Η εκδήλωση έδωσε αφορµή για µια συζήτηση σχετικά µε τη σπουδαιότητα της γνωριµίας µε την τοπική ιστορία και τη µικροϊστορία
Φίλοι, συνεργάτες και συµπολίτες του Μάκη Βογιατζόπουλου µίλησαν για το έργο του και τους δεσµούς του µε την ιστορία της Ξάνθης
Την Κυριακή 6 Ιανουαρίου 2013 στην αίθουσα της Εµπορικής Λέσχης Ξάνθης σε µια συγκινητική εκδήλωση παρουσιάστηκε το έργο του αείµνηστου Μάκη Βογιατζόπουλου. Την όλη εκδήλωση οργάνωσαν οι Εκδόσεις Σπανίδη, ενώ το συντονισµό είχε ο Οδυσσέας Κίτσος.
Για το Μάκη µίλησαν ο πρόεδρος της Εµπορικής Λέσχης Μ. Σαραλέκος, ο Βουλευτής Αλ. Κοντός, οι Γ. Κωτούλας, Ιω. Αγκόρτσας, Φ. Τσαλίδης, Εµµ. Τσέπελης, Χρ. Μούρκας, Θ. Εξάρχου, Θ. Καλλαντζής που επίσης διάβασε χαιρετισµό της µητέρας του Μάκη.
Για το συγγραφικό έργο του µίλησαν ο εκδότης Μιχάλης Σπανίδης, ο συγγραφέας – ερευνητής Δηµήτρης Κασαπίδης και ο συγγραφέας – ποιητής Θανάσης Μουσόπουλος.
Στην εισήγησή του ο Θ. Μουσόπουλος αναφέρθηκε αρχικά στη γενικότερη αξία και σηµασία της Ιστορίας :«Ολόκληρος ο πλανήτης γίνεται, θέλουν να γίνει, ένα µεγάλο χωράφι που να το κουµαντάρει ένα αφεντικό. Και ενώ πρώτα στο χωράφι είχε θέση για όλα τα λαχανικά και τα δηµητριακά και τα λουλούδια – γιατί απ’ όλα τα φυτά έχει ανάγκη ο άνθρωπος – τώρα το νέο αφεντικό θα φυτεύει αν θέλει και ό,τι θέλει. Με την παγκοσµιοποίηση έχουµε πολλά καλά, όµως παραµονεύει και ένας µεγάλος κίνδυνος : να χαθεί από την ανθρωπότητα η ζωντάνια και η ποικιλία. Κάθε τόπος έχει τα δικά του χαρακτηριστικά, τους δικούς του ανθρώπους. Για να αγαπήσουµε έναν τόπο πρέπει να τον γνωρίσουµε. Γνωρίζω έναν τόπο σηµαίνει γνωρίζω την ιστορία του.
Ιστορία είναι :
Α) Τα βάσανα των ανθρώπων, παλιά και νέα προσφυγιές και πόλεµοι
Β) Η γλώσσα των ανθρώπων, ο τρόπος που εκφράζουν τη χαρά και τη λύπη τους
Γ) Είναι τα τραγούδια των ανθρώπων, τα σπίτια τους, τα κεντήµατα, τα ρούχα και τα φαγητά τους
Δ) Η αγάπη για το διπλανό, η µπέσα και το φιλότιµο.
Ε) Η αγάπη για τη φύση, για τα ζώα και τα φυτά, για τα ποτάµια και τις λίµνες.
Δε χρειάζεται να µεγαλώσω τον κατάλογο για το τι είναι ιστορία. Αυτό που θέλω να τονίσω ιδιαίτερα είναι όταν γνωρίσω έναν τόπο, τον αγαπώ καλύτερα, αγνότερα, διαρκέστερα».
