ΣΤΗΛΗ : 52 ΕΒΔΟΜΑΔΕΣ
Φωτό: 7 Αυγούστου 1958. Ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής υποδέχεται στο αεροδρόμιο τον Βρετανό ομόλογό του Χάρολντ Μακμίλαν. Το βρετανικό σχέδιο απορρίφθηκε από την ελληνική κυβέρνηση και τους Ελληνοκυπρίους.
Α. Τι σύμπτωση : φέτος (2017) συμπληρώνονται εκατόν πενήντα (150) χρόνια από την πρώτη έκδοση (1867) του Α’ Τόμου του μνημειώδους έργου του Καρλ Μαρξ “Το Κεφάλαιο”, στις σελίδες του οποίου περιέχεται η φράση “η Ιστορία επαναλαμβάνεται σαν φάρσα” – τόσο επίκαιροι, όσο ποτέ, ο Κάρολος και οι επίγονοί του θα έφριτταν ωστόσο από το μέγεθος του αμοραλισμού και των εκβιασμών σε βάρος του Έθνους μας ιδίως στις αενάως συνεχιζόμενες διαπραγματεύσεις για την επίλυση του Κυπριακού με αυτουργούς τους ίδιους πολιτικούς συνομιλητές και τότε (1958) και τώρα. Άλλως, πώς είναι δυνατό να αναλυθεί η στάση επί των δίκαιων και διακαών πόθων για Αυτοδιάθεση – Ένωση των Ελλήνων της Κύπρου πολιτικών με διεθνές κύρος και καταξίωση, όπως οι Μακμίλαν και Σπάακ; Ο Χάρολντ Μακμίλαν (1894 – 1986), Πρωθυπουργός της Βρεττανίας την περίοδο 1957-1963, είχε ιστορικές σχέσεις με την Χώρα μας ήδη από το Δεκέμβριο 1944, όταν ως Πρόεδρος της Διασυμμαχικής Επιτροπής είχε συνοδεύσει τον τότε Βρεττανό Πρωθυπουργό, Ουίνστον Τσώρτσιλ, στην επίσκεψη στην ματωμένη Αθήνα και είχε σημαντική συμμετοχή στην υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας μεταξύ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και Κυβέρνησης (του μη αγγλόφιλου) Στρατηγού Νικολάου Πλαστήρα. Ο αυτός άνδρας μετά την αποχώρησή του από την λεγόμενη ενεργό πολιτική διατέλεσε Πρόεδρος της Βρεττανικής Επιτροπής Διάσωσης των Μνημείων της Ακρόπολης (!) και τιμήθηκε με το Βραβείο Ωνάση (1980) (!!). Ο Πωλ-Ανρί Σπάακ (1899 – 1972), Βέλγος πολιτικός, επανειλημμένως Πρωθυπουργός στην χώρα του, διατέλεσε καθ’όλη την κρίσιμη διάρκεια του Κυπριακού Αγώνα σε καίριες θέσεις με συνέπειες και για την Νήσο : Πρόεδρος της Συμβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης (1949-1951), Πρόεδρος του Συμβουλίου της ΕΚΑΧ [προδρόμου της Ευρωπαϊκής Ένωσης] (1951- 1957), Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ (1957-1961), θεωρείται με τους Σουμάν και Μονέ από τους “πατέρες” της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης. Αμφότεροι σχεδίαζαν το μέλλον της Κύπρου αποκλειστικά στην ΝΑΤΟϊκή / ατλαντική οικογένεια με κόστος ακόμα και την ελευθερία των …ίδιων των Κυπρίων : τι σάς θυμίζει σήμερα αυτό;
