Μύρισε Πάσχα με τις «λαζαρίνες» στους δρόμους

12 χρόνια τώρα αναβιώνει το έθιμο το 12^ο δημοτικό σχολείο Ξάνθης

Έψαλαν τα κάλαντα του Λαζάρου στα μαγαζιά της πόλης.  Οι καταστηματάρχες που τα υποδέχονταν με χαρά γέμιζαν τα καλάθια με διάφορα ζαχαρωτά και καραμέλες

Μύρισε …Πάσχα από την Παρασκευή 5 Απριλίου στην πόλη μας αφού στους δρόμους της ξεχύθηκαν απ’ το πρωί οι «λαζαρίνες» τα κορίτσια του 12^ου δημοτικού σχολείου που τα τελευταία 12 χρόνια αναβιώνουν ένα έθιμο γνωστό σ’ όλη την Ελλάδα. Πρόκειται για τα «λαζαρικά», έθιμα που είναι σχετικά με την Ανάσταση του Λαζάρου και τα βλέπουμε από τόπο σε τόπο με διάφορες παραλλαγές. Το Σάββατο του Λαζάρου είναι μια από τις πιο σημαντικές ημέρες της Ορθοδοξίας, αφού σηματοδοτεί  τη νίκη της ζωής στο θάνατο και αποτελεί προμήνυμα της Ανάστασης του Χριστού.

Οι «λαζαρίνες» του 12^ου δημοτικού στην 28^ης Οκτωβρίου
Κρατώντας καλαθάκια, στολισμένα με ανοιξιάτικα λουλούδια και γιρλάντες στα χέρια και το ομοίωμα του «Λαζάρου», οι  «λαζαρίνες» τα κορίτσια 12^ου δημοτικού συνοδευόμενα από τις δασκάλες τους έψαλαν τα κάλαντα του Λαζάρου στα μαγαζιά της πόλης  Οι καταστηματάρχες που τα υποδέχονταν με χαρά γέμιζαν τα καλάθια με διάφορα ζαχαρωτά και καραμέλες.  Παλαιότερα σύμφωνα με την παράδοση, κορίτσια με καλαθάκια στα χέρια και μία κούκλα, τον «Λάζαρο», γύριζαν από σπίτι σε σπίτι και έλεγαν τα κάλαντα. Οι γυναίκες έβαζαν στα καλαθάκια κεράσματα και αυγά, τα οποία προορίζονταν να βαφούν τη Μεγάλη Πέμπτη. Παράλληλα, την κούκλα την περνούσαν από όλα τα δωμάτια του σπιτιού, για υγεία και ευημερία. Έτσι και φέτος τα κορίτσια του 12^ου δημοτικού σχολείου Ξάνθης  φρόντισαν να διατηρήσουν ζωντανή την παράδοση, προσφέροντας χαρά  και ανταλλάσσοντας ευχές για τις ημέρες του Πάσχα.

Οι «Λαζαρίνες σε Ρόδο , Κρήτη Ήπειρο
Το Σάββατο του Λαζάρου στη Ρόδο και την Ιαλυσό, παρομοίως με τις «Λαζαρίνες», τα παιδιά γυρίζουν από πόρτα σε πόρτα και τραγουδούν τον «Λάζαρο», συγκεντρώνοντας χρήματα και αυγά για τους ιερείς. Το ίδιο συμβαίνει και στην Κρήτη, αλλά και στην Ήπειρο, όπου οι επισκέψεις συνοδεύονται από τον ήχο μεγαλοκούδουνων. Παλαιότερα, αυτή την ημέρα, κανένας γεωργός δεν πήγαινε στο χωράφι του να εργαστεί, γιατί όπως πίστευαν, ότι έπιαναν θα μαραινόταν. Επιτρεπόταν μόνο η συγκέντρωση ξερών κλαδιών για το άναμμα των φούρνων τη Μεγάλη Εβδομάδα για το ψήσιμο των κουλουριών. Την ημέρα αυτή επίσης, σε όλα τα σπίτια οι νοικοκυρές φτιάχνουν στριφτά κουλουράκια, «τα Λαζαράκια», συμβολίζοντας με τον τρόπο αυτό το σώμα του Λαζάρου που ήταν τυλιγμένο στο σάβανο.

