Ανησυχητικά τα στοιχεία πανελλαδικής έρευνας του ΕΠΙΨΥ για τις καταχρήσεις στα σχολεία
Στους «πρώτους» σε συστηματικό κάπνισμα οι μαθητές του νομού. Πάνω από τον μέσο όρο και στην κατάχρηση αλκοόλ και παράνομων ουσιών
Ανησυχητικά είναι τα στοιχεία που προκύπτουν από τις πρόσφατες εκτεταμένες επιστημονικές έρευνες για τη σχέση των μαθητών της Ξάνθης με τις καταχρήσεις και ιδιαίτερα με το κάπνισμα, όπου κατέχουν και μία από τις υψηλότερες θέσεις στη λίστα, όχι μόνο σε αυτούς που δοκίμασαν, αλλά και στο καθημερινό κάπνισμα.
«Μαύρη» πρωτιά για την Ξάνθη οι έφηβοι καπνιστές
Σύμφωνα με τα πορίσματα της έρευνας που υλοποιήθηκε για το νομό Ξάνθης από το Κέντρο Πρόληψης και Καταπολέμησης Ναρκωτικών σε συνεργασία με τον ΟΚΑΝΑ, στο δείγμα της οποίας συμμετείχαν 625 μαθητές, από 11 σχολεία που επιλέχθηκαν τυχαία (6 γυμνάσια και 5 λύκεια/ ΕΠΑΛ), συγκριτικά με τους υπόλοιπους νομούς της περιφέρειας ΑΜΘ τα ποσοστά για το νομό της Ξάνθης για τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών δε διαφέρουν σημαντικά, ωστόσο είναι υψηλότερα από το εθνικό δείγμα.
Στην έρευνα γίνεται η διευκρίνιση πάντως, τυχόν συγκρίσεις θα πρέπει να γίνουν με ιδιαίτερη προσοχή αφού το ποσοστό μαθητών άνω των 18 ετών που συμμετείχαν στην έρευνα στο νομό Ξάνθης είναι σημαντικά υψηλότερο (9,1%) από το αντίστοιχο του εθνικού δείγματος (3,8%).
Αυτό όμως που γεννά τον μεγαλύτερο προβληματισμό είναι ότι τα ποσοστά των εφήβων 17-18 ετών (και όχι των μικρότερων) στο νομό Ξάνθης αναφορικά με το κάπνισμα είναι από τα υψηλότερα στη χώρα. 23,8% έναντι του 20,3% πανελλαδικού Μ.Ο. έχουν καπνίσει έστω μία φορά τον τελευταίο μήνα (μαθητές 13-19 ετών), 18,1% (έναντι 14,1%) είναι συστηματικοί καπνιστές, ενώ 8,1% (έναντι 6,2%) καπνίζουν πάνω από 10 τσιγάρα κάθε μέρα.
Παρόμοια θλιβερή «πρωτιά» στο κάπνισμα στην εφηβεία έχει και ο νομός Ροδόπης. Στην περίπτωση του Έβρου, εντύπωση προκαλεί η αυξημένη χρήση οινοπνευματωδών ποτών και καπνίσματος στις ηλικίες έως 16 ετών και η χαμηλότερη σε σχέση με το Μ.Ο. στις μεγαλύτερες ηλικίες.
«Φουγάρα» οι έφηβοι της Ξάνθης
Σύμφωνα με τα πορίσματα της έρευνας, όσον αφορά στο κάπνισμα, τη δοκιμή και τη συχνότητά του από τους μαθητές της Ξάνθης, προέκυψε ότι, ένας στους 4 μαθητές (23,8%) κάπνισε έστω και μία φορά στο μήνα πριν από την έρευνα. Συστηματικός καπνιστής (που καπνίζει δηλαδή καθημερινά) είναι ένας στους 6 (18,1%), ένα στους 12 (8,1%) είναι βαρύς καπνιστής, δηλαδή καπνίζει τουλάχιστον μισό πακέτο την ήμερα.
Σύμφωνα με την έρευνα, τα αγόρια καπνίζουν σε σημαντικά υψηλότερο ποσοστό συγκριτικά με τα κορίτσια (30,3% και 17,3% αντίστοιχα. Η ηλικιακή σύγκριση αποδεικνύει ότι τάση στο κάπνισμα έχουν περισσότερο οι έφηβοι 17-18 χρονών. Συγκεκριμένα, ένας στους 24 μαθητές ηλικίας 13-14 ετών (4,1%), ένας στους πέντε ηλικίας 15-16 ετών (18%) και δύο στους πέντε ηλικίας 17-18 ετών (40,2%) καπνίζουν. Ποσοστό3,1% των μαθητών ηλικίας 13-14 ετών καπνίζουν συστηματικά, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τους μεγαλύτερους μαθητές ανέρχεται στο 11,7% και 30,1% αντιστοίχως για τις άλλες δύο κατηγορίες. Ποσοστό 2,1% των 13χρονων και 14χρονων, 5% των 15χρονων και 16χρονων και 14,9% των 17χρονων και 18χρονων καπνίζουν βαριά.
