ΣΤΗΛΗ: 52 ΕΒΔΟΜΑΔΕΣ
ΦΩΤΟ: O Λόρδος Ράντκλιφ
A. Η συγκυρία για την επίλυση του Κυπριακού Προβλήματος είναι βεβαρυμμένη από σειρά παραγόντων: οι πενταμερείς διαπραγματεύσεις με την παρουσία σημαινόντων παραγόντων του συστήματος διεθνών σχέσεων, όπως η ΕΕ και ο ΟΗΕ, υπό την διαρκή, πλην διακριτική, παρουσία των ΗΠΑ στην ελβετική Γενεύη συνεχίζονται και όλα δείχνουν ότι θα καταλήξουν “κάπου” μετά το συνταγματικό Δημοψήφισμα στην Τουρκία τον Απρίλιο 2016 και την υπερενίσχυση της θέσεως του Προέδρου Ερντογάν. Μάλιστα η επιλογή της πόλης αντί της επίσης ελβετικής Λωζάννης δεν είναι τυχαία: εάν υπάρξει λύση στο Κυπριακό με συμφwνία της Τουρκίας, αυτή θα περάσει εσωτερικώς ευκολότερα συγκριτικά με μία “νέα Λωζάννη”, που τόση αντιπάθεια προκαλεί στον ίδιο τον Τούρκο Πρόεδρο…
Από όσα διαρρέονται από τις συνομιλίες, οι τεχνικές λεπτομέρειες της μελλοντικής συμφωνίας είναι ικανές να διακυβεύσουν το σύστημα συλλογικής ασφάλειας στην Ανατολική Μεσόγειο λόγω του χαρακτήρα του Κυπριακού ως διεθνούς προβλήματος. Είναι άραγε η πρώτη φορά, που “τεχνικές λεπτομέρειες” διακινδύνευσαν την πορεία επίλυσης του Κυπριακού;
Β. 1. Το 1956 μετά την αποτυχία του Σχεδίου Χάρντινγκ η αντιπαράθεση Ελλάδας – Βρετανίας έφθανε σε κρίσιμο σημείο. Η Χώρα μας υπέβαλε την 13.03.1956 για τρίτη φορά ενώπιον του ΟΗΕ Προσφυγή με αίτημα να συμπεριληφθεί το Κυπριακό στην Ενδέκατη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών και να συζητηθεί η πιθανήαυτοδιάθεση των Ελλήνων της Νήσου, συζήτηση, που έλαβε χώρα τελικά μόλις τον Φεβρουάριο 1957. Η βρετανική πλευρά απαντώντας με μικρόνοια επέλεξε την οδό της βίαιης καταστολής του Εθνικαπελευθερωτικού Αγώνα της ΕΟΚΑ με τη χρήση απάνθρωπων αποικιακών μεθόδων: τον Μάρτιο συνέλαβε και εκτόπισε στις Σεϋχέλλες τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, ενώ την 10.05.1956 με εντολή του Κυβερνήτη απαγχονίστηκαν οι πρώτοι αιχμάλωτοι της ΕΟΚΑ, Μιχαήλ Καραολής και Ανδρέας Δημητρίου. Οι διεθνείς αντιδράσεις κατά του Ηνωμένου Βασιλείου ήταν έντονες και για τον λόγο αυτό παρά την αμερικανική άρνηση, όπως προκύπτει από Επιστολή του Βρετανού Πρωθυπουργού, Αντονυ Ηντεν, στον Αμερικανό Πρόεδρο,Ντ. Αϊζενχάουερ, από 26.06.1956, και την τουρκική απόρριψη εν πλήρει αγνοία της – σύμμαχης στο ΝΑΤΟ ! – Ελληνικής Κυβέρνησης επελέγη η Ανακοίνωση του Υπουργείου Αποικιών την 12.07.1956,ότι η Βρετανία διόριζε τον Άγγλο συνταγματολόγο, Λόρδο Ράντκλιφ, διάσημο από την επιτυχή μεσολάβησή του το 1947 στην κρίση μεταξύ Παντζάμπ και Βεγγάλης στην Ινδία, για να συντάξει ένα “φιλελεύθερο Σύνταγμα” για τη Μήσο.
