Και μια ειδική αφιέρωση
Θανάσης Μουσόπουλος, Φιλόλογος-συγγραφέας
Συνηθίζουμε στο τέλος του έτους να κάνουμε έναν απολογισμό, σε προσωπικό ή κοινωνικό επίπεδο. Σκέφτηκα ότι οφείλω χάριτες σε κάποια βιβλία που διάβασα ελλήνων και ξένων. Πώς γινόμαστε καλύτεροι, σοφότεροι; Αρκούν αυτά που ζούμε στην καθημερινότητά μας, τα διαβάσματα είναι περιττά, όπως φρονούν αφρόνως κάποιοι ; Ξεχώρισα τρία βιβλία, ένα από κάθε νομό της Θράκης – Έβρο, Ροδόπη, Ξάνθη. Θα πω δυο λόγια για το κάθε βιβλίο και για το δημιουργό του. Θα χρειαστεί, βέβαια, να επανέλθω.
Το πρώτο βιβλίο που απόλαυσα είναι «Ο ύπατος της Σμύρνης» της Σωτηρίας Μαραγκοζάκη, εκδ. Κέδρος, σελ. 423. Πρόκειται για ‘Ένα πολυφωνικό ιστορικό αφήγημα για τον ύπατο αρμοστή Σμύρνης Αριστείδη Στεργιάδη’, όπως
σημειώνεται από την ίδια τη συγγραφέα κάτω από τον τίτλο του έργου.
Η Σωτηρία Μαραγκοζάκη γεννήθηκε το 1964 και μεγάλωσε στο Λουτρά Αλεξανδρούπολης. Σπούδασε διοίκηση και οικονομία. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος στην ΕΡΑ, σε εφημερίδες, περιοδικά και στην τοπική αυτοδιοίκηση. Είναι μέλος της ΕΣΗΕΜ-Θ. Βραβεύτηκε για διηγήματά της και τη συμβολή της στην προώθηση της ανάγνωσης σε άτομα με αναπηρία. Ο Ύπατος είναι το πρώτο βιβλίο της.
Τη Σωτηρία τη γνώρισα μέσα από το διαδίκτυο το 2013 και μετά τη συνάντησα στις πρώτες εκδηλώσεις αντίδρασης στην ΕΡΑ Κομοτηνής. Ύστερα διάβασα και το βιβλίο της, αφού παρακολούθησα στα Άβδηρα σε εκδήλωση που οργάνωσε η ΦΕΞ μια εξαιρετική βιβλιοπαρουσίαση από το Δημήτρη Βλάχο.
Ένας θερμός άνθρωπος που στο πρώτο αυτό μυθιστόρημά της κατάφερε με κόπο, μεράκι, μελέτη πηγών να δημιουργήσει ένα «λογοτεχνικό» καλλιδοσκόπιο για το πρόσωπο του Αριστείδη Στεργιάδη. Πρόσωπα ποικίλα μιλούν για την εποχή και τον άνθρωπο, προσεγγίζοντας με τη δική τους ψυχή και ματιά, με το δικό τους λεκτικό στην τρίχρονη ελληνική παρουσία στη Σμύρνη. Κατόρθωμα της Σωτηρίας Μαραγκοζάκη αυτό το πολύπλευρο πάντρεμα. Όταν επανέλθω σε άλλο κείμενό μου θα επιχειρήσω να δείξω κάποιες τέτοιες θαυμάσιες ‘διαφοροποιήσεις’ του λόγου.
Το δεύτερο βιβλίο που διάλεξα είναι το «Άσυλο Ανιάτων» του Γιάννη Στρούμπα, Πρόλογος Νάσου Βαγενά, εκδ. Καλλιγράφος, σελ. 322. Πρόκειται για μια συλλογή δοκιμίων που κυρίως δημοσιεύτηκαν στο έντυπο γνώμης της Θράκης «Αντιφωνητής» που εκδίδεται στην Κομοτηνή.
Ο Γιάννης Στρούμπας γεννήθηκε το 1973. Κατάγεται από την Κομοτηνή, όπου και διαμένει μόνιμα. Είναι φιλόλογος και διδάσκει στη μέση εκπαίδευση. Τακτικός συνεργάτης του λογοτεχνικού περιοδικού «Τα Ποιητικά» και της θρακικής εφημερίδας «Αντιφωνητής». Έχει εκδώσει τις ποιητικές συλλογές ‘Τ’ αναγκαία προς το τα-ζην (ποιητικές γ-ραφές)’ το 2006 στις εκδόσεις Γαβριηλίδης 2006 και ‘Λεπρές ισορροπίες’ από τις ίδιες εκδόσεις το 2010. Το Άσυλο Ανιάτων είναι το τρίτο βιβλίο του.
Το Γιάννη Στρούμπα τον γνώρισα τα τελευταία χρόνια, πρώτα από τα δημοσιεύματά του στον Αντιφωνητή, μετά από τις εκδηλώσεις του Ιδρύματος Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης, σε ποιητικές βραδιές και σε βιβλιοπαρουσιάσεις. Ό ένας παρακολουθεί την πορεία του άλλου και μιλάει ή γράφει γι’ αυτήν. Χαίρομαι που νέοι συνάδελφοι κάνουν τόσο ωραία πράγματα.