Όσον αφορά στους μαθητές άνω των 18 ετών, δύο στους πέντε (45,6%) καπνίζουν συστηματικά και ένας στους επτά (14,5%) βαριά.
56,7% των αγοριών πίνουν τουλάχιστον 5 ποτά στη σειρά έστω μία φορά το μήνα
Τα αποτελέσματα της έρευνας όσον αφορά στην κατάχρηση οινοπνευματωδών ποτών κατατάσσουν την Ξάνθη και πάλι πάνω από το μέσο όρο της χώρας, αλλά σε χαμηλότερα επίπεδα. Συγκεκριμένα, δύο στους τρεις μαθητές που συμμετείχαν στην έρευνα (64,9%) πίνουν κάποιο οινοπνευματώδες ποτό τουλάχιστον μία φορά το μήνα και ένας στους οκτώ (12,2%) τουλάχιστον 10 φορές το μήνα. Ένας στους 8 μαθητές (13,5%) έχει μεθύσει τουλάχιστον 3 φορές στη ζωή του, ενώ ένας στους δύο μαθητές 15-19 ετών (48,1%) ήπιε τουλάχιστον 5 ποτά στη σειρά τουλάχιστον μία φορά το μήνα πριν από την έρευνα.
Και πάλι τα αγόρια αναδεικνύονται πιο επιρρεπή στην κατάχρηση σε σχέση με τα κορίτσια. Ποσοστό 72,2% των αγοριών αναφέρουν κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών τουλάχιστον μία φορά το μήνα, έναντι 57,7% των κοριτσιών. Ακόμη, ποσοστό 18,1% των αγοριών έναντι του 6,4% των κοριτσιών αναφέρουν κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών τουλάχιστον 10 φορές το μήνα. Τα αγόρια μεθούν (τουλάχιστον τρεις φορές σε ολόκληρη τη ζωή τους) σε ποσοστό 18,4% έναντι του 8,7% των κοριτσιών. Μεταξύ των εφήβων ηλικίας 15-19 ετών τα αγόρια αναφέρουν σε σημαντικά υψηλότερο ποσοστό ότι πίνουν τουλάχιστον 5 ποτά στη σειρά (56,7% και 40,3% αντίστοιχα).
Στατιστικά σημαντικές διαφορές παρατηρούνται μεταξύ των μαθητών 15-18 ετών και των μικρότερων. Πιο συγκεκριμένα, ένας στους τρεις μαθητές ηλικίας 13-14 ετών (37,4%) και τρεις στους τέσσερις ηλικίας 15-16 ετών (74,1) και ηλικίας 17-18 ετών (77,5%) πίνουν κάποιο οινοπνευματώδες ποτό μία φορά το μήνα.
Δύο στους πέντε μαθητές ηλικίας 15-16 ετών (41,2%) και ένας στους δύο ηλικίας 17-18 ετών (51,9%) πίνουν τουλάχιστον πέντε ποτά στη σειρά. Σημαντικά υψηλότερο ποσοστό μαθητών ηλικίας 17-18 ετών (20,5%) απ΄ ό,τι ηλικίας 15-16 ετών (11,5%) και 13-14 ετών (3,1%) έχουν μεθύσει τουλάχιστον 3 φορές στη ζωή τους.
Η σχέση των εφήβων με τα ναρκωτικά
Σε αντίθεση με τους μαθητές που αποτελούν τη χαμηλότερη ηλικιακή κατηγορία του δείγματος και βρίσκονται κοντά στο μέσο όρο πανελλαδικά, σημαντική απόκλιση 2,2% παρουσιάζουν οι έφηβοι όσον αφορά στη χρήση οποιασδήποτε παράνομης ουσίας. Σε αυτές συγκαταλέγονται: κάνναβη, έκσταση, κοκαΐνη, κρακ, αμφεταμίνες, LSD, ή άλλα παραισθησιογόνα, «μαγικά μανιτάρια», GHB και ηρωίνη.
Ποσοστό 2,6% των μαθητών ηλικίας 13-14, που συμμετείχαν στην έρευνα, έχουν κάνει χρήση οποιασδήποτε παράνομης (κάνναβης ή/και έκσταση) τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους. Τα ποσοστά για τα αγόρια και τα κορίτσια δεν διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους (3,9% και 1,1%, αντίστοιχα).
