άβατο καταγόμενη φιλόλογος Δήμητρα Κατάκη, ο Θανάσης Μουσόπουλος, γνωστός σε όλους για τις εξαιρετικές του επιδόσεις στα γράμματα εν γένει και η ακούραστη Πρόεδρος του Συλλόγου (όπως και τα υπόλοιπα μέλη βέβαια) κυρία Ματούλα Βουλγαράκη αλλά και ο φίλος Πασχαλίδης Καρυοφύλλης.
Η εκδήλωση
Στην όμορφη και ζεστή εκδήλωση μίλησαν οι Δήμητρα Κατάκη, Θανάσης Μουσόπουλος και η Πρόεδρος. Παρέστησαν και τίμησαν τη γιορτή ο Μητροπολίτης, ο δήμαρχος Τοπείρου Θωμάς Μίχογλου, δημοτικοί Σύμβουλοι (Λουκμακιάς), η Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου κ. Ελένη Πολυχρονιάδου, Πρόεδροι άλλων Πολιτιστικών Συλλόγων, ο Περιστέρης Μαλάκης του οποίου ο πατέρας μαζί με άλλους βραβεύτηκαν από το Σύλλογο και βέβαια κάτοικοι του χωριού που με νοσταλγία έζησαν όσα στην ομιλία τους ανέφεραν Μουσόπουλος και Κατάκη.
Βασικά σημεία ομιλίας Θανάση Μουσόπουλου – «Ιστορία Θράκης: Ευθύνη και Δύναμη»
Τα στοιχεία από την παλιότερη ζωή είναι το βασικό περιεχόμενο της Ιστορίας. Πώς ζούσαν, πώς ήταν τα σπίτια, τι όνειρα έκαναν για τη ζωή τους, πώς διασκέδαζαν. Είναι αλήθεια ότι – όχι μόνο στην Ελλάδα – ως ιστορία θεωρούσαν τη ζωή των αρχόντων και τους πολέμους που έκαναν μεταξύ τους για να αυξήσουν τη δύναμή τους. Τα σπασμένα κάθε φορά τα πλήρωνε ο λαός.
Ιστορία είναι ο αγώνας και η αγωνία του ανθρώπου για μια καλύτερη ζωή. Ακούμε τη φράση: «Η ιστορία επαναλαμβάνεται». Πραγματικά, όσο η φύση του ανθρώπου παραμένει ίδια, λέγει ο μισός θρακιώτης μεγάλος ιστορικός Θουκυδίδης, θα γίνονται τα ίδια λάθη, τα ίδια εγκλήματα. Ένα πνιγμένο προσφυγόπουλο του 2017 είναι ακριβώς ίδιο με ένα πνιγμένο προσφυγόπουλο του 1922.
Η σημερινή εκδήλωση τιμής και μνήμης έχει τίτλο «Ιστορία Θράκης: Ευθύνη και Δύναμη». Είναι για το προσφυγόπουλο του 1922, για τους πρόσφυγές παπούδες και γιαγιάδες μας. Για τους Έλληνες και τις Ελληνίδες που αναγκάστηκαν να αφήσουν το σπιτικό τους, στο οποίο έμεναν για τρεις χιλιάδες χρόνια και πάλευαν. Ευθύνη των μεγαλυτέρων να λένε την ιστορία, Δύναμη των νεοτέρων να την ακούνε την ιστορία για να διδάσκονται.
Η ενιαία Θράκη έχει μια ιστορία τριών χιλιάδων χρόνων. Η αρχή των εθνοτήτων που εμφανίστηκε τον 19ο αιώνα οδήγησε σε πολλούς πολέμους και συρράξεις. Οι Μεγάλες Δυνάμεις έπαιξαν βασικό ρόλο στην περιοχή με βάση τα δικά τους συμφέροντα. Η Θράκη διασπάται μέσα σε πενήντα χρόνια σε τρία τμήματα. Η Βόρεια Θράκη / Ανατολική Ρωμυλία αυθαίρετα ενώθηκε με τη Βουλγαρία (5/9 της ενιαίας Θράκης). Η Δυτική Θράκη το 1919/1920 ενώθηκε με την Ελλάδα (το 1/9 της ενιαίας Θράκης) . Ο Ελευθέριος Βενιζέλος μαζί με τον διπλωμάτη Χαρίσιο Βαμβακά πάλεψαν σκληρά για την ένωση της Ξάνθης, της Ροδόπης, του Έβρου. Από κει και πέρα, οι μεγάλες δυνάμεις κυρίως Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία έκαναν τα χατίρια της Τουρκίας, του Κεμάλ. Αυτοί ήταν οι σύμμαχοι και οι φίλοι που ξεπούλησαν τον ελληνισμό της Ανατολικής Θράκης. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, χωρίς να γίνει πόλεμος, με την ανακωχή των Μουδανιών οι Μεγάλες Δυνάμεις δίνουν με το «έτσι θέλω» την Ανατολική Θράκη στην Τουρκία (3/9 της ενιαίας Θράκης). Τότε οι ανατολικοθρακιώτες και οι ανατολικοθρακιώτισσες εγκαταλείπουν τις εστίες τους.
