Μπορεί να ωφεληθεί η Ελλάδα;
Η Συριακή κρίση επηρεάζει την Ελλάδα με πολλούς δυσμενείς τρόπους καθώς δημιουργεί συνθήκες επικίνδυνης αστάθειας στην ευρύτερη περιοχή. Με δεδομένη μάλιστα την επιδείνωση του οικονομικού και κοινωνικού της κλίματος, η χώρα μας, όντας διπλωματικά εξασθενημένη, αν όχι απομονωμένη, δεν μπορεί να παίξει σημαντικό παρεμβατικό ρόλο στα τεκταινόμενα, πλην της παροχής «υπηρεσιών» στους εταίρους της που εμπλέκονται άμεσα στην υπόθεση.
Παρ ότι δίκοπο μαχαίρι, αυτό το «ελευθέρας» των στρατιωτικών διευκολύνσεων που, λόγω θέσης, υποδομών και συμβατικών υποχρεώσεων καλείται να προσφέρει η χώρα μας στους συμμάχους της, θα μπορούσε να αναδειχτεί σε κυρίαρχο διαπραγματευτικό της πλεονέκτημα. Εφ όσον βέβαια γίνουν οι σωστοί χειρισμοί. Παρά την σφοδρότητα των επικρίσεων, το Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών δείχνει να επιλέγει αυτή την ρεαλιστική στόχευση.
Οι γνώμες που διατυπώνονται για την Συριακή κρίση τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, έχουν έναν κοινό παρονομαστή: Παρέχουν ελάχιστες έως μηδενικές ελπίδες συνετού και δίκαιου διακανονισμού της. Το σκηνικό θυμίζει την Οθωμανική Αυτοκρατορία πριν από την κατάρρευση και τον διαμελισμό της. Οι παρατηρητές σημειώνουν ότι όπως τότε, έτσι και τώρα στον Συριακό γρίφο εμπλέκονται τόσοι πολλοί παράγοντες –κράτη, λαοί, συνασπισμοί, οργανώσεις, καθεστώτα, θρησκείες, εθνότητες, φράξιες, γλώσσες, ιδεολογίες,- και τόσο δαιδαλώδη συμφέροντα, ώστε η μόνη σίγουρη πρόβλεψη που μπορεί να κάνει κανείς είναι, ότι τα χειρότερα έπονται.
Παρ ότι όλα δείχνουν ότι οι ΗΠΑ , η Ρωσία και το Ισραήλ αποτελούν τους άμεσα ενδιαφερόμενους στην διαχείριση της Συριακής κρίσης, η Τουρκία είναι στην πραγματικότητα η χώρα εκείνη η οποία εμπλέκεται σε αυτήν περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη. Και αυτό γιατί σε γενικές γραμμές:
1.-Η Ρωσία , κυρίως για πολιτικούς και δευτερευόντως για οικονομικούς λόγους, επιθυμεί να εμφανίζεται ως ενεργός παράγων στην νευραλγική αυτή περιοχή της Μ. Ανατολής. Μέσω των διευκολύνσεων που της έχει παραχωρήσει η Συρία, είναι παρούσα σε ένα γεωστρατηγικό περιβάλλον που της ήταν επί αιώνες απαγορευμένο από τις μεγάλες δυνάμεις της Δύσης. Τυχών κατάρρευση του καθεστώτος Ασαντ, θα παρασύρει όχι μόνο το Μεσανατολικό αγκυροβόλιο της Ρωσίας στην Ταρσό, αλλά και το κύρος της στην περιοχή. Ούτως η άλλως η Ρωσία δεν μπορεί να παίξει παρά μόνο ρόλο εντυπώσεων και όχι ουσίας στην κρίση. Τα συμφέροντα και οι δυνατότητες της δεν ανήκουν στην βαθμίδα εκείνη που θα την υποχρέωναν σε άμεση εμπλοκή.
2.-Οι ΗΠΑ είναι ο πρωταγωνιστής, και κατά πάσα πιθανότητα, ο κυρίαρχος του επικίνδυνου αυτού παιχνιδιού. Ο ενεργειακός πλούτος και ο απόλυτος έλεγχος της Ανατολικής Μεσογείου και του Περσικού Κόλπου, αποτελούν την κορυφή του Αμερικανικών στρατιωτικών και διπλωματικών προτεραιοτήτων . Δεν είναι τυχαίο ότι από την επαύριο ήδη του 2ου Παγκόσμιου Πολέμου οι ΗΠΑ ανέπτυξαν εκεί τον 6ο Στόλο τους. Όποτε αυτό το υπερόπλο κλήθηκε να επιχειρήσει μέσα στο πολύπλοκο γεωστρατηγικό περιβάλλον της Ανατολικής Μεσογείου, απέδειξε ότι παραμένει ο πολυτιμότερος βραχίονας επιβολής της Αμερικανικών συμφερόντων. Οι ΗΠΑ είναι ενεργειακά αυτάρκεις. Η Ευρώπη όχι. Συνεπώς το «παιχνίδι» στην Συρία είναι, για την Αμερική τουλάχιστον, θέμα ηγεμονικό, θέμα γοήτρου. Η Κεντρική Ασία και η Άπω Ανατολή περιμένουν με ενδιαφέρον να δουν τις δυνατότητες της στο ηφαίστειο της Συρίας.
