Η αστάθεια στις τιμές των τροφίμων είναι πιθανό να συνεχιστεί και εντός του 2012, καθιστώντας πιο φτωχούς τους αγρότες και τους καταναλωτές, και τις χώρες πιο τρωτές στην ένδεια και την αβεβαιότητα σχετικά με την κατανάλωση τροφίμων, αποκάλυψε πριν από λίγο καιρό έκθεση για την πείνα, του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας των Η.Ε (FAO), του διεθνούς Ταμείου για τη γεωργική ανάπτυξη (IFAD) και του Παγκόσμιου Προγράμματος Τροφίμων, με τίτλο «η αβεβαιότητα των τροφίμων το 2001».
Οι μικρές – εξαρτώμενες από εισαγωγές – χώρες, ιδιαίτερα στην Αφρική, βρίσκονται, σύμφωνα με την έκθεση, σε σοβαρό κίνδυνο. Πολλές από αυτές αντιμετωπίζουν ήδη σοβαρά προβλήματα μετά τις οικονομικές κρίσεις του 2006-2008. Τέτοιες κρίσεις, που συμπεριλαμβάνουν και την Αφρική, «υπονομεύουν τις προσπάθειές μας να επιτύχουμε το στόχο ανάπτυξης χιλιετίας για το ποσοστό των ανθρώπων που πάσχουν από την πείνα από το μισό το 2015 και μετά, τόνισαν στην έκθεση οι προϊστάμενοι των αντιπροσωπειών. Υπολογίζεται ότι τουλάχιστον 600 εκατ. άνθρωποι πάσχουν από πείνα σε καθημερινή βάση! Ο εν λόγω αριθμός σοκάρει και στην επιεικέστερη των περιπτώσεων, προκαλεί σοβαρό προβληματισμό.
Δέστε όμως και τα επόμενα στοιχεία: Η εκτίμηση του FAO για τον αριθμό των ανθρώπων που πλήττονταν από πείνα το 2010 ανερχόταν σε 925 εκατ! Για την περίοδο του 2006-2008 μάλιστα, ο FAO υπολόγισε τον αριθμό των πεινασμένων σε 850 εκατ. Αλήθεια, πως θα μπορούσε να αντιδράσει κανείς στο άκουσμα του αριθμού του περίπου 1 δις φτωχών και πεινασμένων παγκοσμίως. Πως θα συμπεριφερόταν αν καθημερινά του υπενθύμιζαν ότι ένας στους 6 ανθρώπους παγκοσμίως πεινά; Και ποιες πρέπει σε τελική ανάλυση να είναι οι στοχευμένες πολιτικές που θα βγάλουν από την σοβαρή αυτή επισιτιστική κρίση τον πλανήτη;
«Οι κυβερνήσεις πρέπει να εξασφαλίσουν ένα διαφανές και προβλέψιμο ρυθμιστικό περιβάλλον που να είναι στη θέση, από την μια να προωθεί τη ιδιωτική επένδυση, και από την άλλη να αυξάνει την αγροτική παραγωγικότητα. Πρέπει να μειώσουμε τα απόβλητα των τροφίμων στις αναπτυγμένες χώρες μέσω εκπαίδευσης και κατάλληλων πολιτικών, ώστε να μειωθούν οι απώλειες τροφίμων στις αναπτυσσόμενες χώρες», τονίζουν οι υπεύθυνοι των αντιπροσωπειών. Η ζήτηση όμως από τους καταναλωτές στις γρήγορα αναπτυσσόμενες οικονομίες αυξάνεται, το ίδιο όπως και ο πληθυσμός. Τι προγράμματα έχουν κατά νου ώστε αυτή η αναντιστοιχία να περιθωριοποιηθεί; Πως και με ποιες πολιτικές επιτυγχάνεται ανάπτυξη και μείωση της αστάθειας στις τιμές που προκαλεί ένδεια και στέρηση;
Στην έκθεση επισημαίνεται ότι η αστάθεια στις τιμές των τροφίμων μπορεί να αυξηθεί κατά τη διάρκεια της επόμενης δεκαετίας λόγω και των ακραίων καιρικών φαινομένων. Οι βραχυπρόθεσμες μεταβολές των τιμών μπορούν να ασκήσουν μακροπρόθεσμες επιδράσεις στην ανάπτυξη. Οι αλλαγές στο εισόδημα λόγω της αστάθειας των τιμών που οδηγούν στη μειωμένη κατανάλωση τροφίμων, μπορούν να μειώσουν τη λήψη στα παιδιά των βασικών θρεπτικών ουσιών κατά τη διάρκεια των πρώτων 1000 ημερών της ζωής τους , κάτι που οδηγεί και σε αυξανόμενη πιθανότητα μελλοντικής ένδειας, με σοβαρές αρνητικές επιδράσεις σε ολόκληρες οικονομίες. Η αυξομείωση των τιμών είχε διαφορετικά αποτελέσματα στους πληθυσμούς. Περισσότερο εκθεμένοι και ευάλωτοι ήταν οι φτωχοί και οι αδύνατοι, ιδιαίτερα στην Αφρική, όπου ο αριθμός τους αυξήθηκε κατά 8% μεταξύ 2007 – 2008 ενώ παρέμεινε σταθερός στην Ασία.