Οι δεσμευτικοί “Όροι Εντολής” της βρετανικής Κυβέρνησης την 12.09.1956 προς τον τεχνοκράτη απεσταλμένο της καθόριζαν και τα όρια της διαπραγμάτευσης για την Νήσο: η Κύπρος θα παρέμενε υπό βρετανική κυριαρχία με ισχυρό Κυβερνήτη, το δε
παραχωρούμενο Σύνταγμα θα περιοριζόταν με μία χλιαρή αυτοκυβέρνηση και διαχείριση, ενώ η Νήσος θα παρέμενε ως Στρατιωτική Βάση για την υποστήριξη των βρετανικών συμφερόντων και των συμφερόντων άλλων Δυνάμεων “(…) που ήταν σύμμαχοι ή συνδεδεμένοι με το Ηνωμένο Βασίλειο. (…)” – η τελευταία διατύπωση αφορούσε την ίδια την Τουρκία. Ο Εντολοδόχος Ράντκλιφ σε γενικές γραμμές προσπάθησε να φέρει με εντιμότητα και ειλικρίνεια σε πέρας την αποστολή του, πλην όμως απέτυχε παταγωδώς. Στην Κύπρο η Ελληνική πλευρά αρνήθηκε να συναντηθεί μαζί του, καθ’ον χρόνο ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος θα ήταν εκτοπισμένος, και έτσι οι μόνες επαφές του ήταν με τους εκπροσώπους της Τ/Κ κοινότητας και των λοιπών κοινοτήτων της Νήσου. Στη διάρκεια των επαφών αυτών έγινε αποδέκτης τουρκικών αιτημάτων για πολιτική ισότητα στη Νήσο και εφαρμογή ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΚΗΣ λύσης ως “μοντέλο αυτοκυβέρνησης”(!), ιδέες, που και ο ίδιος απέρριψε. Ο Λόρδος Ράντκλιφτην 16.11.1956 παρέδωσε τις Συνταγματικές Προτάσεις του, που παρουσιάσθηκαν στο Βρετανικό Κοινοβούλιο την 19.12.1956.
2. Oι “Συνταγματικές Προτάσεις Ράντκλιφ” επιγραμματικώς προέβλεπαν: (α) Βρετανική κυριαρχία στην Κύπρο, (β) ύπαρξη Κυβερνήτη και Βοηθού Κυβερνήτη με ενισχυμένες εξουσίες, τεκμήριο αρμοδιότητας και νομοθετικής πρωτοβουλίας με Διατάγματα, που θα υπερίσχυαν των Νόμων της Βουλής, και ειδική διαδικασία για την τροποποίηση των Ειδικών Τουρκικών Νόμων, και συγκατάθεσή του για την εγκυρότητα των Νόμων, ενώ σε εξαιρετικές περιπτώσεις απαιτούταν η συγκατάθεση της Βασίλισσας, η οποία και εξέδιδε τους Νόμους Έκτακτης Ανάγκης, όποτε απαιτείτο, (γ) ίδρυση Βουλής με τριάντα έξι (36) Μέλη [είκοσι τέσσερες (24) Έλληνες, έξι (6) Τουρκοκύπριους, έξι (6) διοριζόμενους από τον Κυβερνήτη, εκ των οποίων υποχρεωτικά ένας Βρετανός και ένας Μαρωνίτης] αναδεικνυόμενη με εκλογές σε τριάντα εκλογικές περιφέρειες (24 Ελλήνων και 6 Τ/Κ) με Πρόεδρο και Αντιπρόεδρο εναλλασσόμενης σύνθεσης αρμόδιας για τα θέματα “Αυτοκυβέρνησης” με περιορισμούς στις εξουσίες της, (δ) ίδρυση και λειτουργία Υπουργικού Συμβουλίου υπολόγου στην Βουλή με Πρωθυπουργό διοριζόμενο, ανακαλούμενο και παυόμενο ελεύθερα από τον Κυβερνήτη και τουλάχιστον έναν Υπουργό για τις Τ/Κ Υποθέσεις, (ε) υποχρεωτική ποσόστωση Τουρκοκυπρίων στη Βουλή και υποχρεωτική πλειοψηφία δύο τρίτων αυτών για σειρά νομοθετημάτων, (στ) ίδρυση Ανωτάτου Δικαστηρίου με Αρχιδικαστή, που δε θα ήταν Κύπριος,(ζ) ίδρυση Συμβουλίου Αμυνας, Κοινού Συμβουλίου Κύπρου, Συμβουλίου για την Διακοινοτική Εκπαίδευση, Συμβουλίου Εγγυήσεων, Επιτροπής Δημόσιας Υπηρεσίας, πρόβλεψη Γενικού Ελεγκτή και Γενικού Εισαγγελέα.
