Άνοιξε νέους δρόμους και άφησε μεγάλη παρακαταθήκη στην μουσική δημιουργία της πόλης, μένοντας σεμνός μέχρι το τέλος του παρά το καλλιτεχνικό του μέγεθος
Ο Κερκυραίος συνθέτης και μαέστρος υπήρξε δάσκαλος πολλών μουσικών και ιδρυτής χορωδιών, χωρίς να αναγνωριστεί όπως του άρμοζε από την πόλη που αγάπησε
Πέντε χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την μέρα που ο μεγάλος μουσικός, Τηλέμαχος Μεταλληνός, άφησε την τελευταία του πνοή σε ηλικία 85 ετών (1926-2011). Ο γνωστός συνθέτης και μαέστρος της Ξάνθης, με καταγωγή από την Κέρκυρα, υπήρξε ο εμπνευστής και ιδρυτής του Δημοτικού Ωδείου Ξάνθης την δεκαετία του 1970 και ήταν ο πρώτος διευθυντής του μέχρι το 1992. Μάλιστα, στα πρώτα του χρόνια το Δημοτικό Ωδείο στεγάστηκε στο γνωστό Ξενοδοχείο ‘’Λουξ’’ μέχρις ότου μεταφερθεί στην Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Από τα τρία παιδιά του, τον Γιάννη, την Χριστίνα και την Αναστασία, ο μεγαλύτερος ακολούθησε τα βήματα του πατέρα του ως κλασσικός συνθέτης, ενώ είχε διατελέσει για ένα διάστημα Καλλιτεχνικός Διευθυντής της Στέγης Πολιτισμού του δήμου Ξάνθης. Οποιοσδήποτε ασχολήθηκε έστω και λίγο με την μουσική τις προηγούμενες δεκαετίες γνώριζε τον Τηλέμαχο Μεταλληνό.
Ο κοινός δάσκαλος μουσικής των περισσότερων Ξανθιωτών
Όπως θυμάται ένας παλιός μαθητής του, ο κ. Ραμαντάνογλου, ο ‘’δάσκαλος’’ ήρθε στην Ξάνθη το 1953 και διορίστηκε ως δάσκαλος στο μειονοτικό δημοτικό σχολείο Χρύσας. Ο κ. Ραμαντάνογλου ήταν τότε μαθητής στην πέμπτη τάξη του Δημοτικού και είχε τον Μεταλληνό δάσκαλο ωδικής επί δύο χρόνια. Θυμάται, μάλιστα, ότι εκείνο το διάστημα συνέθετε, φέρνοντας πολλές φορές τις συνθέσεις στο σχολείο, όπου τις παρουσίαζε στους μαθητές του. Η κα Σοφία Γαβριηλίδου, η εμβληματική διευθύντρια του Εθνικού Ορφανοτροφείου Θηλέων Ξάνθης, είχε ως συνεργάτη τον Τηλέμαχο Μεταλληνό, ο οποίος εργαζόταν οικειοθελώς ως δάσκαλος μουσικής και συντόνιζε την χορωδία του Ορφανοτροφείου, με την οποία είχε λάβει μέρος σε χορωδιακά φεστιβάλ στην Θεσσαλονίκη. Κάτοχος κλασικής μουσικής παιδείας, από ένα νησί των Επτανήσων που έχει ακόμη και σήμερα έντονες επιρροές από την γειτονική Ιταλία, θέλησε να μεταδώσει και στην Ξάνθη τον δυτικό μουσικό πλούτο. Από πολύ νωρίς επιδόθηκε στην συγκρότηση πολυφωνικών χορωδιών, τις οποίες κατάρτιζε ο ίδιος και τις διηύθυνε στις εκδηλώσεις παίζοντας το αρμόνιό του. Ο Φώτης Κοντός μας πληροφορεί ότι ο Μεταλληνός δημιούργησε την χορωδία του Συνδέσμου Εφέδρων Αξιωματικών περί το 1968, με την οποία ανέπτυξε μεγάλη καλλιτεχνική δραστηριότητα στην Ξάνθη αλλά και σε όλη την Ελλάδα. Το επίπεδο της χορωδίας ήταν υψηλότατο και οι ερμηνείες που έδωσε εντυπωσιακές.