Β. 1. Η περίοδος 1956 – 1959 είναι από τις πλέον ενδιαφέρουσες της σύγχρονης Ιστορίας του Ελληνισμού. Η δυναμική διακυβέρνηση του Κων. Καραμανλή (1955-1963) κατά την πρώτη μεταπολεμική περίοδο κινούμενη στις απολυτότητες του ψυχροπολεμικού κόσμου σε εσωτερικές σκληρές μετεμφυλιοπολεμικές συνθήκες είχε καταστήσει έκδηλες τις τάσεις αποδέσμευσης και απογαλακτισμού της Πατρίδας από την βρεττανική επιρροή και επένδυσης τoυ εθνικού στρατηγικού σχεδιασμού επί του ατλαντικού παράγοντα και επί του τότε νεότευκτου ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Οι στενές πολιτικές σχέσεις με την Γαλλία του Στρατηγού Ντε Γκωλ, η στερέωση εκτεταμένων οικονομικών συναλλαγών με την Ομοσπονδιακή Γερμανία και την μόλις ιδρυθείσα Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ – ίδρυση : 25.03.1957), η εμπορική και οικονομική δραστηριότητα Ελλήνων στον Αραβικό κόσμο τοποθετούσε το Κυπριακό σε εντελώς άλλη βάση απέναντι στην αποικιοκρατική Βρεττανία ως Δύναμη Κατοχής της Νήσου. Η Νέα Πολιτική της Χώρας είχε την ευκαιρία να αποδειχθεί με συνέπεια κατά την Αμερικανο-βρεττανική Επιχείρηση στον Λίβανο και την Ιορδανία (16.-18.07.1958), όπως είχε δοκιμασθεί επιτυχώς και στην Κρίση του Σουέζ (1956), και να συμπήξει την αντιαποικιακή παραδοσιακή έκτοτε Ελληνο-αραβική φιλία : αυτό επρόκειτο να τό πληρώσει και πολύ σύντομα η Κυβέρνηση Κων. Καραμανλή από τον βρεττανικό λέοντα…
2. Η Κυβέρνηση της Εθνικής Ριζοσπαστικής Ενώσεως (ΕΡΕ) του Κωνσταντίνου Καραμανλή με τότε πρόσφατη την ισχυρή λαϊκή εντολή (Εκλογές 29.02.1956 – ΕΡΕ : 47,4%) κλήθηκε να αντιμετωπίσει τον Κυπριακό Αγώνα στην τελική φάση του με αντίπαλο (ίσως και εχθρό…) την κοσμοκράτειρα Βρεττανία εν μέσω του παγκόσμιου αντιαποικιακού κινήματος. Την πλέον κρίσιμη πολιτικά στιγμή στην διαπραγμάτευση για την Κύπρο (Ανοιξη 1958) προς εξουδετέρωση του παράγοντα “Καραμανλής”, πολιτικού άλλωστε μηδέποτε ελεγχόμενου από εκείνον, ο βρεττανικός παράγων ενεργοποίησε το δίκτυο επιρροών του στην εσωτερική πολιτική σκηνή και διά της “αποστασίας” προκάλεσε τις πρόωρες Εκλογές του 1958. Μία ακόμα απόδειξη της έλλειψης πολιτικής διορατικότητας της Βρεττανίας η κίνηση αυτή, που (α) εκμηδένισε έκτοτε την όποια πολιτική επιρροή του Ηνωμένου Βασιλείου στην Χώρα μας, (β) μόλις εννέα (9) χρόνια από την λήξη του Εμφυλίου Πολέμου ανήγαγε σε Αξιωματική Αντιπολίτευση την ελεγχόμενη από το παράνομο ΚΚΕ Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά (ΕΔΑ) με ποσοστό 24,42 % (!) και … καταβαράθρωσε το Κέντρο, μολονότι νικητή του Εμφυλίου (!!), (γ) καθιέρωσε το