Ο Θ. Μουσόπουλος σηµείωσε ότι στην εκπαίδευση συχνά δε γίνεται σωστή προσέγγιση της ιστορίας, µε τα γνωστά στρεβλά αποτελέσµατα. Στη συνέχεια έθεσε τρία στοιχεία ως κεντρικά κριτήρια για να κατανοηθεί εναργέστερα η σηµασία των έργων του Βογιατζόπουλου : Ποια είναι η χρησιµότητα της τοπικής ιστορίας, τι είναι Μικροϊστορία, ποιος ο ρόλος της φωτογραφίας ως ιστορικής πηγής.
Όσον αφορά την τοπική ιστορία, θύµισε τον ‘Ανοιχτό Φάκελο – Τοπική Ιστορία Ξάνθης’ που ξεκίνησε το 1998 µε τον αείµνηστο Γιώργο Ταβουλτσίδη, βάζοντας τη βάση για τη µελέτη της ιστορίας της Ξάνθης στην Εκπαίδευση. Τα έργα του Βογιατζόπουλου είναι χρήσιµα εγχειρίδια τοπικής ιστορίας. Ιδιαίτερα το πρώτο µέρος του παρουσιαζόµενου βιβλίου (αελ.13 – 268) είναι ενηµερωτικό για την Ιστορία της Θράκης και της Ξάνθης από την αρχαία εποχή ως την απελευθέρωση της 4ης Οκτωβρίου 1919.
Για το νόηµα της Μικροϊστορίας δόθηκε ο λόγος στην ιστορικό – πτυχιούχο ΙΑΚΑ Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας Μαρία Μουσοπούλου, που παρουσίασε συνοπτικά το θέµα, ενώ διαβάστηκαν σχετικά παραδείγµατα από το σύγγραµµα του Βογιατζόπουλου.
Τέλος ο Θανάσης Μουσόπουλος αναφέρθηκε στη φωτογραφία και το ρόλο της, σηµειώνοντας ότι ανήκει στις άµεσες πηγές, που οι ειδικοί δέχονται πως παρέχει πάρα πολλές υπηρεσίες στους ιστορικούς, αν συσχετιστεί µε άλλα ντοκουµέντα και αν δεν έχει παραποιηθεί. Στις 608 σελίδες του βιβλίου «Μεραρχία Ξάνθης» περιέχονται 282 φωτογραφίες, που αποτελούν σηµαντική πλευρά του βιβλίου.
Τι είναι η «µικροϊστορία»
Ο όρος “Μικροϊστορία” είναι ένας από τους πιο δύσκολους όρους στη σύγχρονη ιστοριογραφία. “Σηµαίνει” κάποια πράγµατα σε σχέση µε την παραδοσιακή Ρακνική (Ranke) ιστορία του 19ου αιώνα, που έχει καθιερωθερί στα σχολικά βιβλία και στα περισσότερα δυστυχώς πανεπιστηµιακά εγχειρίδια.
Είναι η ιστορία του καθηµερινού ανθρώπου, του αγρότη, του εργάτη, του στρατιώτη στην περίπτωσή µας ή του απλού µυλωνά , του Mennocio, που δικάστηκε από την Ιερά Εξέταση του Ούντινε για τη θεωρία του -αίρεση για τους Ιεροεξεταστές- περί της δηµιουργίας του σύµπαντος και των Αγγέλων.
Είναι η έννοια του καθηµερινού η µικροϊστορία, το ερώτηµα που θέτει ο ιστορικός στην Ιταλία της δεκαετίας του ‘70 έχει να κάνει µε τη καθηµερινή συνήθεια.
1. Γιατί αυτός ο καθηµερινός άνθρωπος υπάρχει για µας τόσο εκτενώς και εµπεριστατωµένα;
2. Γιατί η Ιερά εξέταση ασχολήθηκε τόσο µαζί του; (σειρά δικών και διώξεων)
3 Γιατί όλοι οι γύρω του καθηµερινοί επίσης άνθρωποι έχουν αυτές τις ιδέες γι αυτόν, βάσει και πάλι των αρχείων της Ιεράς εξέτασης του Ουντινε;
Γνωρίζουµε ακόµα ότι κατασχέθησαν βιβλία εκείνη την εποχή (16ος αι.) σ’ ένα χωριό, στο Φρίουλι, από τη βιβλιοθήκη του. Ένα νέο λοιπόν ερώτηµα: Μορφώνονταν οι µυλωνάδες; όλοι; αναρωτιέται ο Carlos Ginzburg.
