ΣΤΗΛΗ : 52 ΕΒΔΟΜΑΔΕΣ
ΦΩΤΟ: Ο Dean Acheson
Α. Αρχές του 1964 ο Άξιος της Πατρίδας, Μεγάλος Έλληνας, Μίκης Θεοδωράκης, καταγόμενος από την Κρήτη, το μέρος, που ο Γίγαντας, που λέγεται Ελλάς, πατάει γερά το ένα πόδι του, για να ανατρανίζει την Μεσόγειο και τον Κόσμο όλο, αναζήτησε να γνωρίσει και το άλλο νησί του Γίγαντά του και έκανε την πρώτη γνωριμία του με τον λαό της Κύπρου. Σε μία συνέντευξή του στην Τηλεόραση Κύπρου έδινε την υπόσχεση πως, μόλις οι λοιπές υποχρεώσεις του τό επέτρεπαν, θα συνέθετε την μουσική για την ταινία παραγωγής ΡΙΚ “Το νησί της Αφροδίτης”. Η Ομάδα Παραγωγής είχε εκκινήσει τα γυρίσματα από το φθινόπωρο του 1963, αλλά αυτά είχαν διακοπεί λόγω της τουρκοκυπριακής ανταρσίας τον Δεκέμβριο 1963, και έτσι το φιλμ ολοκληρώθηκε το Θέρος 1964. Ο Μίκης μας, μεγάλος συνθέτης διεθνούς φήμης και κύρους ήδη, πρόθυμα επισκέφθηκε ξανά την Νήσο και μέσα σε λίγες εβδομάδες στο πολυτάραχο νησί και στους υπέροχους ανθρώπους του παρέδιδε την μουσική του και την βαθειά αγάπη του με ανιδιοτέλεια και ενθουσιασμό : στο έργο πέραν της μουσικής ο Μίκης έγραψε και στίχους.
Καρπός της πολιτιστικής αυτής μέθεξης και συνεργασίας το φιλμ “Το νησί της Αφροδίτης”, έγχρωμο ντοκυμαντέρ παραγωγής ΡΙΚ για την διεθνή προβολή της Κύπρου σε σκηνοθεσία Χαρίλαου Παπαδόπουλου, σενάριο Λεωνίδα Μαλένη και Αντρέα Χριστοφίδη, μόντάζ Γιώργου Λανίτη και διεύθυνση παραγωγής Λάκη Μιχαηλίδη. Το φιλμ αποδίδει την ιστορία ογδόντα αιώνων Ελληνικού Πολιτισμού, τα πανάρχαια μνημεία και τα σπάνια έργα τέχνης, τον χιλιοβασανισμένο, μα υπερήφανο λαό, τον προικισμένο από την φύση τόπο, τον γλυκοτραγουδισμένο από τον Γρηγόρη Μπιθικώτση και την Μαρία Φαραντούρη με το πυρίηχο “Κύπρος της αγάπης και του ονείρου, χρυσοπράσινο φύλλο ριγμένο στο πέλαγο”. Στο φιλμ ακούγεται και το τραγούδι του Μίκη “Ο Ύμνος της Εθνοφρουράς” σε στίχους του Αντη Περνάρη, που ξεσηκώνουν :”(…) Οι Εθνοφρουροί, οι Εθνοφρουροί, ήλιος, ψυχή που θάλλει, στήθια μπαρούτι και φωτιά, σκληρό τα μάτια ατσάλι. Ο ιδρώτας πρωινή δροσιά κι ο πόνος νιό τραγούδι για την Ελλάδα η πληγή στα στήθια μας λουλούδι.(…)”.
