Μ. Σπανίδης: Η προτομή είναι εκεί για να θυμούνται οι γηραιότεροι και να μαθαίνουν οι νεότεροι
73 χρόνια μετά την απομάκρυνση του το μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη δεσπόζει ξανά στην αρχική του θέση
Ένα από τα πρώτα πλήγματα που δέχτηκε η πόλη μας κατά την Βουλγαρική Κατοχή ήταν η καταστροφή του μνημείου του Αγνώστου Στρατιώτη που δέσποζε παραπλεύρως της Κεντρικής Πλατείας. Ένα επιβλητικό άγαλμα, η βάση του οποίου, σύμφωνα με μαρτυρίες, είχε ύψος πάνω από 5 μέτρα.
Σήμερα, 73 χρόνια μετά την καταστροφή του, μέρος του μνημείου έχει αποκατασταθεί και φιλοξενείται στον ίδιο χώρο για να θυμίζει την ιστορία του τόπου στους γηραιότερους και να την μαθαίνει στους νεότερους.
Η ιστορία του μνημείου
Με αφορμή την τοποθέτηση της προτομής του Αγνώστου Στρατιώτη στο χώρο που βρισκόταν το αρχικό μνημείο, το «Ε» επικοινώνησε με τον εκδότη κ. Μιχάλη Σπανίδη με σκοπό να γνωρίσουμε λίγο καλύτερα την ιστορία του.
«Το μνημείο χτίστηκε την άνοιξη του 1941. Με τον ερχομό των Γερμανών δεν είχαμε κανένα γεγονός. Όταν, όμως, ήρθαν οι Βούλγαροι η πρώτη κίνηση που κάνανε ήταν να καταστρέψουν το μνημείο» αναφέρει ο κ. Σπανίδης και συμπληρώνει «δηλαδή κατέστρεψαν ένα σύμβολο εθνικού χαρακτήρα, του τόπου που είχαν καταλάβει». Προκειμένου να τονίσει την «μανία» των κατακτητών μας ο κ. Σπανίδης υπενθύμισε πως δεν σταμάτησαν εκεί αλλά κατέστρεψαν και το τζαμί, έχοντας ως στόχο να πλήξουν και τον υπόλοιπο πληθυσμό χτυπώντας τους στο θρησκευτικό τους φρόνημα.
«Αφού κατέστρεψαν το μνημείο, το κουβαλήσανε, όπως αποδείχθηκε από τα ευρήματα του, στο Πόρτο Λάγος και το πετάξανε στην προβλήτα του Λιμανιού. Μια δεκαετία μετά ένας ψαράς με τα δίχτυα του σήκωσε πάνω το κεφάλι» σημειώνει ο ίδιος και μοιράζεται μαζί μας τις εικασίες που θέλουν τα υπόλοιπα κομμάτια να βρίσκονται ακόμα στον βυθό.
Η ιστορία του μνημείου όμως δεν σταμάτησε εκεί. Ένα ακόμα κεφάλαιο ξεκίνησε να γράφεται την επόμενη κιόλας μέρα.
«Την επόμενη ημέρα οι Βουλγαρική Κυβέρνηση προσπάθησε να ρίξει το βάρος με την μορφή κατηγορίας σε ντόπιους Ξανθιώτες. Συγκεκριμένα, θέλοντας να δείξουν ότι ενδιαφέρονται για το συμβάν, προσπαθώντας παράλληλα να πείσουν ότι δεν ήταν δική τους ενέργεια, κατηγόρησαν ορισμένους ντόπιους ότι θέλανε να προκαλέσουν ένα είδος συκοφαντίας και παραπληροφόρησης. Ωστόσο, δεν κατάφεραν να τους πιάσουν, καθώς είχαν διαφύγει στην Θάσο, μέσω του Νέστου» δηλώνει χαρακτηριστικά ο ίδιος.
