Μια ιστορική αναδρομή στο μοναδικό αυτό πρόσωπο
Και φέτος θα αφιερώσουμε μια ημέρα για να θυμηθούμε τους αγώνες των γυναικών που πρωτοστάτησαν στις εκδηλώσεις διαμαρτυρίας που έγιναν στις 8 Μαρτίου. Το 1857 οι ράφτρες και οι υφάντρες της Νέας Υόρκης κατέβηκαν στους δρόμους απαιτώντας μείωση των εξαντλητικών ωρών εργασίας – από 16 σε 10 ώρες την ημέρα, – και ζητώντας ίσα μεροκάματα με τους άντρες όπως και ανθρώπινες συνθήκες δουλειάς. Η εξέγερση αυτή πνίγηκε στο αίμα ύστερα από βίαιη επίθεση της αστυνομίας.
Μια γρήγορη αναφορά για τα χρόνια πριν.
Ήταν τα χρόνια, μέσα 18ου αλλά και κατά τον 19ου αιώνα, όπου η βιομηχανική επανάσταση άλλαξε τελείως την τότε κοινωνική δομή και από αγροτικές κοινωνίες άρχισαν να δημιουργούνται βιομηχανικές πόλεις, όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και στην Β. Αμερική. Η συνεχής αύξηση της παραγωγής απαιτούσε ολοένα και περισσότερα εργατικά χέρια. Γύρω από τα εργοστάσια χτίστηκαν μικρά, φτωχικά εργατικά σπίτια, στα οποία οι άνθρωποι ζούσαν μέσα στην αθλιότητα και το θάνατο. Στο καθένα στριμώχνονταν δέκα με δεκαπέντε άνθρωποι. Άντρες, γυναίκες, ακόμα και μικρά παιδιά δούλευαν πολλές ώρες σε απάνθρωπες και σκληρές συνθήκες. Οι κακές συνθήκες υγιεινής προκαλούσαν επιδημίες. Έτσι πολλοί άνθρωποι πέθαιναν από φυματίωση και χολέρα. Οι εργάτες ξεχώριζαν από τη δουλειά που έκαναν, από την ειδίκευση που είχαν, από την καταγωγή τους, από το φύλο και την ηλικία τους. Άλλοι έπαιρναν μεγαλύτερα μεροκάματα και άλλοι μικρότερα και φυσικά τα μικρότερα μεροκάματα τα έπαιρναν οι γυναίκες και μετά τα παιδιά, οι δε εκάστοτε κυβερνήσεις αρνούνταν να επέμβουν για να προστατέψουν τους εργαζόμενους.
Αυτή η εξαθλίωση των ανθρώπων οδήγησε σε δημιουργία εργατικών οργανώσεων, σε απεργίες και επαναστατικά κινήματα, με αποτέλεσμα μετά το 1840 οι κυβερνήσεις στα βιομηχανικά κράτη να αναγκαστούν να πάρουν μετρά για να βελτιώσουν τις συνθήκες εργασίας. Τα πρώτα εργατικά νομοθετήματα περιόρισαν την γυναικεία και την παιδική εργασία. Στη Γαλλία το 1841 ορίστηκε με νόμο το 8ωρο για τα παιδιά 8-12 χρονών, στην Μεγάλη Βρετανία το 1842 απαγορεύθηκε στις γυναίκες να κατεβαίνουν στα ορυχεία και το 1847 καθιερώθηκαν σε ορισμένους κλάδους της βιομηχανίας 10 ώρες δουλειά.
Ίδιες συνθήκες εργασίας υπήρχαν και στη Αμερική με αποτέλεσμα και εκεί να συγκροτηθούν εργατικά συνδικάτα ή άλλες εργατικές οργανώσεις που διεκδικούσαν καλύτερα μεροκάματα και καλύτερες συνθήκες εργασίας και διαβίωσης. Οι γυναίκες όμως πάντα έμεναν πίσω από όλα τα αποκτημένα ¨αγαθά¨ των αντρών, με αποτέλεσμα να κατέβουν οι ίδιες στις 8 Μαρτίου του 1857 στους δρόμους της Νέας Υόρκης. Στα επόμενα χρόνια θα αρχίσουν να διεκδικούν και δικαίωμα ψήφου.
Η 8η Μαρτίου, θεσμοθετήθηκε το 1977 από τον ΟΗΕ ως Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα της Γυναίκας και τη Διεθνή Ειρήνη, ακριβώς για να μας θυμίζει, ότι μετά από πολλές θυσίες και άνισους αγώνες, το γυναικείο φύλο κατέκτησε ίσα δικαιώματα με τους άντρες, διεκδίκησε καλύτερες συνθήκες εργασίας καθώς και δικαίωμα ψήφου. Τη μέρα αυτή όμως δεν μας τη χάρισαν! Την κατέκτησαν γυναίκες με τους αγώνες τους!