Ένας στους 6 μαθητές ηλικίας 15-19 ετών (17,6%) έχει κάνει χρήση οποιασδήποτε παράνομης ουσίας (κάνναβη, ηρωίνη, κοκαΐνη, κρακ, αμφεταμίνες, έκσταση LSD, μαγικά μανιτάρια, GHB) τουλάχιστον μία φορά στη ζωή του, τα αγόρια σε σημαντικά υψηλότερο ποσοστό συγκριτικά με τα κορίτσια (25,8% και 9,7%, αντίστοιχα).
Ποσοστό 9,7% ηλικίας 15-16 ετών και 18,5% ηλικίας 17-18 ετών έχουν κάνει χρήση οποιασδήποτε παράνομης ουσίας. Δύο στους πέντε μαθητές άνω των 18 ετών (41,1%) αναφέρουν χρήση οποιασδήποτε παράνομης ουσίας τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους.
11,5% των μαθητών έχουν δοκιμάσει χασίς
Ποσοστό 11,5% των μαθητών που συμμετείχαν στην έρευνα έχουν κάνει χρήση κάνναβης τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους. Ποσοστό 5,9% αναφέρουν χρήση περισσότερες από 3 φορές. Τα ποσοστά των αγοριών στη χρήση κάνναβης είναι σημαντικά υψηλότερα από εκείνα των κοριτσιών (για παράδειγμα, 16,2 % και 6,7%,αντίστοιχα, για χρήση κάνναβης τουλάχιστον μία φορά σε ολόκληρη τη ζωή τους). Οι μαθητές ηλικίας 17-18 ετών αναφέρουν χρήση κάνναβης τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους σε ποσοστό 17,5 % , οι μαθητές ηλικίας 15-16 ετών σε ποσοστό 8,1% και εκείνοι ηλικίας 13-14 ετών σε ποσοστό 1%. Χρήση κάνναβης τουλάχιστον 3 φορές στη ζωή τους αναφέρουν το 8,3% των μαθητών ηλικίας 17-18 ετών και το 4,5% εκείνων ηλικίας 15-16 ετών.
Ένας στους τρεις μαθητές άνω των 18 ετών (35,4%) αναφέρει χρήση κάνναβης τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους και ένας στους πέντε (21,0%) τουλάχιστον 3 φορές στη ζωή του.
Τουλάχιστον 1 φορά τον τελευταίο χρόνο πριν από την έρευνα, έκαναν χρήση κάνναβης το 3,7% των μαθητών ηλικίας 15-16 ετών και 14,3% εκείνων ηλικίας 17-18 ετών. Τον τελευταίο μήνα πριν από την έρευνα χρήση κάνναβης αναφέρουν ποσοστό 9,2% των μαθητών ηλικίας 17-18 ετών και 3,1% των μαθητών ηλικίας 15- 16 ετών.
Ένας στους 4 μαθητές άνω των 18 ετών (24,5%) αναφέρει χρήση κάνναβης τον τελευταίο χρόνο και ποσοστό 22,4% χρήση κάνναβης τον τελευταίο μήνα πριν από την έρευνα.
Να σημειωθεί επίσης ότι, ποσοστό 2,7% των μαθητών όλων των ηλικιών έχουν κάνει χρήση της ουσίας έκσταση, τα αγόρια σε ποσοστό 4,0% και τα κορίτσια σε 1,4%.
Μακριά από εισπνεόμενα και ηρεμιστικά
Οι μόνες περιπτώσεις που οι μαθητές της Ξάνθης βρίσκονται στο μέσο όρο ή και πιο κάτω είναι οι εισπνεόμενες ουσίες (π.χ. κόλλα, βενζίνη) και τα ηρεμιστικά/ υπνωτικά χάπια. Ένας στους 14 μαθητές όλων των ηλικιών (7,1%) έχει κάνει χρήση εισπνεόμενων ουσιών τουλάχιστον μία φορά στη ζωή του, τα αγόρια σε ποσοστό 8,7% και τα κορίτσια σε ποσοστό 5,5%.
Επιπλέον, ποσοστό 7,3% των μαθητών έχουν κάνει χρήση ηρεμιστικών ή υπνωτικών χαπιών χωρίς τη σύσταση γιατρού.
Η ταυτότητα της έρευνας
Περιελάμβανε 676 σχολικές μονάδες και συνολικά 37.000 μαθητές και μαθήτριες ηλικίας 13-19 ετών. Η συλλογή των στοιχείων έγινε με τη χρήση ανώνυμου, αυτοσυμπληρούμενου ερωτηματολογίου που χορηγήθηκε μέσα στην τάξη, χωρίς την παρουσία εκπαιδευτικού. Η συμμετοχή των σχολείων και των μαθητών στην έρευνα ήταν προαιρετική. Τα αποτελέσματα της έρευνας είναι αντιπροσωπευτικά για το σύνολο της χώρας, τις Περιφέρειες και τους νομούς.