Κυπριακό ως ρυθμιστικό παράγοντα στην Ελληνική πολιτική σκηνή. Οι Βρεττανοί χρησιμοποίησαν τετριμμένες μεθόδους: από την απαρτιζόμενη από 164 Βουλευτές Κοινοβουλευτική Ομάδα της ΕΡΕ στην Βουλή του 1956 (παρά το 47, 4%!) με αφορμή την πρόταση τροποποίησης του εκλογικού νόμου “αποστάτησαν” δεκαπέντε (15) Βουλευτές, τόσοι, όσοι απαιτούνταν, για να αρθεί η δεδηλωμένη της Βουλής ! Τον σχεδιασμό για την πολιτική ανατροπή εκπόνησαν και εκτέλεσαν τα – συγγενικούς δεσμούς αίματος έχοντα με τον Βρεττανικό Θρόνο – Ανάκτορα διά του Πτεράρχου ε.α. Χαράλαμπου Ποταμιάνου, η Ελένη Βλάχου, εκδότρια της “Καθημερινής” και της “Μεσημβρινής”, και ο Επιτετραμμένος της Αμερικανικής Πρεσβείας στην Αθήνα, Χ.Πένφηλντ. Η “αποστασία” έλαβε χώρα την 01.03.1958, η Κυβέρνηση Κων. Καραμανλή παραιτήθηκε την 02.03.58 και αντικαταστάθηκε από αυστηρώς Υπηρεσιακή Κυβέρνηση υπό τον Κων. Γεωργακόπουλο, Πρόεδρο του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, η δε Βουλή διαλύθηκε αμέσως και οι Εκλογές ορίσθηκαν για την 11.05. 1958. Αποτέλεσμα για την ΕΡΕ ποσοστό 41,26% και …171 Βουλευτές : ο βρεττανικός λέων είχε πέραν των άλλων καταστήσει ισχυρότερο συνομιλητή τον Κων. Καραμανλή!
3. Η Κυβέρνηση Μακμίλαν ταύτισε την πολιτική της στο Κυπριακό Ζήτημα με τις τουρκικές επιδιώξεις περί διχοτόμησης και έπραξε το παν, για να διαιρέσει και να διχάσει τον Κυπριακό λαό και να “αποδείξει” το δήθεν αβίωτο της ειρηνικής συνύπαρξης των δύο Κοινοτήτων στο πολιτικό μέλλον της Νήσου. Παρά τις αμερικανικές και ΝΑΤΟϊκές επιφυλάξεις το Σχέδιο κοινοποιήθηκε την 10. 06.1958 στην τουρκική Κυβέρνηση, που τό απέρριψε ως λύση, αλλά τό αποδέχθηκε ως βάση για συζήτηση με μόνη προοπτική την διχοτόμηση. Την 11.06.1958 κοινοποιήθηκε στην Ελληνική Κυβέρνηση και στον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, που τό απέρριψαν αυθημερόν. Ωστόσο στην απάντησή του ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος αντιπρότεινε την έναρξη συζητήσεων για επταετή μεταβατική περίοδο αυτοκυβέρνησης (1958-1965) και εξειδικεύθηκε την 29.09.1958 με τις πρόνοιες (ι) περί βρεττανικής κυριαρχίας κατά την επταετή περίοδο, (ιι) περί εκπόνησης Συντάγματος αυτοκυβέρνησης με εξασφάλιση των δικαιωμάτων των Τούρκων της Νήσου, (ιιι) περί μετεξέλιξης της αυτοκυβέρνησης σε πλήρη ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ, (ιιιι) περί αποκλεισμού στο μέλλον της ΕΝΩΣΗΣ της Κύπρου με την Ελλάδα και της ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΗΣ χωρίς την προηγούμενη συγκατάθεση του ΟΗΕ.