3.-Η ασφάλεια του Ισραήλ παραμένει για τις ΗΠΑ ένας εξ ίσου σημαντικός και γι αυτό αδιαπραγμάτευτος στρατηγικός παράγοντας στην παρούσα κρίση . Καθώς το μικρό αλλά εξαιρετικά οργανωμένο και εξοπλισμένο αυτό κράτος επιβιώνει αξιοθαύμαστα μέσα σε ένα απόλυτα εχθρικό περιβάλλον, η Μεσόγειος αποτελεί την συνέχεια του ζωτικού του χώρου και την μόνη διέξοδο του προς την Δύση. Είναι συνεπώς βέβαιον ότι οι ΗΠΑ (και η Ευρώπη) δεν θα επιτρέψουν με κανένα τρόπο να τεθεί σε κίνδυνο αυτός ο θαλάσσιος ομφάλιος λώρος, ούτε η ασφάλεια του Εβραϊκού Κράτους από οποιασδήποτε μορφής στρατιωτική, θρησκευτική η ιδεολογική απειλή αναδυθεί στην περιοχή εναντίον του.
Το Ισραήλ μπήκε στο μάτι του Αραβο-Ισλαμικού κυκλώνα από την πρώτη στιγμή της ύπαρξής του. Απέδειξε ωστόσο ότι μπορεί να υπερασπιστεί το εαυτό του, καλλίτερα από οποιονδήποτε άλλο. Κατέκτησε έτσι αμέσως το εκτόπισμα μιας μικρής αλλά άκρως υπολογίσιμης κρατικής οντότητας, που θα ήταν δύσκολος αντίπαλος στα πολεμικά πεδία και στα διπλωματικά διαβούλια. Εδώ και πολλές δεκαετίες το Ισραήλ έχει πολλούς λογαριασμούς ανοιχτούς με την Συρία η οποία όπως και το Ιράν, δεν αποδέχεται το δικαίωμα ύπαρξης του Εβραϊκού κράτους. Πρόσθετοι παράγοντες, όπως η στήριξη της Συρίας από το φανατικά αντί-Σιωνιστικό (και πυρηνικό) Ιράν, οι δεσμοί της με την Χαζμπολά του Λιβάνου, η στενή σχέση του Ασαντ με την Παλαιστινιακή Χαμάς, καθώς και το πυραυλικό οπλοστάσιο που διαθέτει το καθεστώς του , καθιστούν μια στρατιωτική εμπλοκή, πιθανή αλλά και εξ ίσου απρόβλεπτη.
4.-Η Τουρκία δέχεται ήδη το «ωστικό κύμα» της κρίσης στην Συρία παρά το ότι οι εχθροπραξίες που μαίνονται πέραν των συνόρων των δύο χωρών είναι εισέτι εμφύλιες. Οι εκατοντάδες χιλιάδες Σύριοι πρόσφυγες στο έδαφός της, αποτελούν ήδη ένα δυσβάσταχτο οικονομικό και κοινωνικό άγος για την Άγκυρα, δυσοίωνο προοίμιο του τι μέλλεται να ακολουθήσει. Ωστόσο ο μεγαλύτερος εφιάλτης της Τουρκίας είναι η επόμενη μέρα από την αναμενόμενη πολεμική σύρραξη. Θεωρείται βέβαιο ότι οι Κούρδοι της Συρίας, μια σχετικά ήπια και ελεγχόμενη έως τώρα δύναμη, θα επωφεληθούν των περιστάσεων και θα επιδιώξουν, ακολουθώντας το παράδειγμα των Κούρδων του Β. Ιράκ να αυτονομηθούν, η να ενωθούν με τους εκεί αδελφούς τους δημιουργώντας ντε φάκτο ένα ευρύτερο Κουρδιστάν. Στην οντότητα αυτή, αργά η γρήγορα θα προσεγγίσουν οι Κούρδοι της Τουρκίας και οι Κούρδοι του Ιράν. Η Δύση είναι προετοιμασμένη γι αυτή την εξέλιξη θεωρώντας ότι το κόστος της εκκρεμότητας του Κουρδικού προβλήματος δημιουργεί συνθήκες μείζονος αστάθειας στην περιοχή (και την Τουρκία), που αποτελεί την κύρια οδό διέλευσης και την έξοδο στην Μεσόγειο των ενεργειακών αγωγών της Κασπίας. Το Κουρδικό είναι επίσης το μεγαλύτερο εσωτερικό πρόβλημα ασφαλείας της Τουρκίας τα τελευταία 80 και πλέον χρόνια.