Η αποκατάσταση του μνημείου
Σύμφωνα πάντα με τον κ. Σπανίδη, το θέμα είχε σταματήσει να απασχολεί τις αρχές, με αποτέλεσμα, ακόμα και μετά την λήξη του εμφυλίου πολέμου και επί των κυβερνήσεων του Καραμανλή, αλλά και του Παπανδρέου, να μην γίνει καμία ενέργεια για την αποκατάσταση του.
«Για κάποια πράγματα πρέπει να έρθει το πλήρωμα του χρόνου για να γίνουν» αναφέρει ο ίδιος και συνεχίζει «το πλήρωμα για το εν λόγω μνημείο ήρθε την στιγμή που κάποιοι «κοσμοπολίτες» Ξανθιώτες με πλήρη συνείδηση του πολίτη-οπλίτη και με πολλή ανοιχτοσύνη σε συνεργασία φυσικά με τον Δήμο Ξάνθης φρόντισαν την αποκατάσταση του και κατ’ επέκταση της μνήμης. Ένας από αυτούς ήταν και ο Αλής Μουμίνογλου, ο οποίος πρόφερε την υπόγεια βάση. Δυστυχώς, δεν ήταν δυνατό να το κάνουμε όπως ήταν παλιά, καθώς η βάση του είχε ύψος 3 μπόγια, δηλαδή είχε ύψος 3 ανθρώπων μεσαίου επιπέδου. Μάλιστα, σύμφωνα με μαρτυρίες, ήταν ένα υπέρλαμπρο μνημείο το οποίο φαινόταν ακόμα και από μακρια. Βρέθηκαν κάποιες μαρμάρινες βάσεις παραπεταμένες στο Δήμο. Τις οποίες χρησιμοποιήσαμε για να δημιουργηθεί κολόνα από το έδαφος μέχρι την προτομή. Από θέμα αισθητικής το κάναμε λιτό και κομψό για να δεθεί με το περιβάλλον και δεν επισκιάζει άλλες κατασκευές τους περιβάλλοντος χώρου».
Κλείνοντας, ο κ. Σπανίδης σημειώνει πως το μνημείο «είναι μια ευκαιρία να περάσουν από εκεί οι παλιότεροι Ξανθιώτες για να θυμηθούν τι έχει περάσει αυτός ο τόπος, αλλά και τα νεότερα παιδιά για να ρωτήσουν, να απορήσουν, να πληροφορηθούνε τι συμβολίζει αυτό το πράγμα και γιατί τόσα χρόνια ήταν θαμμένο».
Προσωπική μαρτυρία του ιστοριοδίφη-ερευνητή Θωμά Εξάρχου από το πρόσφατο βιβλίο του «Ξάνθη 1941, η καθημερινή ζωή και ιστορικά στοιχεία».
«Ξάνθη, Σάββατο 14 Ιουνίου 1941. Η Βουλγαρική Διοίκηση μες την νύχτα αφαιρεί από τη θέση του το μνημείο του αγνώστου στρατιώτη. Το σπίτι μου βρίσκεται σε απόσταση 80 περίπου μέτρων από τη θέση του Ηρώου. Η εργασία της αλυσίδας του βαρούλκου ακούγεται ευκρινώς την μέρα, πολύ περισσότερο την νύχτα. Όλη η οικογένεια ακούει την αλυσίδα η οποία περιστρέφει τον κύλινδρο. Το πρωί δεν υπάρχει το Ηρώο. Όπως διαπιστώθηκε μεταπολεμικά το πέταξαν στο λιμάνι του Πόρτο Λάγος όπου μια βυθοκόρος βρήκε το κεφάλι του στρατιώτη. Φυλάσσεται τώρα στην αποθήκη του Δήμου Ξάνθης. Έγιναν συλλήψεις την επομένη, Ελλήνων. Η κατηγορία: έκλεψαν το Ηρώο για να συκοφαντήσουν την Βουλγαρική Κυβέρνηση».
Γεωργία Ταραξοπούλου