Το αφιέρωμα αυτό είναι για τις γυναίκες όλου του κόσμου, χριστιανές ή μουσουλμάνες, λευκές ή μαύρες, φτωχές ή πλούσιες, επιστήμονες ή αναλφάβητες, για αυτές που χάθηκαν και για αυτές που ‘θάρθουν!
Οι γυναίκες δεν είχαν και δεν έχουν ακόμη σε όλα τα μέρη της Γης τα ίδια δικαιώματα, τις ίδιες ελευθερίες , σε πολλά δε μέρη μεγαλώνουν σε ένα περιβάλλον ιδιαίτερα εχθρικό απέναντι τους και σε αυτό την μεγαλύτερη ευθύνη έχουν οι θρησκείες. Η δική μας θρησκεία, ο Χριστιανισμός, στα πρώτα χρόνια εξάπλωσης του,
• ανατρέπει κοινωνικά δεδομένα υπερασπίζοντας την αξία της γυναίκας που κατεπιέζετο από την ανδρική εξουσία της εποχής,
• επεμβαίνει για την αποκατάσταση γυναικών που επλήγησαν από κοινωνικές αδικίες (όπως χήρες ή γυναίκες με χρηματικά χρέη) καθώς επίσης και για τη στήριξη γυναικών που υπήρξαν θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης (όπως εκδιδόμενες γυναίκες) και γενικά θέτει τη γυναίκα ισάξια με τον άνδρα
παρόλο που στα χριστιανικά συγγράμματα συχνά συναντάμε εκφράσεις τελείως υποτιμητικές για τις γυναίκες, όπως,
• «θέλω δὲ ὑμᾶς εἰδέναι ὅτι παντὸς ἀνδρὸς ἡ κεφαλὴ ὁ Χριστός ἐστι, κεφαλὴ δὲ γυναικὸς ὁ ἀνήρ, κεφαλὴ δὲ Χριστοῦ ὁ Θεός» ή «οὐ γάρ ἐστιν ἀνὴρ ἐκ γυναικός, ἀλλὰ γυνὴ ἐξ ἀνδρός»· (προς Κορινθίους Επιστολή Α’)
• «ἡ δὲ γυνὴ ἵνα φοβῆται τὸν ἄνδρα» το ακούμε πάντα στο Ευαγγέλιο του Μυστηρίου του γάμου.
• «Αι γυναίκες, υποτάσσεσθε εις τους άνδρας σας ως εις τον Κύριον, διότι ο ανήρ είναι κεφαλή της γυναικός καθώς και ο Χριστός κεφαλή της Εκκλησίας, και αυτός είναι σωτήρ του σώματος. Αλλά καθώς η εκκλησία υποτάσσεται εις τον Χριστόν, ούτω και αι γυναίκες ας υποτάσσονται εις τους άνδρας αυτών κατά πάντα» (προς Εφεσίους ε´ 22-24)
Οι γυναίκες μετά το Θεό πρέπει να φοβούνται τον άντρα! Αυτό είναι το κλισέ και του Χριστιανισμού και του Ισλαμισμού. Στον Ινδουισμό και τον Βουδισμό η γυναίκα δεν μπορεί να υπάρξει ανεξάρτητη από τον άνδρα. Στον ινδουισμό, η γυναίκα έχει θέση μόνο εντός της οικογένειας και, σύμφωνα με την ινδουιστική παράδοση, «μια γυναίκα δίχως σύζυγο δεν είναι ολοκληρωμένη». Μονάχα η έλευση του γιου θεωρείται ευλογία. Η έλευση της κόρης είναι συχνά συνώνυμο της κατάρας. «Το να μεγαλώνεις κόρη είναι σαν να ποτίζεις τον κήπο του γείτονα», λέει ένα ινδικό ρητό!
Και ενώ τα πράγματα για μας τις γυναίκες της Δύσης και τις Χριστιανές φαίνονται να είναι “καλά”, για τις γυναίκες του Ισλάμ, τις γυναίκες της Αφρικής, της Ινδίας, του Πακιστάν και του Αφγανιστάν ή ακόμη άλλων θρησκειών και κοινωνιών τα πράγματα δεν είναι καθόλου καλά.
