Τον Ντοστογιέφσκι δεν χρειάζεται να τον συστήσω εγώ, είναι γνωστός όχι στα 4 μα στα 14 σημεία του ορίζοντα. Το βιβλίο του ‘’Ο Έφηβος’’ μου έφαγε τρείς μήνες για να το τελειώσω. Ένα βιβλίο των 600 σελίδων του οποίου η πλοκή ήταν σχεδόν ανύπαρκτη, η περιγραφή των εικόνων, κυρίως των προσώπων, λεπτομερειακή μέχρι σημείου εκνευρισμού και αγανάκτησης. Όλα συντελούσαν να το αφήσω στην άκρη και να καταπιαστώ με ένα άλλο ανάγνωσμα. Όμως δεν το έκανα, από πείσμα από ένα στοίχημα με τον εαυτό μου, και δικαιώθηκα. Τώρα, μετά το τέλος της ανάγνωσης- μελέτης αισθάνομαι τον εαυτό μου τυχερό που το διάβασα και νοιώθω πως όποιος δεν έχει διαβάσει τον έφηβο κάτι υπολείπεται στον χαρακτήρα του, κάτι λείπει από τις γνώσεις του και τα αισθήματά του.
Ο Ντοστογιέφσκι κατά την ελλειμματική γνώμη μου δεν είναι μεγάλος συγγραφέας, είναι τεράστιος συγγραφέας, είναι υπερμεγέθης διανοούμενος και ανατόμος των ανθρωπίνων ψυχών. Όπου θέλει να αντιπαρατεθεί με το οποιοδήποτε κατεστημένο το κάνει με μια ασύμμετρη τεχνική, έτσι που το κατεστημένο νοιώθει την μαχαιριά στα πλευρά του έναν μήνα μετά την είσοδο του εγχειριδίου. Είναι γητευτής των λέξεων και των ιδεών. Θα δώσω μερικά παραδείγματα από το αριστούργημα Ο έφηβος:
-Ο ενεχυροδανισμός και η τοκογλυφία είναι δουλειές για τις μετριότητες. Όσο πιο ασήμαντο μας φαίνεται κάτι, τόσο κάποτε είναι πιο σημαντικό.
-Ο ιδεαλιστής όταν προσκρούσει στην πραγματικότητα, περισσότερο από τον καθέναν τείνει να βλέπει παντού την κάθε αθλιότητα.
-Αδιάφορο αν αύριο είναι η τελευταία μου ημέρα-θα σκεφτόταν ο καθένας τους κοιτάζοντας το ηλιοβασίλεμα,- μα κι αν εγώ πεθάνω, θα μείνουν όλοι οι άλλοι και μετά από αυτούς τα παιδιά τους κι η σκέψη αυτή , πως οι άλλοι θα’ μεναν το ίδιο αγαπημένοι και τρέμοντας ο έναν για τον άλλον, θα αντικαθιστούσε τη σκέψη για τη ζωή πέρα απ τον τάφο.
-Η λογική συμβαδίζει πάντα με τη θλίψη.
-Η πραγματικότητα πάντα έχει κάποια χυδαιότητα μέσα της.
-Δεν πειράζει αν μεσολαβήσει και λίγος βούρκος, φτάνει ο σκοπός να είναι μεγαλειώδης.
-Υπάρχει τάχα γυναίκα χωρίς δολιότητα;
-Η βλακεία και το θράσος όταν ενώνονται αποτελούν παμμέγιστη δύναμη.
-Της γυναίκας της αρέσει ο δεσποτισμός.
-Έκφραση προσώπου κωμικά θλιμμένη.
-Ο δικηγόρος είναι γνωστό τι είναι: νοικιασμένη συνείδηση.
-Υπάρχουν περιπτώσεις, που ο νικητής δεν μπορεί να μην ντρέπεται τον νικημένο και κυρίως γιατί τον νίκησε.
-Η απλότητα είναι ουσιαστικά η ύψιστη πονηριά.
-Αφηρημένα μιλάνε μονάχα οι εγωιστές.
-Όποιος είναι τίμιος, εκείνος είναι και κριτής.
-Για τούτο ακριβώς είναι ανήθικη η συγγενική αγάπη, γιατί δεν την κερδίζει κανείς με την αξία του. –Την αγάπη πρέπει να την αξίζει ο άνθρωπος.
-Οι άνθρωποι εκ φύσεως είναι ταπεινοί και τους αρέσει να αγαπούν από φόβο.
-Ο Ρώσος άθεος, αν είναι πραγματικά άθεος και με λιγάκι μυαλό, είναι ο λαμπρότερος άνθρωπος του κόσμου και πάντα τείνει να καλοπιάσει το Θεό, γιατί εξάπαντος είναι αγαθός και είναι αγαθός γιατί είναι υπερευχαριστημένος με το ότι είναι άθεος.
-Κάπου στο κοράνι ο Αλλάχ προστάζει τον Προφήτη να βλέπει τους ανυπόταχτους σαν ποντίκια, να τους ευεργετεί και να τους προσπερνάει-είναι λιγάκι υπεροπτικό, μα σωστό.
-Το να σωπαίνει κανείς είναι καλό, ακίνδυνο και ωραίο.
-Ο ηρωισμός είναι ανώτερος από κάθε ευτυχία.
-Υπάρχουν πολλά πράγματα εντελώς αθώα και κάθε άλλο παρά εγκληματικά, μα που την αποκάλυψή τους την τρέμει κι ο πιο καθώς πρέπει κι ο πιο τίμιος χαρακτήρας.
-Χωρίς δυστυχίες δεν αξίζει και να ζεί κανείς.
Ο Ντοστογιέφσκι έχει Αισχύλεια νοοτροπία: Ελάχιστη πλοκή και αέναη σκαπάνη για την προσέγγιση του πυθμένα. Αγοράστε τον «έφηβο», οπλιστείτε με υπομονή και προσπαθήστε να τον διαβάσετε.
Το ψυχικό σας ταμείο στο τέλος θα δείξει κέρδη που τα χρηματιστηριακά αποτελέσματα θα σας φαίνονται ψιχία.
Φοίβος Ιωσήφ
