Τηνπαραμονή της επετείου τα σχολεία τίμησαντη μέρα αυτή. Φέτος, το Γυμνάσιο ΑΞΙΟΝ τιμά την ενσωμάτωση της Ξάνθηςστηνμητέρα Ελλάδα με ένα ιδιαίτερο τρόπο, αποτίοντας φόρο τιμής στουςστρατιώτεςτης ιστορικής εκείνης μέρας. Ακολούθησε τα χνάρια του ελευθερωτήστρατού καιφιλοξένησε στην εκδήλωση για την τοπική επέτειο τον Ξανθιώτηδημοσιογράφο –συγγραφέα κ. Χρίστο Χριστοδούλου.
ΟΧρίστος Κ. Χριστοδούλου γεννήθηκε στην Ξάνθη. Σπούδασε δημοσιογραφία, δημόσιεςσχέσεις, διοίκηση επιχειρήσεων και σκηνοθεσία κινηματογράφου. Εργάστηκεσεπολλές εφημερίδες και περιοδικά καθώς και στην ΕΡΤ. Διατέλεσεδιευθυντής τουΓραφείου Τύπου του υπηρεσιακού πρωθυπουργού και προέδρου του ΑρείουΠάγου κ.Ιωάννη Γρίβα και σύμβουλος Τύπου του πρωθυπουργού Ξενοφώντος Ζολώτα.Εργάστηκεως ξένος ανταποκριτής κυπριακών, γαλλικών και αμερικανικών ΜΜΕ. Στηδιάρκειατης χούντας δημιούργησε τον κινηματογράφο τέχνης “Αλκυονίς”. Υπήρξεπαραγωγός περισσότερων από 1000 ντοκιμαντέρ (όπως “Η ΕΡΤ στη ΒόρειαΕλλάδα”, “Η ΕΡΤ σε όλη την Ελλάδα”, “Ταξιδεύοντας”,”Οι Μεγαλέξανδροι του Νέου Κόσμου”, “Κύπρος η Αγία Νήσος”κ.ά.), που γυρίστηκαν από την ΕΡΤ την περίοδο 1978-2003 και αφορούσανστηνΕλλάδα και στον Ελληνισμό της Διασποράς. Επίσης, είναι συμπαραγωγός τηςδιεθνούς τηλεοπτικής σειράς “Οι Ολυμπιακοί Αγώνες στην ΑρχαίαΕλλάδα”, που έχει τιμηθεί σε πλήθος ξένων φεστιβάλ αθλητικού καιαρχαιολογικού ντοκιμαντέρ. Έχει συγγράψει τα βιβλία “Τα φωτογενήΒαλκάνιατων Αδελφών Μανάκη” και “Ο εκδότης Ιωάννης Βελλίδης”,”Μουσταφά Κεμάλ, ο βίος και η πολιτεία του στη Θεσσαλονίκη”, ενώβρίσκεται υπό έκδοση το τελευταίο βιβλίο του “Οι τρεις ταφές του ΧασάνΤαχσίν Πασά”. Το 2006 τιμήθηκε με το Δημοσιογραφικό Βραβείο τουΙδρύματοςΜπότση. Είναι συνεργάτης-αρθρογράφος της εφημερίδας “Μακεδονία” καθώςκαι άλλων ελληνικών και ξένων ΜΜΕ.
ΤηΔευτέρα λοιπόν, 3 Οκτωβρίου 2011, στις12.00 μ.μ. ο συντοπίτης μας Χ. Χριστοδούλου τίμησε με την παρουσία τουταΣχολεία ΑΞΙΟΝ και φώτισε με την ομιλία του μέρος της τοπικής ιστορίαςμας.
Στοτέλος, οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοίτου Γυμνασίου και του Λυκείου ΑΞΙΟΝ, τίμησαν τους Έλληνες στρατιώτεςπου μπήκανκαι παρέλαβαν την πόλη, ακολουθώντας την ίδια πορεία με το 1919.Ξεκινώντας απότην αρχή της οδού 9ης (ΙΧης) Μεραρχίας, περπάτησαν τη διαδρομή πουακολούθησε οελληνικός στρατός εκείνη τη μέρα, 4 Οκτωβρίου 1919, (9ης Μεραρχίας-Ελ.Βενιζέλου – Βασ. Κων/νου – Γεωργίου Σταύρου) μέχρι τη περιοχή τουσημερινούκτηρίου της Εθνικής Τράπεζας, όπου και έγινε η παράδοση- παραλαβή τηςΞάνθης,μια και τότε το κτήριο της Εθνικής Τράπεζας στέγαζε το Δημαρχείο τηςπόλης.
