Πως γίνεται η κατανομή των εδρών στο νομό μας – Η διαφορά του πρώτου κόμματος απ’ το εκλογικό μέρος κάνει την… διαφορά για το τρίτο κόμμα!
Τι προβλέπει ο ισχύων νόμος για τις αδιάθετες έδρες και το μπόνους των 50 εδρών
Οι εκλογές εκτός από τα πολιτικά έχουν και τα …μαθηματικά τους και μάλιστα για μυημένους στην επιστήμη! Ιδιαίτερα επειδή επικρατεί μια σύγχυση αναφορικά με την κατανομή των εδρών στις τριεδρικές περιφερειακές ενότητας όπως η Ξάνθη κρίνουμε σκόπιμο να παραθέσουμε πως γίνεται η κατανομή των εδρών και πότε το τρίτο κόμμα μπορεί να χάσει ή να κερδίσει έδρα.
Το εκλογικό μέτρο, η διαφορά και το ποσοστό του τρίτου κόμματος
Ο νομός μας είναι ένας από τους 11 νομούς της χώρας που εκλέγει τρεις έδρες. Η κατανομή στις τριεδρικές έχει κάποιες ιδιαιτερότητες και μία απ’ αυτές είναι ότι οι έδρες κατανέμονται με βάση τα αποτελέσματα των κομμάτων στον νομό και όχι πανελλαδικά. Κι ενώ στις μονοεδρικές η κατανομή γίνεται με απλή αναλογική (το πρώτο κόμμα με μία ψήφο παραπάνω παίρνει την έδρα) στις τριεδρικές, ισχύει το εξής: Η διαφορά του πρώτου κόμματος στο νομό από το εκλογικό μέτρο που είναι 33% (100/3) κάνει τη …διαφορά για την τρίτη έδρα και είναι ο ρυθμιστής της κατανομής. Για παράδειγμα: Αν το πρώτο κόμμα συγκεντρώσει ποσοστό 40% η κατανομή θα είναι ως εξής: 1 έδρα το πρώτο κόμμα, 1 έδρα το δεύτερο κόμμα και 1 έδρα το τρίτο κόμμα μόνο όμως αν ξεπεράσει το 7% που είναι η διαφορά του ποσοστού του πρώτου κόμματος από το εκλογικό μέτρο 33%. Σε διαφορετική περίπτωση την έδρα την παίρνει το πρώτο κόμμα όπως συνέβη και στις εκλογές του Γενάρη του 2015 με το ΣΥΡΙΖΑ Ξάνθης να έχει πάνω από 16% διαφορά από το εκλογικό μέτρο και το ΠΑΣΟΚ ως τρίτο κόμμα να μην την καλύπτει.
Ποια τα ενδεχόμενα για τις εκλογές της 20ης Σεπτέμβρη
Συμπερασματικά, όσο πιο κοντά στο εκλογικό μέτρο είναι το πρώτο κόμμα τόσο πιο εύκολο για το τρίτο κόμμα είναι να πάρει την έδρα. Έτσι στις εκλογές της 20ης Σεπτέμβρη υπάρχουν τα εξής ενδεχόμενα: Αν ο ΣΥΡΙΖΑ στην Ξάνθη πέσει κάτω 38% και το ΠΑΣΟΚ δεν συσπειρώσει τη βάση του ώστε να συγκεντρώσει ένα ποσοστό τουλάχιστον 5,1% τότε είναι πολύ πιθανό να πάρει την έδρα η Χ.Α η οποία είχε 4,79 % στις εκλογές του Γενάρη και δημοσκοπικά έχει ανοδικές τάσεις. Σ’ ότι αφορά την ΝΔ για να πάρει την δεύτερη έδρα πρέπει να έρθει πρώτο κόμμα στο νομό και με τη διαφορά του ποσοστού της να μην μπορεί να την καλύψει το τρίτο κόμμα δηλαδή να κάνει μια εκτίναξη 10 και πλέον μονάδων στο ποσοστό της απ’ αυτό του Γενάρη.
Τι προβλέπει ο ισχύων νόμος για τις αδιάθετες έδρες και το μπόνους των 50 εδρών
Ο ισχύων εκλογικός νόμος είναι ο νόμος 3231/2004 «Eκλογή βουλευτών”, όπως τροποποιήθηκε από τον νόμο 3636/2008. Σημειώνεται ότι η νομοθεσία περί εκλογής βουλευτών εντοπίζεται σε πληθώρα νόμων, οι οποίοι βρίσκονται κωδικοποιημένοι σε ενιαίο κείμενο, που περιλαμβάνεται στο Π.Δ. 26/2012 (ΦΕΚ 57 Α΄/15 Μαρτίου 2012)[1].