H αντίδραση της Ελληνικής Κυβέρνησης ήταν έντονη, ενώ στον ατλαντικό παράγοντα διαβιβάσθηκε το ενδεχόμενο του εξαναγκασμού σε ΠΑΡΑΙΤΗΣΗ της μόλις εκλεγμένης (!) Κυβέρνησης ΕΡΕ – και αυτό με Αξιωματική Αντιπολίτευση την ΕΔΑ στο 24,42% (!). Η αντίδραση διευρύνθηκε με την υπογράμμιση του κινδύνου διάσπασης της συνοχής του ΝΑΤΟ λόγω των διαφωνιών των τριών “συμμάχων” Κρατών Μελών της Συμφωνίας, που θα μπορούσε να φθάσει έως και την αποχώρηση της Ελλάδας από το ΝΑΤΟ (!!) : το διακύβευμα είχε επιτύχει…
4. Το Σχέδιο Μακμίλαν της 19.06.1958, όπως παρουσιάσθηκε στην Βουλή των Κοινοτήτων, και διευκρινίσθηκε στο ίδιο Σώμα την 26.06.1958, προέβλεπε : (α) τον “συνεταιρισμό” επί της Κύπρου (τριπλή συγκυριαρχία κατόπιν μεταβατικής περιόδου), (β) απόκτηση δύο (2) Βρεττανικών Κυριάρχων Βάσεων [Ακρωτήρι και Δεκέλεια] (γ) μεταβατική περίοδο βρεττανικής κυριαρχίας επτά ετών (1958- 1965), (δ) επιβεβαίωση της Πολιτικής Διακήρυξης της 19.12.1956 περί δικαιώματος ΧΩΡΙΣΤΗΣ αυτοδιάθεσης στους Τούρκους της Νήσου για την περίπτωση αδιεξόδου και ασυμφωνίας των τριών Κυβερνήσεων μετά την επταετή περίοδο, (δ) οργάνωση συστήματος “αυτοκυβέρνησης” και κοινοτικής αυτονομίας στην Νήσο με επιφυλαγμένη εξουσία στον Βρεττανό Κυβερνήτη, στον οποίο αποκλειστικώς παραχωρούνται οι αρμοδιότητες των εξωτερικών σχέσεων, της άμυνας και της εσωτερικής ασφάλειας, (ε) κατάστρωση κατά περιεχόμενο διχοτομικής εσωτερικής συνταγματικής τάξης [χωριστές Βουλές Κοινοτήτων για Ελληνες και Τούρκους με τεκμήριο αρμοδιότητας, χωριστή Ελληνική και Τουρκική ιθαγένεια πέραν της βρεττανικής, διορισμός Αντιπροσώπων της Ελληνικής και της Τουρκικής Κυβέρνησης στον Βρεττανό Κυβερνήτη για το μεταβατική διάστημα, σύστημα αντιπροσωπευτικής Κυβέρνησης με αυτονομία σε έκαστη Κοινότητα για τις κοινοτικές υποθέσεις της], (στ) ίδρυση (Κυβερνητικού) Συμβουλίου με οκτώ (8) Μέλη, τον Ελληνα και τον Τούρκο Αντιπρόσωπο, τέσσερες Ελληνες της Κύπρου και δύο Τούρκους της Κύπρου υποδεικνυομένους από τις αντίστοιχες Κοινοτικές Βουλές, (ζ) επίλυση αμφισβητήσεων από “αμερόληπτο” Δικαστήριο κατόπιν προσφυγής των εκπροσώπων της Ελληνικής και της Τουρκικής Κυβέρνησης επί θεμάτων του Σχεδίου.
Κατόπιν της επίσκεψης του Χ.Μακμίλαν στην Ελλάδα και την Τουρκία τον Αύγουστο 1958 επήλθαν τροποποιήσεις στο Σχέδιο διά της “Δήλωσης Πολιτικής” της Κυβέρνησης προς την Βουλή των Κοινοτήτων της 15.08.1958. Οι τροποποιήσεις ήταν : (i) η συγκρότηση του (Κυβερνητικού) Συμβουλίου χωρίς την παρουσία των εκπροσώπων της Ελληνικής και της Τουρκικής Κυβέρνησης, (ii) η ανάκληση της πρόνοιας περί διπλής υπηκοότητας, (iii) η πρόβλεψη για την δημιουργία ΧΩΡΙΣΤΩΝ Δήμων στις μεγάλες πόλεις της Νήσου, (iv) η συγκρότηση κοινού αντιπροσωπευτικού σώματος πέραν των δύο (Κοινοτικών) Βουλών βάσει χρονοδιαγράμματος ενεργειών από την βρεττανική πλευρά, (v) μετατροπή της επταετούς περιόδου σε διάστημα αναβολής ΤΕΛΙΚΗΣ λύσης του Κυπριακού Ζητήματος, (vi) έναρξη εφαρμογής του νέου καθεστώτος η 01.10.1958.