Θα δώσουμε το λόγο σε έναν μεγάλο αμερικανό συγγραφέα, τον Χέμινγουεϊ που ως πολεμικός ανταποκριτής τον Οκτώβριο του 1922
ΑΔΡΙΑΝΟΥΠΟΛΗ – Σέ μιά ἀτέλειωτη πορεία πού συγκλονίζει ὁ χριστιανικός πληθυσμός τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης συνωστίζεται στούς δρόμους πού ὁδηγοῦν πρός τή Μακεδονία. Ἡ κύρια μάζα, πού περνᾶ τόν Ἕβρο ποταμό στήν Ἀδριανούπολη, ἁπλώνεται σέ μῆκος σαράντα χιλιομέτρων. Σαράντα χιλιόμετρα ἀπό κάρα πού σέρνουν ἀγελάδες, νεαροί ταῦροι καί λασπωμένα βουβάλια γεμᾶτα μέ ἐξαντλημένους, σαστισμένους ἄνδρες, γυναῖκες καί παιδιά.
Μόνο ἀπό τήν Ἀνατολική Θράκη θά μεταφερθοῦν 250.000 πρόσφυγες. Τά βουλγαρικά σύνορα εἶναι κλειστά γι’ αὐτούς. Ὑπάρχουν μόνο ἡ Μακεδονία καί ἡ Θράκη γιά νά δεχθοῦν τούς φυγᾶδες τῆς ἐπιστροφῆς τῶν Τούρκων στήν Εὐρώπη. Ἤδη στή Μακεδονία βρίσκονται μισό ἑκατομμύριο πρόσφυγες. Κανείς δέν γνωρίζει πῶς θά ἐπιβιώσουν. (Για την εφημερίδα Τορόντο Σταρ Ernest Hemingway)
* Η Κεστρίτσα της Ανατολικής Θράκης είναι η πατρίδα των περισσότερων προγόνων του Αβάτου. Οι κάτοικοι της Κεστρίτσας με τα πόδια ξεκινούν το μεγάλο ταξίδι της αναζήτησης νέας (νόμιζαν προσωρινής) πατρίδας. Και έφτασαν με τα κάρα και τα πόδια στον κάμπο της Ξάνθης. Η περιοχή στην οποία εγκαταστάθηκαν οι πρόσφυγες ανήκει στην ευρύτερη παρανέστια περιοχή. Στην ευρύτερη περιοχή κατοικούσαν μουσουλμάνοι, που εργάζονταν στα πολλά τσιφλίκια. Σε χάρτη των αρχών του αιώνα μας διαβάζουμε τα ονόματα (Κιζαλάρ Τσιφλίκ, Καφίλ Τσιφλίκ, Γεσικλέρ Τσιφλίκ) ή απλώς δηλώνεται η ύπαρξη τσιφλικιού. Το Εύλαλο λεγόταν Ίνανλι, το Δέκαρχο Μπεκιόμπαση, το Εράσμιο Ταρασμανλί, τα Μάγγανα Μπεούκ Οσμανλί και το Άβατο Μπέη Κιοϊ.
Στο Άβατο κοντά στους μουσουλμάνους έρχονται οι πρόσφυγες της ανατολικής Θράκης που κτίζουν την καινούρια πατρίδα τους.
Ο ομιλητής αναφέρθηκε με στοιχεία και εικόνες στην ιστορία της Κεστρίτσας και της γύρω περιοχής, καθώς και στην ιστορία του Αβάτου σε όλους τους τομείς κοινωνικής, οικονομικής και πολιτιστικής ζωής.
Απομένει χρέος η περαιτέρω έρευνα και καταγραφή στοιχείων για την ιστορία και τον πολιτισμό του Αβάτου, αλλά και των άλλων χωριών της Ξάνθης που δέχθηκαν πρόσφυγες από την Ανατολική και Βόρεια Θράκη, Πόντο και Μικρά Ασία. Είναι το καλύτερο μνημόσυνο για τους προγόνους μας που κουβαλώντας τον τρισχιλιόχρονο ελληνισμό ήρθαν γυμνοί υλικά, έμφορτοι ψυχικά στη γη της Δυτικής Θράκης.
Επίλογος
Κλείνοντας το ρεπορτάζ αυτό για την όμορφη εκδήλωση στο Άβατο, παραθέτω ένα απόσπασμα από πρόσφατο βιβλίο της Ελένης Γλύκατζη Αρβελέρ. Λέει: Παρελθόν πάντα Παρόν, αδιάψευστη συνέχεια. Οι ιστορικοί γνωρίζουν κυρίως μετά το θεμελιακό μάθημα του Fernand Braudel, ότι το παρελθόν δεν είναι ποτέ ολότελα παρελθόν. Και για να θυμίσω τη λογοτεχνική έκφραση της αλήθειας αυτής, θα μνημονεύσω μεταφράζοντας τους στίχους του T.S. Eliot «ο παρελθών και ο παρών χρόνος είναι αιώνια παρόντες στον μέλλοντα χρόνο». Πόσο παλιό όμως μπορεί να είναι το παρόν και πόσο βαθιά στον παρελθόντα χρόνο βρίσκονται οι ρίζες του μέλλοντος. Η απάντηση στα ερωτήματα αυτά εξαρτάται από τη σημασία, μάλλον από τη δύναμη των παρωχημένων και τη σφραγίδα που αφήνουν στα επερχόμενα: υπάρχουν δηλαδή τα ανεξίτηλα δίπλα στα τρέχοντα και παρερχόμενα. Αυτά τα ανεξίτηλα είναι τα υπόγεια φαινόμενα (και όχι τα περαστικά νευρικά γεγονότα), αυτά τα φαινόμενα διάρκειας που κινούν αισθήματα, νοοτροπίες, γεννούν συγκινήσεις και διαβιούν λάθρα στην καθημερινότητά μας, σταθερά και αδαπάνητα.
Γ.Δ.
