Του Γιάννη Λασκαράκη
Όσο θυμάμαι τον εαυτό μου, οι πολιτικοί στον τόπο αυτόν έμοιαζαν να αδυνατούν να συλλάβουν τη θέση της Ελλάδας στον χώρο και τον χρόνο. Μου έδιναν την εντύπωση μυρμηγκιών που περιφέρονται στην επιφάνεια ενός πορτοκαλιού, χωρίς να έχουν συναίσθηση του σφαιρικού του σχήματος και της χυμώδους εσωτερικότητάς του.
Χάσκει η ανοικτή πληγή του Κυπριακού των χαμένων ευκαιριών, αιμορραγούν οι κρατικοί προϋπολογισμοί από το βάρος των εξοπλισμών, ξοδεύεται άσκοπα διπλωματικό κεφάλαιο στο «ακατονόμαστο» κρατίδιο στον Βορρά.
Τα τελευταία σαράντα χρόνια όλοι μας οπλίζαμε μια βραδυφλεγή βόμβα για την πτώχευση, ζώντας με δανεικά στα πλαίσια ενός πολιτικού συστήματος βασισμένου στον θεσμό των πελατειακών σχέσεων και του «οικογενειακού» βουλευτή. Στην προσωπική εξυπηρέτηση και στο εξατομικευμένο όνειρο. Έτσι το μικρό και το περιστασιακό καθόριζαν το γενικό, υποκαθιστώντας τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό και το όραμα.
Αυτή η πορεία της χώρας αποτυπώνεται ξεκάθαρα στις απρόσωπες και αβίωτες πόλεις μας, στο υποβαθμισμένο φυσικό μας περιβάλλον, στα εκατομμύρια αυθαίρετα, στις «χωματερές».
Αποτυπώνεται στο εκπαιδευτικό μας σύστημα που μας προτρέπει να δίνουμε τη ζωή μας σε έναν υποθετικό πόλεμο, όχι όμως και τους φόρους μας στο κράτος.
Αποτυπώνεται στις «ρηχές» παραγωγικές μας δομές και στο σύνθημα «όλα τα κιλά και όλα τα λεφτά», που οδήγησαν στον παρασιτισμό και στην ερήμωση της υπαίθρου.
Κινητήριος δύναμη όλης αυτής της εικονικής πραγματικότητας υπήρξε ο λαϊκισμός. Σε κάθε δειλή προσπάθεια εκσυγχρονισμού, ο λαϊκισμός όρθωνε φανταστικούς εχθρούς που απειλούσαν τον λαό, τη θρησκεία, την πατρίδα, ταυτισμένος και με τον δήθεν αριστερό λόγο, που πλειοδοτούσε σε κάθε διεκδίκηση του κρατικοδίαιτου συνδικαλισμού.
Ένας αντιπαραγωγικός δημόσιος τομέας, τμήμα του πελατειακού συστήματος, αποτελούσε ταυτόχρονα και την ενσάρκωση του οράματος για μια θέση στο Δημόσιο, του μόνου που προσέφερε στους νέους το Ελληνικό Πανεπιστήμιο. Ελάχιστοι μπορούσαν να συλλάβουν το αυτονόητο, ότι ο ιδιωτικός τομέας συντηρεί το κράτος και όχι το κράτος τον ιδιωτικό τομέα.
Η αποτυχημένη απόπειρα μεταρρύθμισης του ασφαλιστικού συστήματος από τον Κώστα Σημίτη απέδειξε ότι οι δυνάμεις τού κρατικού συνδικαλισμού και του ανορθολογισμού ήταν πανίσχυρες, σε συμμαχία με το «κοινωνικό», δηλαδή το κρατικίστικο ΠΑΣΟΚ. Ό,τι δεν κατάφεραν οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας το πέτυχε η κρίση. Tο πολιτικό σύστημα αντιλήφθηκε επιτέλους ότι χωρίς ριζικές μεταρρυθμίσεις η χώρα δεν έχει μέλλον. Το ερώτημα είναι αν το ίδιο το πολιτικό σύστημα επιδέχεται μεταρρυθμίσεις.