Όλη αυτή η όσμωση και η θετική αύρα οφείλονταν στην αισιοδοξία και το χαμόγελο σε όλους τους Έλληνες από τις πολιτικές εξελίξεις της περιόδου, που έφερναν την πολυπόθητη ΕΝΩΣΗ της θυγατέρας Κύπρου, με την Μητέρα, Ελλάδα, σε απόσταση αναπνοής. Τι κοσμογονικό και αναγεννητικό συνέβαινε άραγε τότε στην Χώρα μας;
Β. 1. Μετά την ίδρυση του Κυπριακού Κράτους (1960) σε εκτέλεση των Συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου (1959) ετέθη σε εφαρμογή το δύσχρηστο και δοτό Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το Νοέμβριο 1963 ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, Πρόεδρος της Κύπρου, στην πλέον ακατάλληλη πολιτικά στιγμή προέβη μονομερώς στην Ανακοίνωση της Αναθεώρησης του Συντάγματος, τα περίφημα “Δεκατρία Σημεία”. Τον Δεκέμβριο 1963 ξέσπασαν στην Λευκωσία και σε άλλα μέρη της Νήσου διακοινοτικές συγκρούσεις τέτοιας έντασης, ώστε απαιτήθηκε η αποστολή Ειρηνευτικής Δύναμης του ΟΗΕ και χαράχθηκε η διαβόητη “Πράσινη Γραμμή”. Κατόπιν Προσφυγής της Κύπρου στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ αποφασίσθηκε την 04.03.1964 να διορισθεί Μεσολαβητής ο Φινλανδός Σεβέρι Σακάρι Τουομιόγια εν μέσω πολεμικών προετοιμασιών από Ελλάδα και Τουρκία. Χρειάσθηκε να αποσταλεί η περίφημη επιστολή του Προέδρου των ΗΠΑ, Λύντον Τζόνσον, προς τον Τούρκο Πρωθυπουργό, Ισμέτ Ινονού, και να καλέσει στο Κάμπ Ντέϊβιντ τον Ιούνιο 1964 σε χωριστές επισκέψεις τους Πρωθυπουργούς Ελλάδας και Τουρκίας, για να αποσοβηθεί ο κίνδυνος του πολέμου. Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ διόρισε “προσωπικό απεσταλμένο” τον Ντην Ατσεσον, πρώην Υπουργό Εξωτερικών επί Προέδρου Χ. Τρούμαν, και υπέδειξε την Γενεύη για Ελληνοτουρκικές συνομιλίες υπό την προεδρία του Μεσολαβητή, Τουομιόγια. Η Τουρκία απέστειλε τον Νιχάτ Ερίμ, η Ελλάδα τον Δημήτριο Νικολαρεϊζη και η Βρετανία τον Λόρδο Χουντ. Οι συνομιλίες εκκίνησαν την 06.07.1964 και η πρώτη φάση διήρκεσε έως τέλη 08.1964, ενώ παρά τον αιφνίδιο θάνατο του Σ.Τουομιόγια την 16.08.1964 στην Γενεύη η όλη διαπραγμάτευση κατέληξε στο περίφημο “Σχέδιο Ατσεσον”, που η Κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου – με την συναίνεση της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης, της ΕΡΕ υπό τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο με την έγκριση Κων. Καραμανλή – έσπευσε την 21.08.1964 να αποδεχθεί, για να …ανακαλέσει την 22.08..1964 (!) λόγω της αντίρρησης του Προέδρου και Αρχιεπισκόπου Μακαρίου (!!). Μετά από λίγο διάστημα το Σχέδιο απέρριψε και η Τουρκία, που βρήκε μία ουρανόπεμπτη ευκαιρία να αποτρέψει την Ενωση της Κύπρου με την Πατρίδα.