Σε αυτές τις κοινωνίες, στις γυναίκες συμπεριφέρονταν και αυτό ισχύει ακόμη σήμερα, είτε σαν δούλες ή σαν να αποτελούσαν περιουσιακά στοιχεία. Επιπλέον δεν είχαν καμία ανεξαρτησία, καμία ιδιοκτησία και δεν κληρονομούσαν ποτέ και τίποτε. Όταν δε ‘μέναν χήρες, τότε ήταν υποχρεωμένες να εγκαταλείψουν το σπίτι και να εγκατασταθούν σε μια μικρή καλύβα για ένα χρόνο. Δεν της επιτρεπόταν να βγουν από την καλύβα να κάνουν μπάνιο, αλλά και να αλλάξουν ρούχα. Η πιο αποτρόπαια πρακτική, που εφαρμοζόταν στις χήρες, κυρίως μέχρι το 1829, αναφέρει ότι όλες οι γυναίκες όφειλαν να καούν ζωντανές μετά το θάνατο του συζύγου. Παρά την απαγόρευση του εθίμου, Ινδές χήρες ακόμη και σήμερα, είτε δολοφονούνται από συγγενείς, είτε περιβρέχονται με βενζίνη για να βρουν τραγικό θάνατο μέσα στις φλόγες. Η ινδική παράδοση απαγορεύει σε μία χήρα να ξαναπαντρευτεί, ενώ πολύ συχνή είναι η μαζική απομόνωση αυτών των γυναικών σε σπίτια.
Στα θρησκευτικά βιβλία του Μωαμεθανισμού διαβάζουμε, «Όσο για τις γυναίκες που φοβάστε εκ μέρους τους την απιστία και κακή συμπεριφορά, να τις μαλώνετε (πρώτα). (Μετά) να αρνείστε να μοιράζεστε το κρεβάτι τους, και (τελευταία), να τις δέρνετε (ελαφρά)». Μόνο που το «ελαφρά» καταλήγει πολλές φορές σε αυτές τις κοινωνίες σε λιθοβολισμό ή θάβουν ζωντανές τις «άπιστες».
Σε κάποιες κοινωνίες, στον ισλαμικό-αραβικό κόσμο, παρατηρούμε βελτίωση της θέσης της γυναίκας, όμως ακόμη, απαγορεύεται η εργασία και οι σπουδές χωρίς πατρική ή συζυγική έγκριση και δεν είναι μόνο αυτό. Σύμφωνα με στοιχεία της Unesco 600.000.000 γυναίκες παραμένουν αναλφάβητες (δύο στους τρεις αναλφάβητους είναι γυναίκες). Μόλις το 60 % των γυναικών φοιτούν στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση και κάτω από 15% στη δευτεροβάθμια. Τα κορίτσια εγκαταλείπουν το σχολείο για να αναλάβουν οικιακές εργασίες, να γίνουν σύζυγοι και μητέρες. Εκατομμύρια ανήλικα κορίτσια εξωθούνται σε καταναγκαστικό γάμο στο Κογκό, τη Νιγηρία, το Αφγανιστάν, το Μπαγκλαντές, το Ιράκ.
Σε περιόδους πολέμων, οι γυναίκες αντιμετωπίζονταν ως μέρος της λείας, τις οποίες οι κατακτητές μεταχειρίζονταν με τον χειρότερο τρόπο. Αυτό το ξέρουμε πολύ καλά και από τη δική μας πρόσφατη ιστορία και αναφέρομαι στη κακοποίηση των γυναικών του Δίστομου από τους Γερμανούς. Δυστυχώς αυτό ισχύει και σήμερα σε περιόδους πολέμου, όπου οι γυναίκες είναι στο έλεος των κατακτητών.
Η έκθεση της Unicef για τις κακοποιημένες γυναίκες δίνει ανατριχιαστικές εικόνες σε όλο τον πλανήτη:
• Μία στις πέντε γυναίκες παγκοσμίως πέφτει καθημερινά θύμα κάποιας μορφής κακοποίησης.
• Κάθε μέρα 14 γυναίκες θανατώνονται από γονείς ή συγγενείς επειδή «ατίμασαν» την οικογένειά τους.
• Στις ΗΠΑ μία γυναίκα κακοποιείται κάθε εννιά λεπτά.
• Στη Σουηδία μία γυναίκα κακοποιείται μέχρι θανάτου κάθε δέκα μέρες.
• Στη Μ. Βρετανία μία γυναίκα δολοφονείται κάθε τρεις μέρες.