Ομιλία του ΧρίστουΧριστοδούλου στα Εκπαιδευτήρια «ΑΞΙΟΝ»
Ανταποκρίθηκα με χαρά στην πρόταση του σχολείο σας νασας μιλήσω για την Απελευθέρωση της Ξάνθης, όχι μόνο επειδή τυχαίνει ναείμαιξανθιώτης αλλά κυρίως γιατί η πρόσκληση προέρχονταν από ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα πολύ υψηλούεπιπέδου, που πιστεύω ότι εδώστηνακριτική Θράκη προσφέρει μεγάλο μορφωτικό, κοινωνικό και εν τέλειεθνικό έργο.
Σκέφτηκα να κάνω την ομιλία μου αυτή πιο ξεκούραστη μέσα απόμερικά δημοσιογραφικά ερωτήματα και τις αντίστοιχες απαντήσεις. Καιπρώτα πρώτατι απαντάει κανείς στο ερώτημα «Πόσοδύσκολη υπόθεση ήταν η Απελευθέρωση της Ξάνθης;»
Το να γίνει η Ξάνθηελληνική, ούτε εύκολη υπόθεση ήταν, ούτε χωρίς θυσίες επιτεύχθηκε, ούτεμας τηνχρώσταγε κανείς. Αντιθέτως, ο αγώνας της Ελλάδας για την Ξάνθη (και την Μακεδονία, τηνΉπειρο και την Θράκηγενικότερα), ήταν σκληρόςκαιαμφίρροπος, κράτησε πολλά χρόνια και διεξήχθη τόσο στα πολεμικά πεδίαόσο καιστα διπλωματικά παρασκήνια. Και ήταν τέτοιας φύσεως αγώνας, ακριβώςεπειδή τονίδιο στόχο για τιςπεριοχές αυτές είχανη Βουλγαρία, η Τουρκία και βέβαια οι ξένες δυνάμεις που δούλευαν απόπίσω τουςγια δικό τους λογαριασμό.
Ερώτημα δεύτερο: Τιεπιδίωκαν οι χώρες αυτές;
Επιδίωκαν με κάθε τρόπο να καταλάβουν την περιοχή γιατί αυτόθα ενίσχυε την στρατηγική τους θέση. Ειδικά η Βουλγαρία ήθελε νααποκτήσει δικήτης έξοδο στο Αιγαίο και την Μεσόγειο, πράγμα που είναι μια μόνιμη επιδίωξη των σλαβικών λαώνκαι των λαών τηςκεντρικής Ευρώπης. Η Τουρκία από την πλευρά της υπερασπιζόταν τα εδάφητης σταοποία βρισκόταν επί 5 αιώνες, ενώ η Ελλάδα αναζητούσε επέκταση τουζωτικού τηςχώρου, εκεί όπου υπήρχαν συμπαγείς ελληνικοί πληθυσμοί. Συνεπώς τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα καιπολύ επικίνδυνα.
Ερώτημα τρίτο: Τιπροηγήθηκε από την Απελευθέρωση της Ξάνθης;
Προηγήθηκαν μεγάλα πολεμικά και διπλωματικά γεγονότα. Πρώταπρώτα οι Βαλκανικοί Πόλεμοιτου 12-13,έπειτα ο 1ος Παγκόσμιος Πόλεμος. Ο χάρτης τηςπεριοχής άλλαξε πολλέςφορές μορφή, κι όλα αυτά έγιναν με τεράστιο τίμημα σε ανθρώπινες ζωές,αγριότητες, προσφυγιές και καταστροφές. Φανταστείτε τώρα, ότι τονΙούλιοτου 1913 η περιοχήέγινε για λίγοΕλληνική μετά (για τρείς περίπου μήνες) αυτόνομη υπό τουρκική διοίκηση,έπειταΒουλγαρική μέχρι το 1918, μετάΣυμμαχικήυπό γαλλική διοίκηση, έπειτα, το 1919 πάλι Ελληνική, κατόπιν το 1941πάλιΒουλγάρική και τέλος από το 1944 κι έπειτα, ξανά Ελληνική. Για νασυμβούν όλααυτά, χρειάστηκε να δημιουργηθούν και να διαλυθούν συμμαχίες, οι εχθροίναγίνουν φίλοι και οι φίλοι εχθροί όπως συνέβη μεταξύ Ελλάδας, ΒουλγαρίαςκαιΤουρκίας.