2. Την ίδια περίοδο στην Κύπρο και παρά την εγκατάσταση της Ειρηνευτικής Δύναμης ΟΗΕ η στρατιωτική κατάσταση εξέφευγε του ελέγχου. Η Ελληνική Κυβέρνηση με αμερικανική επίνευση και ΝΑΤΟϊκή έγκριση απέστειλε “μυστικά” στην Κύπρο την Ελληνική Μεραρχία “Μενέλαος” για την ενίσχυση της άμυνας της Νήσου σε αντιστάθμισμα των τουρκικών ενισχύσεων στην περιοχή της Μάνσουρας ήδη από τον Φεβρουάριο 1964. Λόγω της απουσίας Κυπριακών Ενόπλων Δυνάμεων με Απόφαση του Προέδρου ιδρύθηκε εσπευσμένα η Εθνική Φρουρά και τοποθετήθηκε Αρχηγός του Επιτελείου της ο Γεώργιος Γρίβας, που έφθασε “μυστικά” στην Λευκωσία την 12.06.64. Τις ίδιεςημέρες, που λάμβανε χώρα η πολυμερής διαπραγμάτευση στην Γενεύη, οι ανώτατες επαφές Αθήνας – Λευκωσίας είχαν πυκνώσει και την 29.07.1964 αποφασίσθηκε ΑΠΟ ΚΟΙΝΟΥ μεταξύ Πρωθυπουργού Γ.Παπανδρέου και Προέδρου Μακαρίου η πάση θυσία ενίσχυση τηςγαλήνης στο νησί και αποφυγής των τουρκικών προκλήσεων.
Σε ΠΛΗΡΗ ΑΝΤΙΘΕΣΗ με τα συμφωνημένα στην Αθήνα η Κυπριακή ηγεσία την05.-10.08.1964 διέταξε τις Εκκαθαριστικές Επιχειρήσεις της Εθνοφρουράς στην Περιοχή Μανσούρας-Κόκκινων, που οδήγησαν στους τουρκικούς αεροπορικούς βομβαρδισμούς στην περιοχή : απειλήθηκε άμεσος Ελληνοτουρκικός Πόλεμος! Την 08.08.1964 ο Πρωθυπουργός, Γεώργιος Παπανδρέου, σε εμπιστευτικό μήνυμά του προς τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο με αυστηρό ύφος αναγκάσθηκε να τού πει το περίφημο “(…) Αλλα συνεφωνήσαμεν και άλλα πράττετε.(…)”! Εν μέσω επικείμενης τουρκικής εισβολής στην σύσκεψη στο Προεδρικό Μέγαρο στην Λευκωσία την 08.08.1964 ο Υπουργός, Α.Αραούζος, πρότεινε λόγω της αδυναμίας της Ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας να υπερασπισθεί την Νήσο να ζητηθεί η συνδρομή της Σοβιετικής/Ρωσικής Πολεμικής Αεροπορίας (!) : η πρόταση έγινε …ΟΜΟΦΩΝΑ δεκτή (!!) και την επομένη, 09.08.1964, ο Πρόεδρος Μακάριος κάλεσε τον Πρέσβη της Σοβιετικής Ενωσης και της Αιγύπτου! Στην Ανακοίνωση του Προέδρου Μακαρίου, που επαναλαμβανόταν στο επίσημο Ραδιόφωνο της Κύπρου συνεχώς, αναφερόταν “Ο Πρόεδρος Μακάριος έκανε έκκληση στην Ρωσία και την Αίγυπτο για στρατιωτική βοήθεια προς προστασία της κυριαρχίας και της ανεξαρτησίας της Κύπρου.” (!!!). Τότε απεστάλη η περίφημη Επιστολή του Προέδρου ΗΠΑ, Λ.Τζόνσον, και επεκράτησε “άνωθεν” σύνεση σε Ελλάδα και Τουρκία με την Ειρηνευτική Δύναμη ΟΗΕ να αναλαμβάνει πρωτοβουλία μεταξύ των αντιμαχομένων, για να επιβλέψει την κατάπαυση του πυρός εντός Κύπρου.