Ένα άλλο στοιχείο προβληματισμού για την Τουρκία είναι η στάση που θα τηρήσουν οι Αλεβίτες της χώρας, (υπολογίζονται σε 15-20.000.000), γνωστού όντως ότι ο Ασαντ και το καθεστώς του στην Συρία είναι επίσης Αλεβίτες. Οι Τούρκοι Αλεβίτες τυγχάνουν δυσμενούς μεταχείρισης από την Σουνιτική πλειοψηφία της χώρας. Οι ενδοϊσλαμικές θρησκευτικές αντιπαραθέσεις στον Μουσουλμανικό κόσμο είναι συχνά χειρότερες από τις συγκρούσεις μεταξύ εχθρικών κρατών.
Μέσα στις αντιδράσεις, τους φόβους και τα σενάρια που αναπόφευκτα δημιουργεί η Συριακή κρίση, η Τουρκία έχει να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα της «επόμενης ημέρας », ανεξάρτητα από την εξέλιξη και την έκβαση της σύρραξης. Πρόκειται για την σχέση της με την Συρία η οποία θα παραμείνει ούτως ή άλλως σε μακροχρόνια αναταραχή. Είναι πολύ πιθανόν το τυχόν νέο Συριακό καθεστώς, για λόγους εσωτερικής κατανάλωσης, να διεκδικήσει την Συριακή επαρχία του Χατάι που παραχωρήθηκε παράτυπα στην Άγκυρα από την Γαλλία, το 1939.
Επιπλέον: Παραμένει ομιχλώδες το τοπίο της εξέλιξης των Τουρκο-Ισραηλινών σχέσεων μετά τις ισλαμιστικές και αντιεβραικές ρητορείες Τούρκων παραγόντων, το αντιεβραικό-αντιαμερικανικό κύμα που αναμένεται να ξεσπάσει στον μουσουλμανικό κόσμο, τις ενεργειακές συμφωνίες Κύπρου-Ισραήλ, την ανάπτυξη των οικονομικών δεσμών στο τρίγωνο Ισραήλ- Κύπρος- Ελλάδα, και τέλος τις ολοένα και στενότερες σχέσεις στην αμυντική συνεργασία Ελλάδας-Ισραήλ και την παροχή ζωτικών στρατιωτικών διευκολύνσεων της Αθήνας προς το Τελ Αβίβ.. Πάντως πρέπει να ειπωθεί ότι οι σχέσεις του Ισραήλ με την Τουρκία είναι υψίστης στρατηγικής σημασίας και μέχρι τώρα, δεν έχουν διαρραγεί σε βαθμό που να μην είναι αναστρέψιμες.
Το δραματικό σήριαλ της σύρραξης στην Συρία, όσο σύντομο κι αν θα είναι, αποτελεί χωρίς αμφιβολία επικίνδυνη παράμετρο και δημιουργεί σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο νέα δεδομένα. Καλλίτερα η χειρότερα, ο χρόνος θα δείξει. Σίγουρα χειρότερα για την Συρία και όχι μόνον. Δυστυχώς.
Η Ελλάδα θα παράσχει στους εταίρους της διευκολύνσεις υψίστης στρατηγικής σημασίας. Οι συμβατικές, συμμαχικές υποχρεώσεις της είναι μονόδρομος. Παρά την δεινή της θέση, ή ίσως εξ αιτίας αυτής, η χώρα μας πρέπει να επωφεληθεί και να αποκομίσει οφέλη, όπως θα επιδιώξουν όλοι όσοι θα μετάσχουν, με το αζημίωτο βέβαια, στην «επίθεση της ελαφράς ταξιαρχίας» . Από περιθωριακός παράγοντας στην περιοχή, η Ελλάδα έχει την ευκαιρία –όσο κι αν ακούγεται κυνικό- να γίνει ισότιμος διεκδικητής με τους βασικούς. Τα ενεργειακά της κοιτάσματα, η γεωστρατηγική θέση της στο κέντρο της Μεσογείου και οι αναντικατάστατες βάσεις της στην Σούδα και το ΄Ακτιο, της δίνουν αυτό το πλεονέκτημα.
ΧΡΙΣΤΟΣ Κ. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ*
*Ο Χρίστος Χριστοδούλου είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας, αναλυτής στα Ελληνο-Τουρκικά . Η ανάλυση αυτή γράφτηκε ειδικά για το «ΕΜΠΡΟΣ» της Ξάνθης και τα «ΧΑΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ» της Κρήτης.