Αυτό ακριβώς δείχνει πόσο ρευστά είναι τα πράγματα στιςσχέσεις και τα συμφέροντα των λαών και πόσο δεν πρέπει ναεπαναπαυόμαστε..
Ερώτημα τέταρτο.Υπάρχει μια σύγχυση στις ημερομηνίες επειδή τα γεγονότα εκείνης τηςπεριόδουείναι πολύ πυκνά. Ποια εκδοχή είναι σωστότερη ως προς την ημερομηνίατηςΑπελευθέρωσης;
Η Ξάνθη που άλλαξε όπως είπαμε τόσες φορές χέρια, καταλήφθηκεαπό τον Ελληνικό Στρατό όχι μία αλλά δύο φορές. Μία το 1913 και μία το1919. Το1913 ολόκληρη η Θράκη που ήταν πριν Τουρκική, καταλήφθηκε από τον Ελληνικό Στρατό,αλλά τελικάπαραχωρήθηκε με διεθνή συνθήκη στην Βουλγαρία. Το 1918 τέθηκε υπόδιασυμμαχικόέλεγχο, με γαλλική στρατιωτική διοίκηση. Το 1919 στις 4 Οκτωβρίου, ηπεριοχήμεταξύ Ξάνθης, Ιάσμου και Πόρτο Λάγος δόθηκε στην Ελλάδα. Προσέξτε μιαλεπτομέρεια: Ολόκληρη η Δυτ. Θράκη μέχρι τον Έβρο, αποδόθηκε στηνΕλλάδα τονΜάη του 1920.
Όταν εμείς είμαστεπαιδιά, είχε προκύψει το πρόβλημα, σε ποια από τις τρείς ημερομηνίες θαέπρεπενα γιορτάζεται η επέτειος της Απελευθέρωσης της Ξάνθης. Εκείνη του 1913, την άλλη του1919 ή του 1920 οπότεαπελευθερώθηκε ολόκληρη η Θράκη; Τελικά ο Στέφανος Ιωαννίδης, έναςαξιόλογοςντόπιος μελετητής πουβρήκε τα ιστορικάστοιχεία, πρότεινε την4ηΟκτωβρίου 1919. Κι αυτό ήταν το σωστό.
Ερώτημα πέμπτο: ΟιΤούρκοι πώς αντέδρασαν;
Οι Τούρκοι, μάλλον οι Οθωμανοί είναι καλλίτερο να λέμε διότιτότε υπήρχε ακόμα η Οθωμανική Αυτοκρατορία, ήταν ο μεγάλος χαμένος τωνΒαλκανικών Πολέμων και στην συνέχεια του 1ουΠαγκοσμίου Πολέμου όπουήταν σύμμαχος της ηττημένης Γερμανίας. Η δεινή θέση της δεν τηςεπέτρεπε νακάνει πολλά. Ωστόσο πρέπει να πούμε χάριν της αλήθειας ότι ο στρατόςτηςπολέμησε γενναία Κιακόμα πρέπει νααναφερθεί ένα χαρακτηριστικό γεγονός: Στα μέσα του1913 όταν η Θράκηεπρόκειτο να δοθεί στην Βουλγαρία, υπήρξε μια τοπική τουρκικήαυτονομιστικήκίνηση η οποία δεν πέτυχε τους σκοπούς της αλλά έχει καταγραφεί ως ένα σημαντικό πολιτικό γεγονός από τουςΤούρκουςιστορικούς.
Ερώτημα έκτο: Τελικάόλες αυτές οι επέτειοι χρειάζονται ή είναι κάτι ξεπερασμένο;
Κάποιοι πράγματι θεωρούν τις εθνικές ή τοπικές επετείους άχρηστες καιξεπερασμένες.
Αυτές λοιπόν οι επέτειοι εθνικής μνήμης όπως η Απελευθέρωσητης Ξάνθης, είναι αξεπέραστες και επίκαιρες γιατί μας θυμίζουν τιςμεγάλεςστιγμές του Έθνους μας. Είναι επίσης ανεκτίμητες διότι στις δύσκολες εποχές που περνάμε μαςεμψυχώνουν καιμας μαθαίνουν κάτι πολύ σημαντικό: Ότι δηλαδή, τίποτα δεν χαρίζεται σεκανένανάνθρωπο και σε κανέναν λαό αν αυτός δεν δουλέψει σκληρά, δεν μορφωθείσωστά καιδεν αγωνιστεί για το δίκιο του.