3. ε πολιτικό επίπεδο την 30.07.1964, την επομένη της σύσκεψης στην Αθήνα, ο Πρόεδρος Μακάριος χαρακτήρισε σε δημόσια δήλωσή του τον Αμερικανό Πρόεδρο και τον Ντην Ατσεσον … “αυτόκλητους μεσολαβητές” (!). Στην ίδια δήλωση ανέφερε: “(…) [οι “αυτόκλητοι”] ανέπτυξαν προσφάτως εις τα παρασκήνια της Γενεύης έντονον δραστηριότητα προς εκτροχιασμόν του Κυπριακού εκ της ακολουθητέας γραμμής. (…) Πλην του Μεσολαβητού, Κου Τουομιόγια, εδρεύουν τώρα εν Γενεύη και άλλοι, οι οποίοι ως καλώς γνωρίζω, επεξεργάσθηκαν απαράδεκτα σχέδια λύσεwς του Κυπριακού.(…)” (!!). Όπως ο γνωστός δημοσιογράφος, Δημήτρης Πουρνάρας, έχει μεταφέρει στο βιβλίο του “Στη φυλακή ο Γεώργιος Παπανδρέου εκμυστηρεύεται και κατηγορεί…” (Αθήνα 1974), κατά την διάρκεια της κράτησής του στο Στρατόπεδο Πικερμίου μετάτο Πραξικόπημα της 21.04.1967 ο τότε Πρωθυπουργός με ειλικρινή συντριβή του ανέφερε ότι ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος απέτρεψε την λύση της Ενωσης και μετέπεισε την γνώμη βασικών στελεχών της Κυβέρνησης της Ενωσης Κέντρου, όπως τον Υπουργό Άμυνας, Πέτρο Γαρουφαλιά, και τον ίδιο τον υιό του, Ανδρέα Παπανδρέου, Υπουργό Αναπληρωτή Συντονισμού προβάλλοντας το μαξιμαλιστικό – υπό τις τότε συνθήκες “Ενωσις άνευ όρων” : ιστορική έχει μείνει η ρήση του Γ.Παπανδρέου για το περιεχόμενο του Σχεδίου “μάς χαρίζουν μία πολυκατοικία και μάς ζητούν το ρετιρέ”…
Γ. Το Σχέδιο ACHESON (η σύνθεση του Σχεδίου Ι και του τροποποιητικού Σχεδίου ΙΙ) περιείχε Δεκαπέντε Σημεία. Επιγραμματικώς αυτά ήταν :
1. ΑΜΕΣΗ ΕΝΩΣΗ της Κύπρου με την Ελλάδα με πλήρη κυριαρχία της Ελλάδας σε όλη την Νήσο.
2. Απλή ΕΚΜΙΣΘΩΣΗ για μία 50ετία (1965-2015) προς χρήση ως Βάση στην Τουρκία περιοχής στην Καρπασία, το Βορειοανατολικό Ακρωτήριο της Νήσου, μικρότερη από το 4,5% της συνολικής έκτασης της Νήσου. Στην ίδια εκμισθούμενη Περιοχή ΚΑΘ’ΟΛΗ ΤΗΝ ΔΙΑΡΚΕΙΑ της προσωρινής παραχώρησης επεκτείνεται η κυριαρχία της Ελλάδας. Το Μοναστήρι του Απόστολου Ανδρέα και τα κυριότερα Χωριά της Καρπασίας εξαιρούνται της Βάσεως και χαράσσεται οδός για την ελεύθεση επικοινωνία αυτών με το υπόλοιπο τμήμα της Νήσου.
3. Για τους Τούρκους της Νήσου καθορίζεται μειονοτικό καθεστώς παρόμοιο με αυτό της Δυτικής Θράκης, ενώ η Τουρκία επαναλαμβάνει την υποχρέωσή της να σεβασθεί τις διεθνείς υποχρεώσεις της στην Ίμβρο και την Τένεδο. Η Τουρκία επίσης αναλαμβάνει την υποχρέωση να δεχθεί σε παλιννόστηση όλους τους Έλληνες, που απελάθηκαν από την Κωνσταντινούπολη και άλλες τουρκικές πόλεις κατά τους Διωγμούς του 1955 και του 1964-1965 και να αναγνωρίσει σε αυτούς το ίδιο μειονοτικό καθεστώς με αυτό της Δυτικής Θράκης και της Κύπρου.
4. Υπουργός – Γενικός Διοικητής της Κύπρου θα διορίζεται ελεύθερα από την Ελληνική Κυβέρνηση, ενώ δημιουργείται θέση Συμβούλου επί των Μουσουλμανικών Υποθέσεων στον Έλληνα Υπουργό – Γενικό Διοικητή.