Γ. 1. Την 19.12.1956 ο Υπουργός Αποικιών, Λένοξ Μπόιντ, στο Βρετανικό Κοινοβούλιο προέβη στην περίφημη Δήλωση, που έκτοτε αποτελεί το “δηλητήριο” σε έκαστη προσπάθεια επίλυσης του Κυπριακού :”(…) ο σκοπός της Κυβερνήσεως της Αυτής Μεγαλειότητος θα είναι να εξασφαλίσει όπως η άσκηση της αυτοδιαθέσεως πραγματοποιηθεί με τέτοιο τρόπο, ώστε στην τουρκοκυπριακή κοινότητα, όπως και στην Ελληνοκυπριακή κοινότητα, να δοθεί η ευκαιρία ένεκα των ιδιόμορφων συνθηκών της Κύπρου, να αποφασίσει μόνη της το μελλοντικό της καθεστώς. Με άλλα λόγια η Κυβέρνηση της Αυτής Μεγαλειότητος αναγνωρίζει ότι η άσκηση της αυτοδιαθέσεως σε έναν τέτοιο ανάμεικτο πληθυσμό θε πρέπει να συμπεριλάβει και τη ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΩΝ ΛΥΣΕΩΝ. (…)”. Με αποκλειστικά βρετανική ευθύνη η Χώρα μας δέχθηκε απρόκλητα το δεύτερο λάκτισμα μετά την κυνική εγκατάλειψη από την βρετανική Ζώνη επιρροής το 1947 εν μέσω του Εμφυλίου, που εν πολλοίς οι Βρετανοί είχαν προκαλέσει, και πλέον μπορεί να πει κανείς ότι σε εκείνη τη Συνεδρίαση ενταφιάσθηκαν οι στενές Ελληνοβρεττανικές σχέσεις χρονολογούμενες από το 1821.
2. Το Σχέδιο απορρίφθηκε αμέσως από την Ελληνική Κυβέρνηση και την Κυπριακή Ηγεσία (Μακάριος – Γρίβας) και μάλιστα προ της παρουσίασης στο Βρετανικό Κοινοβούλιο ήδη κατά την επίσκεψη την 14.12.1956 στην Αθήνα του Λένοξ Μπόϊντ. Αντιθέτως η τουρκική και Τ/Κ πλευρά το αποδέχθηκε αρχικώς προσδοκώντας να αποκομίσει περισσότερα στη διαπραγμάτευση, αλλά το απέρριψε στη συνέχεια αρνούμενη την λύση ενιαίου κράτους. Ο αυτός Βρετανός Υπουργός την 16.12.1956 μετά την ΑΘήνα επισκέφθηκε την Άγκυρα και στον Τούρκο Πρωθυπουργό, Μεντνάν Μεντερές, δήλωσε ότι η Βρετανία “(…) δεν πρόκειται να ΠΡΟΔΩΣΕΙ τους τουρκοκυπρίους, (…) δεν πρόκειται να παραδώσει την Κύπρο ΣΕ ΞΕΝΑ ΧΕΡΙΑ,κάτι το οποίο θα απειλούσε τους νότιους λιμένες της Τουρκίας.
