Παλιοί και νέοι Ξανθιώτες μοιράζονται τις γνώσεις τους και εμπλουτίζουν την τοπική ιστορία με μαρτυρίες και γεγονότα
Η περίπτωση της δασκάλας Κλημεντίνης Σίνα στα τέλη του 19ου αιώνα και η ιστορία που γράφεται στην σελίδα «Παλιές φωτογραφίες της Ξάνθης»
Το θέμα της Νεοελληνικής Γλώσσας –παλιότερα γνωστής ως Έκθεσης- στις φετινές Πανελλαδικές επανέφερε την συζήτηση για τον ρόλο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην ζωή μας. Πέρα από τα κοινότοπα τα οποία κλήθηκαν να γράψουν οι μαθητές για τις αρνητικές συνέπειες της τεχνολογίας και την αποξένωση, είναι γεγονός ότι το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν μπει για τα καλά στην ζωή των περισσοτέρων. Και αν κάποιοι νομίζουν ότι αυτό αφορά μόνο τις νεώτερες ηλικίες, υπάρχουν πολλοί της «τρίτης ηλικίας» που έρχονται να το διαψεύσουν. Και μάλιστα με τον πλέον εμφατικό τρόπο, αφού εκτός από την απλή χρήση τους, αναδεικνύουν και τα οφέλη που μπορούν να προσφέρουν στους χρήστες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η σελίδα-ομάδα «Παλιές φωτογραφίες της Ξάνθης», που δημιούργησε στο Facebook ο συλλέκτης Τάσος Τεφρωνίδης. Η ομάδα αριθμεί αυτή την στιγμή 12.100 μέλη, που μοιράζονται παλιές φωτογραφίες, αλλά και τις γνώσεις τους. Τοπωνύμια, πρόσωπα, συγκρίσεις και αναλύσεις για οδούς, πλατείες, καταστήματα, κτήρια και πρόσωπα που πέρασαν από την Ξάνθη από τον 19ο αι. μέχρι και τις προηγούμενες δεκαετίες σκιαγραφούν την σύγχρονη ιστορία της πόλης μας.
Η δασκάλα Κλημεντίνη και ο ρόλος των οικοδιδασκαλισσών
Αφορμή για το παρόν θέμα αποτέλεσε μία ανάρτηση της συνταξιούχου πλέον εκπαιδευτικού Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου, η οποία ασχολείται ιδιαίτερα με την εκπαίδευση στην Ξάνθη κατά τους προηγούμενους δύο αιώνες. Η κα Παπαδοπούλου δημοσίευσε άρθρο της εφημερίδας της Κωνσταντινούπολης «Ανατολικός Αστήρ» με ημερομηνία 7/19 (παλαιό και νέο ημερολόγιο) Ιουνίου 1891 από την ηλεκτρονική Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων. Ο ανταποκριτής της εφημερίδας αναφέρεται στον γάμο της δεσποινίδος Κλημεντίνης με τον γιατρό Νικόλαο Ανδρέου στο αρχοντικό της οικογένειας Ορφανίδη, στην οποία δίδασκε τέσσερα χρόνια, παρουσία του Μητροπολίτη Ξάνθης και του «κοινωνικού άνθους» της πόλης. Όπως σχολίασε η κα Παπαδοπούλου: «Εκτός από την διδασκαλία στο ιδιωτικό ή κοινοτικό σχολείο του 19ου αιώνα η δασκάλα είχε την δυνατότητα να αξιοποιήσει το δίπλωμά της και στην “κατ’ οίκον” διδασκαλία, ως οικοδιδασκάλισσα. Έτσι στην κοινωνία της Ξάνθης του 1891 οικοδιδασκάλισσες εύρισκαν εργασία διδάσκοντας “κατ’ οίκον” τις κόρες των αστών, οι οποίοι φρόντιζαν όχι μόνο για τη στοιχειώδη αλλά και για μια πιο πλατιά μόρφωση των κοριτσιών με γαλλικά, πιάνο, ζωγραφική, μουσική, χορό».
Το παλιό Δημαρχείο του Γ. Ιωαννίδη, κτίσμα του Ξανθιώτη Εβραίου Ααρών Μωυσή
Στο άρθρο δεν αναφέρεται το επίθετο της δασκάλας Κλημεντίνης, διπλωματούχου του Ζαππείου στην Κωνσταντινούπολη, που θεωρούνταν ένα από τα καλύτερα Παρθεναγωγεία της εποχής, ισότιμο με το Αρσάκειο. Τις ελλείψεις του άρθρου ήρθαν να καλύψουν δύο άλλοι παλαιοί Ξανθιώτες ιστοριοδίφες, ο κ. Μανώλης Χούμας και ο κ. Πέτρος Γεωργαντζής. Και κάπως έτσι ξεκίνησε ο σχολιασμός της φωτογραφίας του παλιού δημοσιεύματος, με έναν καταιγισμό πληροφοριών και μαρτυριών, τις οποίες ευχαριστήθηκαν όσοι τις διάβασαν. Προσθέτει λοιπόν ο κ. Χούμας ότι «η δασκάλα που παντρεύτηκε τον γιατρό Νικόλαο Ανδρέου ονομαζόταν Κλημεντίνη Σίνα. Ο Ξανθιώτης γιατρός ήταν γνωστός σαν «κυρ Νικολάκης» και το σπίτι του, που βρίσκεται ακόμη στη δυτική γωνία των οδών Ορφέως και Σηλυβρίας, χρονολογείται σαν το παλιότερο της Ξάνθης (1849) σύμφωνα με την εντοιχισμένη ανάγλυφη λίθινη πλάκα. Μητροπολίτης Ξάνθης και Καβάλας ήταν ο μακαριστός Διονύσιος Σταυρίδης (1885-1891) και το μέγαρο του Γιαννάκου Ορφανίδη ήταν, ασφαλώς, το παλιό Δημαρχείο. Ο Γιαννακός Ορφανίδης ήταν μεγαλοκαπνέμπορος και το κτήριο του Δημαρχείου είχε χτίσει στη δεκαετία του 1880 ο Ξανθιώτης Εβραίος Ααρών Μωυσής».