5. Οι Επαρχίες της Κύπρου ανέρχονται σε οκτώ (8), των οποίω ο αριθμός δεν θα αυξηθεί, ενώ σε δύο (2) (από τις οκτώ) η Ελληνική Κυβέρνηση θα διορίζει Τούρκους Επάρχους κατά την κρίση της χωρίς περιορισμούς.
6. Αντπρόσωπος του ΟΗΕ θα είναι μόνιμα εγκατεστημένος στην Κύπρο, για να επιβλέπει την εφαρμογή του μειονοτικού καθεστώτος.
7. Αναγνωρίζεται από τις Συμβαλλόμενες Χώρες, Ελλάδα και Τουρκία, η κατά την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) Ατομική Προσφυγή εκάστου στα Όργανα του Στρασβούργου.
8. Δημιουργείται Κοινό Αμυντικό Όργανο Ελλάδας και Τουρκίας για την σταθεροποίηση και την εμπέδωση σχέσεων φιλίας και συμμαχίας μεταξύ των δύο Κρατών, τόσο στην στρατιωτική, όσο και στην πολιτική και τουριστική συνεργασία με στόχο την ανάπτυξη και την πρόοδο των δύο Κρατών. Στο Κοινό Όργανο θα μετέχει και Αμερικανός Αντιπρόσωπος.
Δ.  Το Σxέδιο ΑCHESON είναι η μόνη εθνικά αποδεκτή, νόμιμη κατά το Διεθνές Δίκαιο, δίκαιη για όλες τις πλευρές, σύμφωνη ακόμα και με το ευρωπαϊκό κοινοτικό κεκτημένο, ηθική και αποτελεσματική Λύση του Κυπριακού Ζητήματος και, φυσικά, παραμένει ζωντανό και πάντα επίκαιρο ικανοποιώντας τις εθνικές επιδιώξεις και τα καλώς εννοούμενα συμφέροντα αμφότερων των πλευρών, Ελλάδας και Τουρκίας. Το Σύστημα Συμφωνιών της Ζυρίχης-Λονδίνου και το διχοτομικό Σύνταγμα του 1960, που προέβλεπε την επίσημη εγκατάσταση του Τουρκικού Στρατού στην Κύπρο (ΤΟΥΡΚΔΥΚ), την παραχώρηση τμήματος της επικράτειας της Κύπρου στην Βρετανία κατά πλήρη κυριότητα [δύο (2) Κυρίαρχες Βάσεις της], το σύστημα τριπλών εξωτερικών “εγγυήσεων” – και καμίας εξασφάλισης…, το “δικαίωμα” μονομερούς επέμβασης, έχει εκμετρήσει το ζην του.
Η Τουρκική Εισβολή του 1974 με αφορμή το προδοτικό Πραξικόπημα της 15.07.1974 ήταν η ακραία αντίδραση του στρατοκρατικού καθεστώτος της Χούντας της Άγκυρας του 1971 στην επικείμενη Λύση του Κυπριακού μετά τις ολοκληρωμένες Διακοινοτικές Συνομιλίες του 1968-1974 στα πλαίσια του Σχεδίου ΑCHESON, ενώ η Κατοχή του 38 % της Κύπρου έκτοτε μόνο ως απαράδεκτη μεν, πλην δυναμική με όρους υψηλής πολιτικής, κίνηση ενίσχυσης της θέσης εν όψει της τελικής διαπραγμάτευσης μπορεί να εννοηθεί από την τουρκική πλευρά. Επιτέλους θα βάλουμε ποτέ μυαλό και θα αντιληφθούμε ότι στην μακραίωνη Ιστορία μας η στρατηγική του χρόνου πάντα μάς δικαιώνει σε βάρος της τακτικής του χώρου;
Ιωάννης Ελ. Κυμιωνής
Δικηγόρος ΔΣΑ-ΝΥ ΟΑΕΔ
e-mail: ioanniskymionis@yahoo.gr