(…)”: τη συγκυρία εκείνη η Τουρκία ήταν ο πλέον σημαντικός στρατηγικός εταίρος της Βρεττανίας στην περιοχή. Ο αμερικανικός παράγων επεδίωκε την αποκατάσταση της ηρεμίας στις σχέσεις τριών Κρατών Μελών του ΝΑΤΟ (Ελλάδα, Τουρκία, Βρεττανία) και αρχικώς αποδέχθηκε το Σχέδιο, πλην όμως μετέβαλε την στάση του μετά τις Δηλώσεις του Λ.Μπόιντ περί χwριστής αυτοδιάθεσης, διότι αντιλήφθηκε ότι η Ελληνική Κυβέρνηση (Κων. Καραμανλής – ΕΡΕ) δε θα είχε άλλο δρόμο από την αποκατάσταση σχέσεων με τη Σοβιετική Ένωση και τον Αραβικό κόσμο προς αναζήτηση συμμαχιών. Την ίδια στιγμή η τουρκική πλευρά καθόρισε την στρατηγική της στο Κυπριακό και έθεσε τους μακροπρόθεσμους στόχους της περί διχοτόμησης και ομοσπονδιακής λύσης κατά συνέχεια της πολιτικής διακήρυξης της βρετανικής Κυβέρνησης, ενώ η Ελληνική πλευρά λόγω του δυσμενούς συσχετισμού δυνάμεων εκκίνησε να προσεγγίζει και άλλες πολιτικές λύσεις στο Ζήτημα πέραν της άνευ όρων Ένωσης.
Δ. Η ΕΧΘΡΙΚΗ σε βάρος της Ελλάδας πολιτική της Βρετανίας καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ου Αιώνα – ιδίως στο Κυπριακό Ζήτημα – πρέπει να μάς παραδειγματίσει. Κατά τη ρήση του Ελευθερίου Βενιζέλου “δεν υπάρχουν Εθνικά Δίκαια, μόνο Εθνικά συμφέροντα”: στις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό πρέπει άνευ άλλου τινός να ληφθεί υπ’όψιν και να επιδειχθεί εμφατικά ότι η Ελλάδα και η Κύπρος είναι δύο κυρίαρχα Κράτη-Μέλη της ΕΕ σε αντίθεση με την Τουρκία, ενώ η Βρετανία πρέπει να αντιμετωπίζεται λόγω BREXIT ήδη ως ένα ΜΗ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ. Δεν έχουμε κανένα λόγο να επισπεύσουμε την συζήτηση στην Γενεύη εντός του πρώτου εξαμήνου 2017 και προ του τουρκικού δημοψηφίσματος, προ της ανάληψης της προεδρίας στις ΗΠΑ από τον Ντ.Τραμπ, προ της επίσπευσης του Βρετανικού BREXIT, που μπορεί να οδηγήσει στην ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΗ της ίδιας της Βρετανίας με την απόσχιση της Σκωτίας και της Βόρειας Ιρλανδίας, πολλώ δε μάλλον των δύο Κυρίαρχων Βάσεων στο Νησί. Για δε την Βρεττανία αντί άλλων πολλών ας αφήσουμε να ομιλήσει ανθ’ ημών ένας από τους μεγάλους αντιπάλους της, ο Μέγας Ναπολέων Βοναπάρτης, ο οποίος την 15.10.1815 μετά το θαλάσσιο ταξίδι δέκα (10) εβδομάδων επί της βρετανικής φρεγάτας “Νορθάμπερλαντ” στον κατάπλου στο νησί της Αγίας Ελένης στον Νότιο Ατλαντικό για την β’ εξορία του δήλωσε στον Βρετανό Διοικητή της, μόλις έφθασε :”Εσείς οι Βρεττανοί θα καταλήξετε σαν την “υπερήφανη” Δημοκρατία της Βενετίας. Και εγώ, πεθαίνοντας σε αυτόν τον θλιβερό βράχο, κληροδοτώ το αίσχος και τον τρόμο του θανάτου μου στην Βασιλική Οικογένεια της Αγγλίας”.
Ιωάννης Ελ. Κυμιωνής
Δικηγόρος ΔΣΑ – ΝΥ ΟΑΕΔ
e-mail: ioanniskymionis@yahoo.gr