Ο Μητροπολίτης Ξάνθης Διονύσιος και το Παρθεναγωγείο
Την δική του συμβολή κατέθεσε ο κ. Γεωργαντζής, αναφέροντας ότι ο τότε Μητροπολίτης Ξάνθης δεν ήταν ο Διονύσιος Σταυρίδης, αλλά άλλος Διονύσιος του οποίου δεν είναι γνωστό το επίθετο. Όπως σημείωσε: «Ο Διονύσιος Σταυρίδης εξελέγη ως επίσκοπος Ελευθερουπόλεως την 18ην Οκτωβρίου 1888, όπου παρέμεινε μέχρι την 5ην Οκτωβρίου 1900, οπότε προήχθη σε μητρ. Συληβρίας, ενώ ο προαναφερθείς μητροπολίτης Ξάνθης Διονύσιος από επίσκ. Ελευθερουπόλεως εξελέγη μητρ. Ξάνθης την 2αν Σεπτεμβρίου 1885 και παρέμεινε μέχρι την 1η Αυγούστου 1891, οπότε μετετέθη στην μητρ. Γάνου-Χώρας». Στο δημοσίευμα αναφέρεται ακόμη ότι ο Μητροπολίτης μετέβη «ίνα εκ του σύνεγγυς επιθεωρήσει το αναγειρόμενον του Παρθεναγωγείου κτίριον». Όπως σημειώνει ο κ. Χούμας, «αυτό δεν είναι αληθές, αφού υπάρχει φωτογραφία με χρονολογία 1872 όπου το κτήριο ήδη δεσπόζει. Επρόκειτο για αναδιαμόρφωση των χώρων και όχι για ανέγερση. Το ποιος έχτισε τελικά το ιστορικό οικοδόμημα, που κατεδάφισαν οι άρχοντες της Ξάνθης το 1974, είναι πολύπλοκο με αλληλοαναιρούμενες ιστορικές πληροφορίες», αναφέροντας ότι ο Θωμάς Εξάρχου έγραφε πως το Παρθεναγωγείο ανηγέρθη από τον Μ. Ματσίνη.
«Έτερος εξ ετέρου σοφός» με αλληλοσυμπλήρωση γνώσεων
Ο πλούτος των γνώσεων των δύο προαναφερθέντων ώθησε την κα Παπαδοπούλου να θέσει πολλά σχετικά ερωτήματα όπως: Γιατί ο γάμος έγινε στο Μέγαρο Ορφανίδη; Πώς ταξίδευε κάποιος τόσες ώρες εκείνη την εποχή στην Κωνσταντινούπολη, όταν η Ξάνθη από το Πόρτο Λάγος απείχε 2 με 3 ώρες; Ο κ. Γεωργαντζής, απαντώντας στο πρώτο, γράφει ότι την εποχή εκείνη και μέχρι το 1940 περίπου οι γάμοι γίνονταν μέσα στα σπίτια, προφανώς ως κατάλοιπο από την Τουρκοκρατία. Καταγράφει μάλιστα την προσωπική μαρτυρία του αείμνηστου Δημάρχου Γαβριήλ Λαδά για τον γαμπρό του καπνέμπορα Μωυσή, Γιαννάκη Ορφανίδη: «Θα μου επιτραπεί να επαναλάβω επακριβώς τη φράση του Γ. Λαδά «Ο Ορφανίδης με την τσουτσού του πήρε το μέγαρο». Αναφορικά με τα ταξίδια προς την Πόλη, λέει ότι συνήθως γίνονταν μέσω Π. Λάγος (τότε Καραγάτς) με πλοία, ενώ από του 1896 με τρένο. Σύντομα και σε πραγματικό χρόνο μαθήματα ιστορίας, πολύτιμα για μας τους νεώτερους, όπου ο καθένας προσφέρει και συμπληρώνει τις γνώσεις του άλλου. Εξάλλου, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο κ. Γεωργαντζής «έτερος εξ ετέρου σοφός».
ΧΑΡΗΣ ΔΙΑΦΩΝΙΔΗΣ