Πιο συγκεκριμένα ο ισχύων εκλογικός νόμος προβλέπει τα εξής:
Για να εισέλθει ένας εκλογικός σχηματισμός (κόμμα, συνασπισμός κομμάτων, συνασπισμός μεμονωμένων υποψηφίων) ή ένας μεμονωμένος υποψήφιος στη Βουλή, πρέπει να λάβει ποσοστό τουλάχιστον 3% επί των εγκύρων ψηφοδελτίων της επικράτειας (Άρθρο 5 του νόμου). Οι 250 από τις 300 έδρες κατανέμονται βάσει απλής αναλογικής, με εκλογικό μέτρο το κλάσμα {άθροισμα ψήφων όσων ξεπέρασαν το 3%}/250. Για να καθορισθεί ο αριθμός των εδρών που λαμβάνει κάθε συνδυασμός, γίνεται η διαίρεση {ψήφοι συνδυασμού}/{εκλογικό μέτρο}, με το πηλίκο στρογγυλοποιημένο στον προηγούμενο ακέραιο (πχ, εάν προκύπτει 95,9, ο συνδυασμός κερδίζει 95 έδρες). Εάν στο τέλος της διανομής μένουν αδιάθετες έδρες λόγω των στρογγυλοποιήσεων, αυτές παραχωρούνται στους συνδυασμούς με τα μεγαλύτερα υπόλοιπα από την παραπάνω διαίρεση. Με βάση αυτόν τον υπολογισμό κατανέμονται και οι έδρες των βουλευτών Επικρατείας.
Οι υπόλοιπες 50 έδρες παραχωρούνται στον πρώτο σχηματισμό, ανεξάρτητα από το ποσοστό του ή τη διαφορά του από τον δεύτερο. Η διάταξη αυτή, η οποία αποτελεί στοιχείο πλειοψηφικού συστήματος, βασίζεται στη σκέψη ότι επιτρέπει τη δημιουργία σταθερής κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας. Στις εκλογές της 6ης Μαΐου 2012 ίσχυσε για πρώτη φορά ο λεγόμενος εκλογικός νόμος Σκανδαλίδη (3231/2004), με τις αλλαγές που επιφέρει ο νόμος Παυλόπουλου (3636/2008), κυρίως στο μπόνους εδρών του πρώτου κόμματος και τον περιορισμό στις προεκλογικές συνεργασίες κομμάτων. Η κύρια αλλαγή που επιφέρει ο νόμος (3636/2008) αφορά στην αύξηση του μπόνους εδρών στο πρώτο κόμμα. Το μπόνους αυξάνει από τις 40 στις 50 έδρες, γεγονός που διευκολύνει τον σχηματισμό αυτοδύναμης κυβέρνησης. Το θεωρητικό ποσοστό για την αυτοδυναμία διαμορφώνεται περίπου στο 40% επί των έγκυρων, αλλά στην πραγματικότητα είναι ακόμη μικρότερο, αναλόγως του ποσοστού που θα πάρουν τα κόμματα που θα μείνουν εκτός Βουλής. Η κατανομή των συγκεκριμένων εδρών σε κάθε εκλογική περιφέρεια είναι πιο περίπλοκη διαδικασία. Για τον καθορισμό του εκλογικού μέτρου (του αριθμού ψήφων που αντιστοιχούν σε μια έδρα), λαμβάνεται ως βάση, σε αντίθεση με την προηγούμενη διαδικασία, το σύνολο των εγκύρων ψηφοδελτίων που έλαβαν όλοι ανεξαιρέτως οι συνδυασμοί στην οικεία εκλογική περιφέρεια, ανεξάρτητα από το αν ξεπέρασαν το όριο του 3%. Το σύνολο των ψήφων αυτών (χωρίς τα λευκά και τα άκυρα) διαιρούμενο με τον αριθμό των εδρών που αναλογούν στην περιφέρεια αυτή δίνει το εκλογικό μέτρο της συγκεκριμένης εκλογικής περιφέρειας. Έτσι κάθε περιφέρεια έχει το δικό της εκλογικό μέτρο. Το σύνολο των εγκύρων ψηφοδελτίων που έλαβε ένας συνδυασμός σε μια εκλογική περιφέρεια διαιρούμενο με το εκλογικό μέτρο δίνει τον αριθμό των εδρών που λαμβάνει ο συνδυασμός στην εκλογική περιφέρεια αυτή. Όπως και στη διαδικασία για όλη την επικράτεια, κατά την πρώτη κατανομή λαμβάνεται υπ’ όψιν μόνο το ακέραιο μέρος του πηλίκου (3,98 = 3 έδρες). Το υπόλοιπο όμως, σε αντίθεση με τη διαδικασία για όλη την επικράτεια, δεν κατανέμεται αμέσως με βάση το δεκαδικό μέρος, αλλά οι έδρες που απομένουν λογίζονται ως αδιάθετες και ακολουθείται άλλη διαδικασία. Για τη διάθεση των αδιάθετων εδρών λαμβάνεται υπ’ όψιν πλέον ο αριθμός των εδρών που δικαιούται ο κάθε συνδυασμός σε όλη την επικράτεια με βάση την πρώτη διαδικασία. Σε αυτό το στάδιο λαμβάνει και το πρώτο κόμμα τις 50 επιπλέον έδρες που του αναλογούν. Οι υπολειπόμενες αυτές έδρες, ώσπου να συμπληρωθεί ο αριθμός των εδρών που δικαιούται να λάβει το κόμμα σε όλη την επικράτεια, του δίνονται στις περιφέρειες όπου έχει μεγαλύτερο υπόλοιπο ψήφων (μεγαλύτερο δεκαδικό μέρος στο πηλίκο της διαίρεσης σε κάθε εκλογική περιφέρεια).