Μια Αριστερά χωρίς σχέδιο συνεργασιών και προοπτική διακυβέρνησης, μια Δεξιά που παραπαίει ανάμεσα στον κρατισμό και τον νεοφιλελευθερισμό, ένα ΠΑΣΟΚ που δεν μπορεί να εκφράσει ούτε την Κοινοβουλευτική του Ομάδα αδυνατούν να βγάλουν τη χώρα από το τέλμα.
Για ένα σύγχρονο και βιώσιμο κοινωνικό κράτος χρειαζόμαστε εισόδημα, όχι δανεικά. Και μυαλά, επίσης όχι δανεικά. Η παραγωγή και η παραγωγικότητα κυρίως έχουν να κάνουν με τους εγκεφάλους που διαθέτει η χώρα. Και δεν εννοώ βέβαια αυτούς που ξέρουν καλά να μαζεύουν ψήφους με κάθε τρόπο και που η μόνη τους έννοια είναι η επανεκλογή και η διαιώνιση του είδους τους.
Μετά τη Μεταπολίτευση ο Κωνσταντίνος Καραμανλής εξέφρασε την απαίτηση για την εδραίωση της Δημοκρατίας και την ένταξη στην ΕΟΚ. Ο Ανδρέας Παπανδρέου γοήτευσε με το όραμα για την Αλλαγή, την κοινωνική δικαιοσύνη, την εθνική ανεξαρτησία. Ο Κώστας Σημίτης κέρδισε την εμπιστοσύνη των πολιτών με το όραμα για τον εκσυγχρονισμό και την ισχυρή Ελλάδα.
Ποια θα μπορούσε να είναι η «μεγάλη ιδέα» στην εποχή μας; Ο εθνικός στόχος που θα μας σήκωνε λίγο ψηλότερα;
Δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε την Αμερική. Η πάταξη της διαφθοράς και η ανάπτυξη θα έρθουν μέσα από τον εκσυγχρονισμό και τη μεταρρύθμιση των δομών του κράτους στα πλαίσια της Ευρώπης των Περιφερειών.
Η Ελλάδα είναι ταυτισμένη με μια Συνομόσπονδη Ευρώπη, όπου τα εθνικά κράτη θα εκχωρούν σημαντικές εξουσίες προς τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Και τι νόημα έχει να μιλάμε για Κεντροαριστερά, «ελληνικής κοπής», εάν δεν συνδεθούμε με τα σοσιαλδημοκρατικά ευρωπαϊκά κόμματα, ώστε μέσα από την κοινή ευρωπαϊκή δράση τους να χαράσσονται οι ευρωπαϊκές πολιτικές;
Εκσυγχρονισμός, μεταρρύθμιση, ευρωπαϊσμός, αποκέντρωση, θα μπορούσε να είναι το όραμα της επόμενης δεκαετίας. Και βέβαια το ΠΑΣΟΚ πρέπει να αποτελέσει τη βάση του νέου μεγάλου σχηματισμού, που θα σχηματιστεί στα πλαίσια ενός νέου ευρωπαϊκού πολιτικού σκηνικού, στον χώρο της σοσιαλδημοκρατίας, που θα είναι ελκυστικό στις προσωπικότητες της πολιτικής, της επιστήμης, της διανόησης και των επιχειρήσεων. Η φράση του Πρωθυπουργού «κόκκινη γραμμή είναι η σωτηρία της χώρας» θα πρέπει να αποτελεί αυτονόητη προϋπόθεση και όρο για τη λειτουργία του. Χωρίς αυτήν, ακόμη και ένα μυρμήγκι θα είχε σταματήσει να περιφέρεται στην επιφάνεια ενός πορτοκαλιού.
*Ο Γιάννης Λασκαράκης είναι πολιτικός μηχανικός, πρώην μέλος της ΚΕ του ΠΑΣΟΚ (1977-1990), εκδότης της καθημερινής εφημερίδας «Η ΓΝΩΜΗ» του Έβρου