Το βιβλίο «Άσυλο Ανιάτων» είναι ένα ωραίο κατόρθωμα. Και άλλοτε πολλές φορές σημειώνω σε φίλους που γράφουν ότι ‘χάνονται’ δουλειές που δημοσιεύονται σε περιοδικά και άλλα έντυπα. Θα παραθέσω μια φράση από τον Πρόλογο του Ν. Βαγενά «Ο υγιής πραγματισμός του Στρούμπα και το συγγραφικό του ήθος καθιστούν το βιβλίο του ένα δείγμα σοβαρής πολιτισμικής κριτικής». Προβλήματα και προβληματισμοί που συνδέονται με την κατάσταση της ελληνικής κοινωνίας σε όλα τα επίπεδα. Θα έλεγα, ότι ο Γιάννης στα παλιότερα κείμενά του ‘χτυπούσε το καμπανάκι’, αλλά ποιος τον άκουγε. Είναι εξήντα δοκίμια και ένας Επίλογος που απαντά στο ερώτημα : «Γιατί ‘Άσυλο Ανιάτων’». Διαβάζω σε ένα σημείο του επιλόγου: «Τα προβλήματα επωάζονται, καλλιεργούνται, γιγαντώνονται και χρονίζουν μέσα στο πλαίσιο λειτουργίας της σύγχρονης νεοελληνικής πολιτείας, η οποία, με τις ανεπάρκειές της, μα και με την έλλειψη ουσιαστικής θέλησης να τα επιλύσει. Λειτουργεί ‘ιδρυματικά’ σαν άσυλο που περιθάλπει τα νοσήματα, τα συντηρεί και τα ενδυναμώνει αντί να τα θεραπεύει». Όταν επανέλθω σε άλλο κείμενό μου θα επιχειρήσω να φωτίσω έναν ευαίσθητο τομέα, γλώσσα και εκπαίδευση.
Και φτάσαμε στην Ξάνθη. Προβληματίστηκα πολύ, γιατί όσο να’ ναι εδώ ξέρω πολύ περισσότερα βιβλία, απ’ ό, τι ξέρω για την υπόλοιπη Θράκη. Τελικά αποφάσισα – μια και ζούμε στην ηλεκτρονική εποχή – να διαλέξω την τελευταία δημιουργική δουλειά της Ελένης και Σουζάνας Βουγιουκλή. Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια, επιλέγω κάποια στοιχεία για τις δύο ξανθιώτισσες που μας κάνουν περήφανους και γνωστούς στην υφήλιο:
Οι Ελένη και Σουζάνα Βουγιουκλή είναι ένα μουσικό ντουέτο αποτελούμενο από δύο Ελληνίδες αδελφές μουσικούς και τραγουδίστριες εθνικής και παγκόσμιας μουσικής με καταγωγή από την Ξάνθη.
Οι δύο αδελφές ξεκίνησαν από πολύ μικρή ηλικία να μελετούν την παγκόσμια μουσική και να πειραματίζονται με τις δυνατότητες της ανθρώπινης φωνής, ως εγγενούς μουσικού οργάνου.
Σήμερα τραγουδούν σε πάνω από είκοσι γλώσσες και διαλέκτους, τόσο a cappella όσο και με τη συνοδεία πιάνου, κιθάρας και κρουστών που παίζουν οι ίδιες, σε ένα ρεπερτόριο που κινείται σε ένα ευρύ φάσμα της έθνικ μουσικής, συμπεριλαμβανομένης και της ελληνικής, και ειδικότερα: ρεμπέτικα και παραδοσιακά ελληνικά σε όλες τις διαλέκτους συμπεριλαμβανομένων ελληνόφωνων της Κάτω Ιταλίας, πορτογαλικό φάντο, ισπανόφωνα, γαλλικά, ιταλικά, ρουμάνικα, τούρκικα, αραβικά, τσιγγάνικα, σέρβικα, αμερικάνικο μπλουζ και τζαζ, ρέγκε, αρμένικα, σεφαραδίτικα, πομάκικα και βουλγάρικα, και δικές τους συνθέσεις
Τα έργα τους είναι μουσικά και συχνά ποιητικά :
Το 2013 παρουσίασαν το έργο τους «To be safe» που αποτελείται από τα εξής κομμάτια, καθ’ ολοκληρία δικά τους :
01. Σαν οίκτος 02. Πυρομάνι 03. To be safe 04. Καλύτερα τα μαύρα ρούχα
05. Wake up 06. Where did you sleep last night (in the pines) 07. Move over
08. Άνοιξαν πολλές 09. Pentathlon 10. Moje Bukura
Ο Παναγιώτης Κοτσώνης γράφει :
Δυο μαγικές φωνές που σε συνδυασμό λειτουργούν και ως ορχήστρα, δωρικές και όχι απλοϊκές ενορχηστρώσεις σε Blues και παραδοσιακά μονοπάτια, συνθέσεις που ξεφεύγουν από τα συνήθη των τελευταίων καιρών στην εγχώρια δισκογραφία και στίχοι άλλοτε στην αγγλική άλλοτε στα ελληνικά, πάντα με ποιητική διάθεση. Πώς να μη νιώθουν ασφαλείς οι δύο Βορειοελλαδίτισσες κοπέλες για το αποτέλεσμα της νέας και δεύτερης κατά σειρά δισκογραφικής τους δουλειάς;
Είναι σαφώς άδικο, δεν μπορείτε να γευτείτε τους καρπούς της Ελένης και της Σουζάνας. Είναι μια πρόταση για δώρο στον εαυτό σας. Ναι, η Θράκη δημιουργεί. Η Θράκη είναι όρθια. Καλή νέα χρονιά. Το 2014 δικαιότερο για όλους, για όλες, για τον πολιτισμό, για τη ζωή μας.