Ήταν ευτύχημα ότι εκείνη την εποχή στο τιμόνι της μικρήςΕλλάδας βρισκότανένας μεγάλος ένας χαρισματικόςηγέτης, ο Ελευθέριος Βενιζέλος από τα Χανιά. Η πολιτική διορατικότητακαι τοηγετικό ταλέντο αυτού του ανθρώπου έκαναν τότε την Ελλάδα μεγάλη.
Ο Βενιζέλος χειρίστηκε με τέτοια επιδεξιότητα τις τότε διεθνείς πολιτικέςκαταστάσεις που έφερε τηνΕλλάδα από τηνΛάρισα όπου ήταν τασύνορά της το 1912, στονΈβρο, στο Αιγαίοκαι την Κρήτη, το 1913. Δηλαδήμέσα σε λιγότερο από ένα χρόνο.
Ερώτημα έβδομο: Στους Βαλκανικούς Πολέμους ο ΕλληνικόςΣτρατός έφτασε νικηφόρος μέχρι τον Έβρο. Η κατάληψη της Ξάνθης μοιάζει να έγινε θα έλεγε κανείς απόκεκτημένηταχύτητα.
Δεν είναι έτσι. Ο Ελληνικός Στρατός σημείωσε τότεαλλεπάλληλες πολεμικές νίκες και η κατάληψη της Θράκης είναι αποτέλεσμαεπιτυχημένων στρατιωτικών και πολιτικών χειρισμών. Αλλά το σπουδαίο σεένανπόλεμο δεν είναι μόνο να νικήσεις, αλλά να μπορέσεις να κρατήσεις τα λάφυρα σου. Η Ελλάδα τοπέτυχε επειδή οΒενιζέλος είχε εντάξει την Ελλάδα στην συμμαχία των Αγγλο-Γάλλων. Ανδεν τοείχε κάνει, αλλά είμαστε όπως η Τουρκία και η Βουλγαρία με το μέρος τωνΓερμανών που νικήθηκαν, τότε πολύ αμφιβάλω αν θα βρισκόμαστε σήμερα σε αυτή την εκδήλωση. Σκεφτείτε ότιη Βουλγαρίαμέχρι το 1919 έχασε ότι κέρδισε στους Βαλκανικούς Πολέμους. Σε έναβαθμό τοίδιο υπέστη και η Οθωμανική Αυτοκρατορία που δεν άργησε να διαλυθείκάτω από τοβάρος της ήττας στους Βαλκανικούς Πολέμους και στον 1οΠαγκόσμιοΠόλεμο.
Σήμερα λοιπόν αυτό το επίτευγμα της Ελλάδας μπορεί ναφαντάζει σαν κάτι το πολύ φυσικό, το πολύ εύκολο. Δεν ήταν. Ποιοςτολμούσενα φανταστεί εκείνη την εποχή ότι ημικροσκοπική Ελλάδατων 2500000 κατοίκων θα απλωνόταν ποτέ στην Μακεδονία κι από κει στηνΗπειρο,την Ξάνθη, την Κομοτηνή τηνΑλεξανδρούπολη, το Αιγαίο και την Κρήτη; Κανείς. Ίσως μόνο ο οραματικόςΒενιζέλοςκαι οι συνεργάτες του.