Στο νομό της Ξάνθης επελέγησαν 11 σχολεία από τα οποία το ένα αρνήθηκε και αντικαταστάθηκε από άλλο. Από τους μαθητές που επελέγησαν τυχαία 16 αρνήθηκαν να συμπληρώσουν το ερωτηματολόγιο, ενώ μαζί με όσα ακυρώθηκαν ασυμπλήρωτων ερωτήσεων ή συστηματικών ασυνεπειών, τα αποτελέσματα της έρευνας βασίστηκαν σε 599 ερωτηματολόγια.
Στην Ξάνθη υπάρχει πρόθεση υλοποίησης προγράμματος για την ενημέρωση σχετικά με την αποφυγή του καπνίσματος στα δημοτικά σχολεία, αλλά ακόμη βρίσκεται στο στάδιο της προετοιμασίας. 
Η επιστημονική υπεύθυνη του Κέντρου Πρόληψης Ναρκωτικών νομού Ξάνθης που ανέλαβε την υλοποίηση για την περιοχή μας, Παρασκευή Διονυσίου εξηγεί ότι πράγματι το κάπνισμα, το αλκοόλ αλλά και η κάνναβη αποτελούν σήμερα ουσίες διαδεδομένες και απενοχοποιημένες για τους έφηβους. «Ό,τι γινόταν πριν 20 χρόνια στην Ευρώπη, έρχεται τώρα σαν ρεύμα στην Ελλάδα», σημειώνει η ίδια.
Τονίζει ακόμη ότι αρκετοί είναι οι γονείς που απευθύνονται στο Κέντρο για συμβουλές, λόγω ανάλογων προβλημάτων που αντιμετωπίζουν με τα παιδιά τους, ενώ παρατηρεί επίσης ότι και οι ίδιοι οι έφηβοι είναι μεν πιο ενημερωμένοι από ό,τι παλιά λόγω του διαδικτύου και των ΜΜΕ, αλλά συχνά γίνονται δέκτες παραπληροφόρησης, την οποία αποδέχονται λόγω της αφέλειάς τους και της άγνοιας για τον κίνδυνο ή το θάνατο.
Η κ. Διονυσίου υπογραμμίζει ότι η αντιμετώπιση απαιτεί παρέμβαση σε όλο το τρίγωνο μαθητής- γονέας- εκπαιδευτικός και δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στην καθοδήγηση και τις σωστές συμβουλές από πολύ μικρή ηλικία. «Το ‘κήρυγμα’ μόνο, που λέμε, του γονιού δε θα φέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Χρειάζεται ενημέρωση από πολύ μικρή ηλικία, ώστε να ενισχυθεί η αυτοπεποίθηση του παιδιού για να μπορεί να λέει «όχι» στις κακές επιρροές. Ειδικά στην εφηβεία, η απόλυτη στάση του γονιού είναι βέβαιο ότι δε θα αποδώσει και αντιθέτως θα φέρει αντίδραση.
Άλλο το παιδί να πιει ένα ποτήρι μπύρα ή κρασί και άλλο τα σκληρά οινοπνευματώδη που έχουν πιο επικίνδυνες συνέπειες. Στην πραγματικότητα όμως, αυτά τα ποτά, όπως βότκα, ουίσκι κλπ είναι που δημιουργούν τις καταχρήσεις στους εφήβους, ενώ αντιστοίχως και η κάνναβη προτιμάται πλέον σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό λόγω της χαμηλής της τιμής, αλλά και εξαιτίας του γεγονότος ότι δεν ταυτίζεται με την εγκληματικότητα, δηλαδή δεν οδηγεί σε παραβατική συμπεριφορά για την εξασφάλιση της δόσης, όπως με την ηρωίνη», αναφέρει αναλυτικά η υπεύθυνη του Κέντρου Πρόληψης, καταλήγοντας με ιδιαίτερη βαρύτητα για τη σχέση του έφηβου με το σπίτι και το σχολείο: «οι συμβουλές του γονιού πρέπει να έχουν ως κατεύθυνση τον έλεγχο από τον ίδιο τον έφηβο. Ο γονιός οφείλει να ενημερώνει σωστά και να καλλιεργεί εμπιστοσύνη. Και στο σχολείο αντίστοιχα πρέπει να υπάρχει η ανάλογη ευαισθησία και εκπαίδευση των ίδιων των εκπαιδευτικών, όπως έχει ήδη αυξηθεί ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια με τα προγράμματα υγείας στα σχολεία».
Ελένη Διαφωνίδου