Μερικές μεγάλες χώρες επιδίωξαν να προφυλάξουν τις αγορές τροφίμων τους από τις διεθνείς αναταραχές μέσω ενός συνδυασμού εμπορικών περιορισμών, πλεγμάτων ασφαλείας για τους φτωχούς και απελευθερώσεων των αποθεμάτων τροφίμων. Εντούτοις, σε πολλές των περιπτώσεων, η εμπορική αυτή απομόνωση αύξησε τις τιμές και η αστάθεια στις διεθνείς αγορές μεγιστοποίησε τις επιδράσεις των ελλείψεων τροφής από πλευράς εισαγωγών στις εξαρτώμενες χώρες, τόνισε η έκθεση. Η έκθεση επισημαίνει, μεταξύ άλλων, ότι η επένδυση στη γεωργία παραμένει κρίσιμη στη βιώσιμη, μακροπρόθεσμη ασφάλεια τροφίμων. Οι περιοχές – κλειδί όπου τέτοιες επενδύσεις πρέπει να κατευθυνθούν είναι η αποδοτική άρδευση, οι βελτιωμένες στο έδαφος πρακτικές, και οι καλύτεροι σπόροι που αναπτύσσονται μέσω της γεωργικής έρευνας. Αυτοί οι παράγοντες θα βοηθούσαν ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος στην παραγωγή, και να μετριαστεί η αστάθεια των τιμών.
Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας είναι οι ιδιωτικές επενδύσεις που πρέπει όμως να σέβονται τα δικαιώματα όλων των υπαρχόντων χρηστών του εδάφους και πρωτίστως να μην αγνοούν τους φυσικούς πόρους που ωφελούν τις τοπικές κοινότητες, προωθούν την ασφάλεια τροφίμων και συμβάλλουν στην προσαρμογή και το μετριασμό των επιδράσεων αλλαγής κλίματος. Μαζί με τις αυξανόμενες επενδύσεις, οι περιοριστικές εμπορικές πολιτικές μπορούν να προστατεύσουν τις τιμές στην εσωτερική αγορά από τη διεθνή αστάθεια τιμών. Τέτοιοι περιορισμοί όμως συχνά αυξάνουν την ευαισθησία στην εσωτερική παραγωγή, και κατά συνέπεια αποτυγχάνουν να μειώσουν την αστάθεια στις τιμές στην εσωτερική αγορά. Οι περιοριστικές εμπορικές πολιτικές διακινδυνεύουν επίσης την αστάθεια και τις τιμές στις διεθνείς αγορές.
Τελικά ποιες πολιτικές πρέπει να υιοθετηθούν προκειμένου να εκλείψει το θλιβερό φαινόμενο ένας στους έξι συνανθρώπους μας να λιμοκτονεί; Και κατά πόσο η Δύση είναι διατεθειμένη να εφαρμόσει μια ισόρροπη πολιτική, προκειμένου να μειωθεί η αστάθεια στις τιμές και τα προϊόντα να καταστούν προσεγγίσιμα στους καταναλωτές; Πόσο η «ευλογημένη» Δύση είναι διατεθειμένη να προσανατολιστεί σε ισορροπημένες πολιτικές; Ένα είναι σίγουρο: Οι αριθμοί των πεινασμένων ανθρώπων δεν πρόκειται να μειωθούν εύκολα. Και όσο οι ανεπτυγμένες χώρες θα πετούν τα τρόφιμά τους, τόσο οι αναπτυσσόμενες θα έχουν αστάθεια στις τιμές. Γιατί ο νόμος της αγοράς και της ζήτησης εν μέσω παγκοσμιοποίησης προϋποθέτει αναντιστοιχίες και αστάθεια, για να ζουν κάποιοι όταν άλλοι πεθαίνουν. Για περισσότερες απορίες, απευθυνθείτε στους εκάστοτε διαμορφωτές της αγοράς.
Φίλιππος Ζάχαρης
(phil.zaharis@gmail.com)