Ερώτημα όγδοο: Τιέγινε μόλις απελευθερώθηκε η Ξάνθη; Ποιους πρέπει να ευγνωμονούμε για την ελληνοποίηση της πόληςμας;
Ο Ελ. Βενιζέλος, μόλις κατελήφθη η Ξάνθη το 1919, έσπευσεαμέσως να την οργανώσει διοικητικά, να την κάνει μέρος της Ελλάδας.Έφτιαξε απότο μηδέν τις δημόσιες υπηρεσίες που ήταν στα χέρια των Βουλγάρων,ψήφισενόμους, φρόντισε για τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης, στέγασε τουςπρόσφυγες,έφερε το ελληνικό νόμισμα, έδωσε δάνεια στους επαγγελματίες, βρήκεχώρους γιασχολεία, προστάτεψε τις εκκλησίες, τις συναγωγές και τα τζαμιά,παραχώρησε τηνελληνική ιθαγένεια σε όσους Χριστιανούς,Μουσουλμάνους και Εβραίους την δικαιούνταν, κράτησε στην θέση του τοντούρκοδήμαρχο της Ξάνθης, έναν σοφό και ήπιο ευπατρίδη που λεγόταν Ταχήρ Εφέντης, εξασφάλισε τηντάξη και την ασφάλειατης περιοχής και γενικά επέβαλε ίση μεταχείριση και έδωσε μέσαδιαβίωσης προςόλους, ώστε να αρχίσει να λειτουργεί κανονικά το κράτος και να έχουνεμπιστοσύνη οι πολίτες στα καινούργια αφεντικά, τους Έλληνες. Για τονσκοπόαυτό διάλεξε και έφερε στην Ξάνθη τους άριστους, τα καλλίτερα μυαλά τηςεποχήςτου – σ αυτό είχε επίσης ταλέντο ο Ελ. Βενιζέλος- που ανοικοδόμησαναξιοθαύμαστα και ταχύτατα μια ρημαγμένη από τους πολέμους περιοχή.Παραθέτω ενδεικτικάτα ονόματα τουΧαρίσιου Βαμβακά, του Κώστα Γεραγά και του Αχιλλέα Καλεύρα σαν φόροτιμής στην προσφοράτους προς αυτή την πόλη.Αναζητήστε τους αν σας ενδιαφέρει στο Google και θα μάθετε γι αυτούς.Μαζί τους ο Βενιζέλος έστειλετότε στην Ξάνθη κι έναν συμπατριώτη του κρητικό που συντόνισε μεεπιτυχία αφενός τον εφοδιασμό της πόλης με τρόφιμα και αφ ετέρου την αποκατάστασητωνπροσφύγων που είχε δημιουργήσει ο πόλεμος. Αυτόν σίγουρα τον ξέρετε.Ήταν οκατόπιν μεγάλος, παγκοσμίουφήμηςσυγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης που έμεινε αρκετούς μήνες τότε στην Ξάνθη..
Ερώτημα ένατο καιτελευταίο: Ποιο είναι το μήνυμα σα απ αυτή την ιστορική έρευνα σχετικά με την Απελευθέρωση της Ξάνθης;
Νομίζω ότι η τακτική της σύνεσης, της συνεργασίας και της αμοιβαίου σεβασμού πουοραματίστηκε γιατους όλους τους έλληνες πολίτες ανεξαρτήτως θρησκείας ο ΕλευθέριοςΒενιζέλος,κυριαρχούσε ανέκαθεν , στιςσχέσεις τωνΕλλήνων χριστιανώνκαι των ελλήνωνμουσουλμάνων της Ξάνθης. Δυστυχώς οι Έλληνες Εβραίοι της Ξάνθης πουήταν πάραπολλοί πριν τον 2ο Παγκόσμιο πόλεμο, είχαν χαθείστο τραγικόΟλοκαύτωμα και αργότερα, μόνο δύο παιδιά, δύο αδέλφια είχαν απομείνειανάμεσαστους συμμαθητέςμας στο τρίτο σχολείοπου πήγαινα εγώ. ΗΞάνθη ήταν πάντοτεμια ειρηνικήπολυεθνική καιπολυθρησκευτική πόλη που ευημερούσε χάρη στην αλληλοκατανόηση των κατοίκων της και τον καπνό. Ύστεραόμως, κυρίως επίτων στρατιωτικών κυβερνήσεων της Ελλάδας και της Τουρκίας, τα πράγματαάλλαξαν.Το κλίμα βάρυνε.
Με λυπεί να βλέπω ότι εκείνο το ευγενικό πνεύμα τηςισονομίας, της αμοιβαίας εκτίμησης και της καλοσύνης των παλιών Ξανθιωτών μεταξύ τους,κινδυνεύει στις μέρεςμας κάτω από βάρος της ύποπτης οξύτητας και των επικίνδυνων φανατισμώνπουκαλλιεργούν κάποιοι ανεγκέφαλοι. Ελπίζω αυτό να μην συνεχιστεί, διότιδεν θαβγάλει τίποτα καλό.
Σαν επίλογο θα ήθελανα προσθέσω τα εξής:
Η Ξάνθη γιορτάζειαύριο την 92η επέτειο της 4ης Οκτωβρίου 1919. Όλα όσαείπαμε οδηγούν νομίζωστο συμπέρασμα ότι αυτή η επέτειος όχιαπλώς δεν είναι μια ξεπερασμένη επανάληψη όπως λένε κάποιοι, αλλάαποτελεί χρέοςκαι τιμή και καθήκον η αναφορά και ο σεβασμός μας σε αυτήν. Σας εύχομαι χρόνια πολλά και καλή πρόοδο. Ευχαριστώ που μεακούσατε..
ΧΡΙΣΤΟΣ Κ. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ
