Από τα δημοσιονομικά μέτρα, τις διαπραγματεύσεις για την δανειακή σύμβαση με την τρόικα, αλλά και από τις εγχώριες πολιτικές εξελίξεις προβλέπει πως θα διαμορφωθούν οι τάσεις στην οικονομική δραστηριότητα και στην πορεία του ΑΕΠ στην Ελλάδα, η τριμηνιαία έκθεση του Ιδρύματος Οικονομικών & Βιομηχανικών Ερευνών, που δόθηκε στην δημοσιότητα στα τέλη του 2011. Στην έκθεση αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι η επίδραση των μέσων φορολογίας που άρχισε το φθινόπωρο του 2011, οι μειώσεις μισθών, η αύξηση της ανεργίας αλλά και οι περικοπές των συντάξεων θα ασκήσουν πιέσεις στα εισοδήματα των νοικοκυριών και κατ΄επέκταση στις καταναλωτικές τους δαπάνες.
Η προσπάθεια για κάλυψη των δημοσιονομικών αποκλίσεων του 2011 και την επίτευξη των αυστηρότερων στόχων το 2012, αναμένεται να περιορίσει σημαντικά την δημόσια κατανάλωση, ενώ δεν αποκλείεται η περικοπή των δημόσιων δαπανών να επηρεάσει το 2012 το πρόγραμμα των δημοσίων επενδύσεων. Η ύφεση, σύμφωνα με την έκθεση, θα κυμανθεί για την ελληνική οικονομία στο 3%, και ίσως και υψηλότερα. Από τα εν λόγω στοιχεία συμπεραίνει κανείς πως το 2012 θα είναι μια ακόμη δύσκολη χρονιά, ειδικά μάλιστα την στιγμή που θα συνεχιστούν οι περικοπές και οι μειώσεις μισθών σε Δημόσιο και Ιδιωτικό τομέα. Η έκθεση επικεντρώνει το ενδιαφέρον της, όπως είδαμε, στην δημόσια κατανάλωση, που όπως όλα δείχνουν θα πληγεί και εντός του 2012. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να μειώνεται θεαματικά ο τζίρος των εμπορικών επιχειρήσεων και να συμπιέζεται αισθητά το εισόδημα των πολιτών.
Ποια λύση λοιπόν θα υπάρξει για αυτή την κατάσταση; Πως και με ποιο τρόπο θα μπορούσε να αντιστραφεί το αρνητικό οικονομικό κλίμα; Όλα τα στοιχεία συγκλίνουν πως το 2012 θα είναι ένα ακόμη δύσκολο έτος για τους μισθωτούς, τους συνταξιούχους αλλά και τους ελεύθερους επαγγελματίες. Οι ασκούμενες πιέσεις θα είναι και πάλι αφόρητες και η επιστροφή της πολυπόθητης ρευστότητας λίγο -πολύ όνειρο απατηλό. Την ίδια στιγμή, οι αυξήσεις στις τιμές θα προσθέτουν ένα ακόμη λιθαράκι στην ήδη τεταμένη κατάσταση, με τα οικονομικά της χώρας να επιδεινώνονται σε πολύ μεγάλο βαθμό. Αποτέλεσμα όλων αυτών θα είναι η εκτόξευση της ανεργίας στα ύψη και ο περιορισμός στο ελάχιστο των καταναλωτικών δαπανών. Αυτό όμως θα προκαλέσει αλυσιδωτές αντιδράσεις στην αγορά, που ήδη έχει πληγεί σημαντικά από το 2009 μέχρι σήμερα, καθώς χιλιάδες μαγαζιά και επιχειρήσεις έβαλαν λουκέτο λόγω της ανύπαρκτης αγοραστικής δύναμης.
Ως εκ τούτου, αυτό που αποκαλείται ευημερία όχι απλά μετατίθεται στο απώτερο μέλλον, αλλά αρχίζει να αμφισβητείται και ως έννοια στην πληγωμένη Ελλάδα. H έκθεση αναφέρει πώς το 2012, για τρίτη συνεχή χρονιά, ο εξωτερικός τομέας της χώρας (το έλλειμμα του οποίου εκτιμάται ότι θα συρρικνωθεί από την υποχώρηση των εισαγωγών και της εγχώριας ζήτησης) θα επενεργήσει ανασχετικά στην μείωση του ΑΕΠ. Η ανεργία στο τρίτο τρίμηνο του 2011, σύμφωνα με όσα καταγράφει η έκθεση, αυξήθηκε κατά 1,6% σε σχέση με το δεύτερο τρίμηνο, ενώ συγκριτικά με το αντίστοιχο χρονικό διάστημα του 2010 η αύξηση ήταν +5,3%. Οι εκτιμήσεις για το 2012 είναι ότι θα φτάσει ή θα ξεπεράσει το 18,5%. Η πρόβλεψη αυτή από μόνη της κρούει τον κώδωνα του κινδύνου στο εργατικό δυναμικό της χώρας που δεν φαίνεται να διατηρεί και πολύ τις δυνάμεις του.
Οι φήμες για στρατιές ανέργων εντός του 2012, έχουν πλέον πάψει να είναι φήμες και δεν είναι παρά η σκληρή πραγματικότητα που καλούνται να αντιμετωπίσουν και χιλιάδες νέοι που προσπαθούν να εισέλθουν στην αγορά εργασίας. Στην έκθεση, τέλος, σημειώνεται ότι ο περιορισμός του διαθέσιμου εισοδήματος από τα νέα μέτρα άμεσης φορολογίας σε συνδυασμό με την αύξηση της ανεργίας και την πτώση μισθών και συντάξεων αναμένεται να ασκήσουν πιέσεις στον πληθωρισμό τους πρώτους μήνες του 2012. Το εύρος διαμόρφωσης του πληθωρισμού για το τρέχον έτος στο 1,2-1,4%. Τα στοιχεία λοιπόν δεν εμπνέουν αισιοδοξία για το 2012, που αναμένεται ιδιαίτερα δύσκολο και από πλευράς διαμόρφωσης των τιμών στην αγορά, που θα είναι αυξητική. Τα δεδομένα στρέφονται πλέον ανοιχτά κατά των καταναλωτών, που ούτως ή άλλως οι δαπάνες τους είχαν μειωθεί στο ελάχιστο.
Ποια μέτρα είναι αυτά που θα οδηγούσαν τη χώρα στην ανάπτυξη; Και πως είναι δυνατόν τα μέτρα αυτά να συνδέονται με την ενδεχόμενη περαιτέρω συρρίκνωση των εισοδημάτων των πολιτών, που θα έχει ως άμεσο αποτέλεσμα την ερήμωση της αγοράς και την κατακόρυφη πτώση του τζίρου; Για να μιλήσουμε με απλά ελληνικά: κανείς δεν θα μπορεί – έχοντας μειωθεί επιπλέον το εισόδημά του – ούτε να αποταμιεύσει ούτε και να ξοδέψει, και πολύ περισσότερο να επενδύσει σε ακίνητα, οικόπεδα ή άλλου είδους κερδοφόρα εγχειρήματα. Σε μια τέτοια κατάσταση, και με δεδομένο ότι η ανεργία θα καλπάζει, ουδεμία ανάπτυξη δεν μπορεί να νοηθεί και ειδικά όταν πρόκειται για εγχώριες απόπειρες οικονομικής ανάκαμψης. Με ενδεχόμενα νέα μέτρα, το μόνο που μπορεί να γίνει είναι περαιτέρω επιβάρυνση των νοικοκυριών, με αντιστάθμισμα πενιχρά έσοδα του κράτους, που ούτως ή άλλως απορροφούνται από τους όρους της δανειακής υποχρέωσης.
Η ανάπτυξη μπορεί να έλθει μόνο εάν σταματήσουν να επιβάλλονται μέτρα, που σε τελευταία ανάλυση το μόνο που κάνουν είναι να κλίνουν στο καβούκι τους πολίτες, να καθηλώνουν τα εισοδήματα και να αποτρέπουν την παραμικρή υποψία επένδυσης. Και όσο δεν υπάρχει εγχώρια πρωτοβουλία, όσες έξωθεν επενδυτικές εξορμήσεις και να γίνουν, δεν πρόκειται να επιφέρουν ούτε αθρόα διακίνηση του χρήματος, ούτε κατανάλωση αφού οι ίδιοι οι πολίτες θα είναι οι πρώτοι απόντες. Εκτός και αν κάποιοι κύκλοι έχουν αποφασίσει να είμαστε προτεκτοράτο μαύρης και αδήλωτης εργασίας για να καρπώνονται αποκλειστικά οι ξένοι επενδυτές, βυθίζοντας στην φτώχεια έναν ολόκληρο λαό. Σενάριο πάντως που προς το παρόν κανένα από τα κόμματα δεν θα ήθελε να έχει κατά νου λίγο πριν από τις εκλογές. Γιατί απόντες πολίτες σημαίνει ταυτόχρονα και αποχή από τα κοινά.
Φίλιππος Ζάχαρης
(phil.zaharis@gmail.com)