• Στην Ινδία το 40% των παντρεμένων γυναικών ξυλοκοπείται ενώ 5.000 γυναίκες πεθαίνουν ετησίως στο βωμό των προκαταλήψεων. Πάνω από 100 εκατομμύρια γυναίκες ωθούνται στην πορνεία. Οι πιθανότητες να πέσει θύμα βιασμού είναι πολλές. Η Ινδία θεωρείται μία από τις πέντε χώρες “υψηλού κινδύνου” για μία γυναίκα. Κανόνες και πρακτικές ξεπερασμένες, με μεγαλύτερη ισχύ όμως από τους νόμους του κράτους, είναι ο κανόνας και φυσικά μια αστυνομία που δεν επεμβαίνει ή ακόμη να συμμετέχει. Γάμος μικρών παιδιών, θανάτωση της νύφης, κάψιμο στην πυρά, σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση είναι μερικές παραδόσεις που κάνουν τη ζωή των γυναικών «κόλαση».
• Στην Αίγυπτο το 35% των γυναικών κακοποιούνται καθημερινά από το σύζυγό τους.
• Στο Πακιστάν, το 1997 θανατώθηκαν περισσότερες από 300 γυναίκες για λόγους τιμής.
• Στο Μπαγκλαντές είναι νομικά κατοχυρωμένο το να ρίχνει κάποιος οξύ στο πρόσωπο μιας γυναίκας.
Είναι λυπηρό που ακόμα και σήμερα υπάρχουν κορίτσια που υποβάλλονται σε ακρωτηριασμό γεννητικών οργάνων, γυναίκες που γεννιούνται σε καθεστώς ομηρίας και εκπορνεύονται πριν ακόμα ενηλικιωθούν, κοπέλες που πωλούνται σαν αντικείμενα (χρήσιμα ωστόσο για «όλες» τις δουλειές).
Οι πραγματικοί αριθμοί παραμένουν άγνωστοι. Ο φόβος της κατακραυγής οδηγεί τις περισσότερες γυναίκες στη σιωπή….
Για μας τις γυναίκες που μεγαλώνουμε σε κάποια χώρα της Ευρώπης ή της Αμερικής τα πράγματα είναι «καλύτερα». Μπορούμε να σπουδάσουμε, να εργαστούμε να κάνουμε, με δική μας επιλογή, την οικογένεια μας και γενικά να κινηθούμε ελεύθερες, όμως υπάρχει πραγματικά ισοτιμία και ισονομία; Άλλα είναι στις δικές μας κοινωνίες τα προβλήματα. Κάποια παραδείγματα:
• Οι άνδρες γιατροί στο βρετανικό σύστημα υγείας κερδίζουν 15.000 λίρες το χρόνο περισσότερα από τις γυναίκες συναδέλφους τους.
• 50.000 από τις 340.000 γυναίκες κάθε χρόνο στο Ηνωμένο Βασίλειο, που παίρνουν άδεια μητρότητας δεν μπορούν να επιστρέψουν στις δουλειές τους.
• Παραδειγματικές απολύσεις ακόμη και με την ανακοίνωση της εγκυμοσύνης.
• Εντείνεται η εργοδοτική βία.
• Επίσης με την νέα θέση της γυναίκας στην παραγωγή δυσκολεύουν οι συνθήκες για να δημιουργήσουν οικογένεια τα νεαρά ζευγάρια.
• Συνεχώς περιορίζεται ο ελεύθερος χρόνος των γυναικών.
• Διατηρείται η ενδοοικογενειακή βία
• Στο σύνολο των 27 Ευρωπαϊκών χωρών οι δείκτες ανεργίας κυμαίνονται από το 8,7% για τις γυναίκες και 6,7% για τους άνδρες.
• Στην Ελλάδα η ανεργία στις γυναίκες ανέρχεται στο 13,3% έναντι του 5,4% στους άνδρες, (ποσοστά που ίσως είναι υψηλότερα).
Είναι αλήθεια λοιπόν ότι υπάρχουν πολλές διαφορές μεταξύ των γυναικών της Ασίας ή της Αφρικής και της Ευρώπης, όμως η ανισοτιμία μεταξύ των δύο φύλλων κυριαρχεί, απλά εκφράζεται διαφορετικά.
«Αν θες να κρίνεις την κατάσταση μιας χώρας, δες ποια είναι η θέση των γυναικών»
Μόνο αν καταλάβουν οι άντρες, ότι οι γυναίκες είναι άνθρωποι όπως αυτοί, τότε ίσως άλλαζε πραγματικά η τύχη των γυναικών. Τότε ίσως ήταν καλοδεχούμενα και τα λουλούδια και τα δώρα.
Όμως, μόνο αν αρχίσουν να αντιστέκονται, να αμύνονται και το κυριότερο να μορφώνονται οι γυναίκες θα μπορέσουν να ξεπεράσουν κάποια από αυτά τα προβλήματα!
Όλγα Χαιροπούλου