Μια πόλη που δεν μπορούσε να ακολουθήσει τους ρυθμούς και το επίπεδό του
Η Ξάνθη ευτύχησε να διαθέτει ανέκαθεν ανήσυχους και δημιουργικούς καλλιτεχνικά ανθρώπους. Στον τομέα της μουσικής έχει να επιδείξει τον μέγιστο Μάνο Χατζιδάκι, τον οποίο ως γνωστό δεν κατάφερε να κατανοήσει και να ‘’αγκαλιάσει’’ όσο ζούσε. Η γη του μυθικού Ορφέα διέθετε από τους δύο προηγούμενους ήδη αιώνες μουσικούς συλλόγους, καλλιτεχνικά σωματεία, φεστιβάλ μουσικής, μουσικές σχολές και ωδεία, είχε όμως –λόγω γεωγραφίας και προσφύγων- έναν πιο ανατολίτικο προσανατολισμό στην μουσική. Έτσι, μορφές της κλασικής μουσικής, όπως ο Τηλέμαχος Μεταλληνός, δεν μπορούσαν να βρουν το μουσικό ‘’έδαφος’’ που απαιτούνταν, ώστε να προσφέρουν όλα όσα μπορούσαν. Παρόλα αυτά, η προσφορά του ήταν ανυπολόγιστης αξίας, αφού μόρφωσε γενιές μουσικών, πολλοί από τους οποίους ακολούθησαν επαγγελματική πορεία στον χώρο της μουσικής. Η Ξάνθη που δυσκολεύεται πολλές φορές να αναγνωρίσει τα μεγάλα καλλιτεχνικά και πνευματικά αναστήματα που ζουν ανάμεσά της, δεν επιδαψίλευσε στον Τηλέμαχο Μεταλληνό την αναγνώριση που του έπρεπε. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο Φώτης Κοντός, στην κηδεία του δεν παραβρέθηκε σχεδόν κανείς εκπρόσωπος του δήμου Ξάνθης, ενώ η κόρη του Αναστασία θυμάται την παρουσία του Δημήτρη Μπένη και του Μανώλη Φανουράκη, έστω για τα προσχήματα και τον ελάχιστο φόρο τιμής.
Μία σπουδαία έκδοση με τους Μουσουργούς της Θράκης και ανάλυση του έργου του Τηλέμαχου Μεταλληνού
Τρεις άνθρωποι της μουσικής, οι Γεώργιος Κωστάντζος, Θωμάς Ταμβάκος και Αθανάσιος Τρικούπης, με την υποστήριξη της Περιφέρειας ΑΜ-Θ, παρέδωσαν στο κοινό πριν λίγα χρόνια ένα βιβλίο τριακοσίων και πλέον σελίδων για τους Μουσουργούς της Θράκης. Σε μια εποχή δύσκολη, μίζερη, που ελάχιστοι από αυτούς που ασκούν εξουσία είναι σε θέση να διακρίνουν αυτό που χρειάζεται από αυτό που είναι και θα παραμείνει αξιόλογο, με τη μουσική έρευνα και προβολή της ελληνικής μουσικής να μένει στο περιθώριο, η έκδοση αυτή αποτελεί μια σημαντική συνεισφορά και ένα θησαυρό ερευνητικού μόχθου. Εκτός από τα πολλά και ενδιαφέροντα στοιχεία για μουσικούς, οργανοπαίχτες, ερμηνευτές, συνθέτες, τόσο της ανατολίζουσας, όσο και της δυτικής μουσικής, ο τόμος περιέχει έναν ψηφιακό δίσκο, που φωτίζει σπάνιες και σημαντικές ιστορικά και καλλιτεχνικά πληροφορίες. Ανάμεσα στις 17 συνθέσεις, και αυτή του δικού μας Τηλέμαχου Μεταλληνού «Απεικονίσεις (III)» για πιάνο. Τρεις σελίδες του βιβλίου αφιερώνονται στην μουσικολογική ανάλυση της πρωτότυπης και τεχνικής σύνθεσης, χαρακτηρίζοντας τον συνθέτη ως τον κύριο φορέα της μουσικής πρωτοπορίας στη Θράκη, ίσως και τον μοναδικό της εποχής του. Όπως σημειώνεται: «Ο Τηλέμαχος Μεταλληνός εκπροσωπείται στην παρούσα μελέτη με ένα έργο αντιπροσωπευτικό των αναζητήσεών του, της προσωπικής του αισθητικής, αλλά και της φιλοσοφικής του στάσης απέναντι στον κυκεώνα των σύγχρονων μουσικών ρευμάτων. Οι ‘’Απεικονίσεις’’, που αποτελούνται από τρία μέρη, ολοκληρώθηκαν στις 16 Απριλίου 1992».
Διάσημοι… παραπεταμένοι
Όπως χαρακτηριστικά σχολίασε για την έκδοση η πιανίστρια Έφη Αγραφιώτη: «Στη διαδρομή του βιβλίου από τα βάθη της ιστορίας μέχρι σήμερα θα έχετε την ευκαιρία να περπατήσετε σε μουσικούς δρόμους δύσβατους ή κάποιες –λίγες- φορές ειδυλλιακούς, ανάμεσα σε εμπνεύσεις και δράσεις ανθρώπων μετέπειτα διάσημων, όπως ο Αργύρης Κουνάδης για παράδειγμα, και σε εμπνεύσεις ανθρώπων παντελώς παραπεταμένων στην αδυναμία μας να τους εκτιμήσουμε όσο έπρεπε. Αυτό όμως δεν είναι το νόημα ενός τέτοιου βιβλίου; Ας ευχηθούμε να εκτιμήσουμε τα πνευματικά και καλλιτεχνικά κεφάλαια που πέρασαν και περνούν από κοντά μας, έστω και καθυστερημένα.
ΧΑΡΗΣ ΔΙΑΦΩΝΙΔΗΣ