«Λάζαρος» σε Κύπρος, Σκύρος και Κω
Στην Κύπρο συναντάμε το έθιμο της αναπαράστασης, στην αρχαιότερη μορφή του. Ο Θεός πεθαίνει στην ακμή της νιότης του και αμέσως ανασταίνεται, όπως ο Άδωνις στους αρχαίους Έλληνες. Για το λόγο αυτό έντυναν ένα παιδί με κίτρινα λουλούδια, έτσι ώστε ούτε το πρόσωπο του δε φαινόταν. Σε κάθε σπίτι που πήγαιναν, όταν άρχιζαν τα άλλα παιδιά να τραγουδούν, ξάπλωνε και υποκρινόταν το νεκρό, όταν όμως έλεγαν το «Λάζαρε δεύρο έξω» σηκωνόταν.
Το ίδιο έθιμο συναντάμε και στην Κω. Το παιδί που αναπαριστούσε το Λάζαρο, τυλιγμένο σε ένα σεντόνι, ήταν και αυτό στολισμένο με κίτρινα λουλούδια. Αμοιβή της παρέας για την αναπαράσταση ήταν τα αυγά για το δάσκαλο. Τα πιο μεγάλα παιδιά, οι «πρωτόσχολοι», έπαιρναν την εικόνα του Λάζαρου, την έβαζαν πάνω σε μια ειδική κατασκευή που στόλιζαν με δεντρολίβανο -ήταν, λέει, η Βηθανία, η πατρίδα του- και γύριζαν στις στάνες. Οι βοσκοί τους φίλευαν αυγά, τυριά και μυζήθρες για τις λαμπρόπιτες. Στην Σκύρο, ο Λάζαρος αποτελούνταν από μια τρυπητή κουτάλα, την σιδεροχουλιάρα, στην οποία τα παιδιά σχημάτιζαν ένα πρόσωπο. Πάνω στην κουτάλα, έδεναν σταυρωτά ένα ξύλο για να φτιάξουν τα χέρια, ενώ τα ρούχα της κούκλας ήταν συνήθως μωρουδιακά.
Ακόμη, για την ψυχή του Λαζάρου, οι γυναίκες στη Σκύρο και την Κω ζύμωναν το πρωί του Σαββάτου ψωμάκια -τους «λαζάρηδες», τα «λαζαρούδια» ή και «λαζαράκια» – τα οποία ήταν πλασμένα σε σχήμα ανθρώπου και είχαν μέσα στην ζύμη τους μέλι ή καρύδια ή σταφίδες, ανάλογα με το προϊόν του κάθε τόπου. Σύμφωνα με το έθιμο, όποιος δεν έπλαθε τα «λαζαράκια» δεν θα χόρταινε ψωμί. Μάλιστα, στην Κω συνηθιζόταν οι αρραβωνιασμένες κοπέλες να φτιάχνουν ένα «λαζαράκι» σε μέγεθος βρέφους, το οποίο γέμιζαν με καλούδια για να το στείλουν στον αρραβωνιαστικό τους.  

Απόσπασμα από τα κάλαντα, που τραγουδούσαν οι Λαζαρίνες

«Ήρθε ο Λάζαρος ήρθαν τα Βάγια, ήρθε η Κυριακή που τρων τα ψάρια, σήκω Λάζαρε και μη κοιμάσαι, ήρθε η μάνα σου από την πόλη, σου φέρε χαρτί και πορτοφόλι γράψε Θόδωρε, γράψε Δημήτρη, γράψε Λάζαρε και κυπαρίσσι. Οι κοτούλες μας αυγά γεννούσαν. Οι φωλίτσες μας δεν τα χωρούνε, δώστε μας για να σας ευχηθούμε ΚΑΛΟ ΠΑΣΧΑ!».
 
Eλλήνων Παράδοση

«Έτσι μπορέσαμε να δούμε καλύτερα την πραγματική μας ταυτότητα. Και αυτό πρέπει να το καταλάβουμε καλά. Δηλαδή, αυτό που θαυμάζουμε στην ελληνική τέχνη της ακμής, δεν είναι αυτό που συνεχίσανε οι δυτικοί με τις κολώνες και με τις μετόπες των ανακτόρων τους. Είναι τούτο: η ελληνικότητα σαν τρόπος του να βλέπεις και να κάνεις τα πράγματα, κατά τη γνώμη μου, συνεχίστηκε αποκλειστικά και μόνο από τον λαϊκό μας πολιτισμό. Θέλω να πω ότι μία αυλή σπιτιού με τα πέτρινα σκαλάκια, με τους ασβεστωμένους τοίχους, με τα γεράνια στον τενεκέ, ή ένας περίβολος μοναστηριού με το πηγάδι, με τα κελιά, με τις καμάρες, είναι πολύ πιο κοντά στο πνεύμα που γέννησε τους Απόλλωνες και τις Νίκες ή τις Θεομήτορες και τους οσίους, παρά οι ποιμενικές σκηνές και τα ροζ αγγελάκια που έκαναν οι μετρ της Αναγεννήσεως»
Οδυσσέας Ελύτης  

Μαριάννα Ξανθοπούλου
mxanthopoulou@empros.gr