Ο Ranke θα γράψει για τη Μαρία-Θηρεσία. Οι µικροϊστορικοί στην Ιταλία 100 χρόνια µετά θα ασχοληθούν µε ένα µυλωνά, και ο αείµνηστος κ. Βογιατζόπουλος θα προσπαθήσει να γράψει την ιστορία του ήρωα-οπλίτη ή του ήρωα-πολίτη της Ξανθιώτικης Μεραρχίας. ( ή και του απλού πολίτη;)
-Η έννοια “ήρωας” δεν µου πολυαρέσει, γιατί είναι παιδί της Ρανκικής σχολής.
(Σύντοµη τοποθέτηση στην εκδήλωση)
Μαρία Μουσοπούλου
Ιστορικός, Απόφοιτος Ι.Α.Κ.Α.
Ο «ενήλικας αλήτης» ερευνητής της ξανθιώτικης µνήµης
Το πρώτο συγγραφικό του πόνηµα «Η Ξάνθη πριν και µετά τον 2ο Παγκόσµιο Πόλεµο» ήταν ένας ιστός από ιστορίες που διέτρεχαν ολόκληρες δεκαετίες στην αναζήτηση µιας δικαίωσης, στην µνήµη που αποσιωπήθηκε. Η ιστορία µιας πόλης µε πλούσια ιστορία και µε κρυµµένους θησαυρούς. Το δεύτερό του τώρα «Η ΜΕΡΑΡΧΙΑ ΞΑΝΘΗΣ», το πνευµατώδες και µαχητικό αυτό βιβλίο, δεν µπορεί παρά να προκαλέσει αίσθηση. Έρχεται να φωτίσει ένα εγχείρηµα µεγάλης ανιδιοτέλειας και ανεξαρτησίας. Ο Μάκης αναζητεί µε τον τρόπο του την αιτία και τις ρίζες των µεγάλων απουσιών µέσα από τις ιστορικές εξελίξεις. Καταγράφει και ερµηνεύει την πορεία της ιστορικής Μεραρχίας πραγµατοποιώντας ένα γοητευτικό ταξίδι στον χρόνο. Καταγράφει το χρονικό µια ζωής, τον πόνο και τη χαρά. Ο Μάκης βρίσκεται σε διαρκή εξέλιξη και έτσι κάθε φορά βρίσκοµαι µπροστά σε µια νέα έκπληξη, σε µια νέα αποκάλυψη. Νοιώθω ότι γνωρίζω καλύτερα, σε βάθος, τον άνθρωπο που έχω απέναντί µου, κυρίως τις βαθύτερες σκέψεις του, τις πεποιθήσεις και τις αγωνίες του. Ανασυγκροτώ το πρόσωπό του. «Πιάσε την αστραπή στο δρόµο σου άνθρωπε / δώσε της διάρκεια µπορείς» γράφει ο Οδυσσέας Ελύτης στην ποιητική του συλλογή “Μαρία Νεφέλη”. Ο Μάκης ένας «ενήλικας αλήτης» ερευνητής της Ξανθιώτικης µνήµης, µε συµπεριφορά αθώου µικρού παιδιού, αδιάφορος για την υλική πραγµατικότητα που τον περιβάλλει, ανυπότακτος και ανεξέλεγκτος, συναισθηµατικός και πάντα αισιόδοξος, αµφισβητεί τον καθωσπρεπισµό της τοπικής κοινωνίας και την ίδια την τοπική εξουσία. Διαρκώς ανήσυχος και κινητικός, αρνείται να συµµορφωθεί στην καθεστηκυία τάξη. Έχει την µεταδοτική και αυθάδη τρέλα ενός πεντάχρονου που δεν τον σταµατά τίποτα.
(Απόσπασµα από την εισήγηση στην εκδήλωση της Κυριακής)
Μιχάλης Σπανίδης
Εκδότης- βιβλιοπώλης