5. Επί του Σχεδίου Μακμίλαν ο Πωλ-Ανρί Σπάακ, ΓΓ ΝΑΤΟ, την 29.09.1958 λόγω των αντιδράσεων της Ελληνικής Κυβέρνησης και contra στις βρεττανικές επιδιώξεις πρότεινε τα εξής : (a) πλήρης αναστολή εφαρμογής του Σχεδίου Μακμίλαν, (b) σύγκληση ΠΕΝΤΑΜΕΡΟΥΣ Διάσκεψης (Βρεττανία, Ελλάδα, Τουρκία, Ελληνοκύπριοι, Τουρκοκύπριοι) για το μέλλον της Νήσου, (c) παραχώρηση Βάσεων στην Βρεττανία και στην Τουρκία (d) παραχώρηση αυτοδιάθεσης με βάση την ΑΠΛΗ πλειοψηφία του πληθυσμού για το υπόλοιπο – πλην Βάσεων – της Κύπρου, (e) αντικατάσταση των δύο εκπροσώπων της Ελληνικής και Τουρκικής Κυβέρνησης στο (Κυβερνητικό) Συμβούλιο από τους εκλεγμένους Προέδρους των δύο Κοινοτικών Συνελεύσεων, (f) ίδρυση Κοινού Νομοθετικού Σώματος για κοινά θέματα πλην των θεμάτων κοινοτικού ενδιαφέροντος παράλληλα με τις Κοινοτικές Συνελεύσεις, (g) το ΤΕΛΙΚΟ καθεστώς της Κύπρου θα παρέμενε ανοικτό προς συζήτηση στο μέλλον.
Γ. Το Σxέδιο Μακμίλαν αποτελεί την χειρότερη πρόταση λύσης του Κυπριακού : για να αντιληφθούμε περί τίνος επρόκειτο, ήταν χειρότερο και του “Σχεδίου Ανάν V” του 2004…Προέβλεπε όλα, όσα έκτοτε έχουν αποτελέσει την “δυναμίτιδα” εξεύρεσης διεξόδων στο Κυπριακό : πολιτική εξίσωση της Τ/Κ κοινότητας του μόλις 18% με την Ελληνική πλειοψηφία του …78%, επιστροφή της Τουρκίας στην Κύπρο, από την οποία ρητώς είχε παραιτηθεί στην Συνθήκη της Λωζάννης (1923), εσωτερικό συνταγματικό σύστημα με
 καθαρά διχοτομικό προσανατολισμό, δικαίωμα ΧΩΡΙΣΤΗΣ αυτοδιάθεσης για την Τ/Κ κοινότητα χωρίς προηγούμενη διαβούλευση με την Ελληνική πλειοψηφία. Κυρίως όμως ενταφίαζε τον άσβεστο πόθο των Ελλήνων της Νήσου για ΕΝΩΣΗ και περιόριζε την αυτοδιάθεση στην ανεξαρτησία της Κύπρου. Τι το διαφορετικό επιδιώκεται και σήμερα από τον βρεττανικό και τον τουρκικό παράγοντα στις εν εξελίξει συνομιλίες στην Γενεύη;
Ιωάννης Ελ. Κυμιωνής
Δικηγόρος ΔΣΑ – ΝΥ ΟΑΕΔ
e-mail: ioanniskymionis@yahoo.gr
