Ηνεότερη εποχή για τον Έλληνα και τονάνθρωπο εν γένει έχει πολλά θετικά και πάμπολλα αρνητικά – μέρος τωνοποίωνεξάλλου βιώνουμε στις μέρες μας.
Γιανα κατανοήσουμε και αξιολογήσουμε τορου της ιστορίας, που συνδέεται με τη Θράκη και την Ξάνθη ειδικότερα,αςλάβουμε υπόψη μας τις φάσεις και διαφοροποιήσεις της εδώ ανθρώπινηςπαρουσίας.
Χιλιάδεςχρόνια προ Χριστού ζυμώνεται οατομικός και κοινωνικός βίος που σταδιακά διαμορφώνεται στον ελληνικόχαρακτήρα, που πρώτος στην Ευρώπη εμβαπτίζεται εδώ στο πνεύμα του Χριστιανισμού.
Μετάτη χιλιόχρονη βυζαντινή οικουμένη, σταμέσα του δέκατου τέταρτου αιώνα επήλυδες της ανατολής κυριαρχούν καικυριεύουντη Θράκη και την πρωτεύουσα πόλη, την Κωνσταντινούπολη. Η Οθωμανοκρατίαεδράζεται στις προηγούμενες δομές, ενώ κάτοικοι της περιοχής βίαια ήκαιεκούσια ασπάζονται τη νέα κατάσταση, γλώσσα και θρησκεία. Βαθιά όμωςσταφυλλοκάρδια τους κρατούσαν – ή και κρατούν – τα πατροπαράδοτα θέσμια.
Οδέκατος ένατος αιώνας – ποτισμένος απόιδέες σχάσης των κοινωνιών και του ατόμου. Η διαίρεση στο δικό μας καιστοξένο, σ’ αυτό που είναι δικό μας και στο άλλο, στο διαφορετικό, έχειαποτελέσματα που φτάνουν στις δραματικές εμπειρίες των ημερών μας.
ΗΘράκη στις αρχές του εικοστού αιώνα έχειγίνει έρμαιο των νέων αυτών διασπαστικών ιδεών και των μεγάλωνδυνάμεων. Ηβόρεια Θράκη αναρπάζεται από τη Βουλγαρία, η Ανατολική ανήκει στηνΟθωμανικήαυτοκρατορία, ενώ η Δυτική Θράκη και η Ξάνθη βέβαια περνά από τηνοθωμανική στηβουλγαρική κυριαρχία το 1913. Αν και οι Έλληνες στους Βαλκανικούςπολέμουςνικούν, στο τέλος αναρπάζεται η Θράκη αυτή του Αιγαίου από τουςαδηφάγουςγείτονες. Την επταετία που ακολουθεί 1913 – 1919 οι Βούλγαροιεπιδιώκουν διάπυρός και σιδήρου να εκβουλγαρίσουν την περιοχή μας.
Ηπλειοψηφία των κατοίκων της Θράκης,Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι, έχοντας δοκιμάσει στην πράξη για αιώνες τησυνύπαρξη του διαφορετικού και την υπεροχή του ουσιώδους και τουπνευματικούέναντι του επουσιώδους και υλικού, η πλειοψηφία των κατοίκων της Θράκηςαντιστέκεται στων μεγάλων δυνάμεων και των δυνατών γειτόνων καικατακτητών ταόνειρα και τις βλέψεις.
Τοπιο συνταρακτικό αυτής της περιπέτειας,που άλλωστε επιβεβαιώνεται με το φρικτότερο τρόπο ως τις μέρες μαςείναι ηπολιτιστική και ανθρωπιστική διάσταση των πολέμων. Οι Βούλγαροικαταλήστευσαντην περιοχή μας από ελληνικά και χριστιανικά έργα τέχνης και τεκμήριατης εδώπαρουσίας μας.
Οομιλητής, όμως, οφείλει να οδηγήσει τοευγενές ακροατήριό του στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, κατά τον οποίο ηΕλλάδααργοπορημένα εισήλθε και ήταν με την πλευρά των νικητών.
Τοτέλος του α΄ πολέμου στα 1918 τοακολουθεί ένα πολύμηνο συνέδριο ειρήνης, στο Παρίσι. Η ελληνικήαντιπροσωπείαέχει επικεφαλής τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Οι σύμμαχοι δεν καταλήγουν γιατη Θράκησε αποφάσεις. Οι Γάλλοι είναι επιφυλακτικοί, οι Ιταλοί θέτουν όρους, οιΑμερικανοί αντιδρούν φανερά. Τότε, μπροστά στην ύποπτη αργοπορία τωνσυμμάχωνπαρεμβαίνει ευέλικτα ο Βενιζέλος : να σταλούν διασυμμαχικά στρατεύματαστηΘράκη. Αρχηγός της περιοχής ορίζεται ο στρατηγός Φρανσέ ντ’ Εσπερέ. Έναστοιχείο απλά αναφέρουμε για την αργοπορία των συμμάχων : είχαν γίνειήδηγνωστά τα πετρέλαια της Θράκης.
Στις25 Σεπτέμβρη 1919 ειδοποιούνται οιβουλγαρικές αρχές της Ξάνθης ότι πρέπει να φύγουν. Ακολουθούν 4 ημέρεςλαφυραγωγιών από τους Βουλγάρους στην πόλη. Η μεγάλη ώρα όμως έφτασε,ό,τι κιαν έκαναν οι όποιοι κατακτητές. Με απόφαση των συμμάχων η 9η μεραρχίαμεδιοικητή τον υποστράτηγο Λεοναρδόπουλο ξεκίνησε πεζή από το Παρανέστικαιφτάνει στην Ξάνθη στις 4 Οκτώβρη 1919 ώρα 11 το πρωί, κάτω απόφθινοπωρινήβροχή.
Όλοιοι κάτοικοι, χριστιανοί καιμουσουλμάνοι, αρμένιοι και εβραίοι, ανεξάρτητα από το θρήσκευμα,τρέχουν ναυποδεχτούν τους έλληνες φαντάρους. Όλοι ανεξάρτητα οι κάτοικοι θέλουντηνελευθερία και την ένωση με την Ελλάδα. Πρέπει να σημειώσουμε ότι οιομογενείςστην Αμερική, αντίθετα προς την αμερικανική κυβερνητική στάση,κινούνται για ταελληνικά δίκαια.
Στις4 του Οκτώβρη Αλγερινοί και Μαροκινοίστρατιώτες που ήταν Γάλλοι υπήκοοι, μια πολυεθνική δύναμη στρατοπεδεύειστηνπόλη. Ελληνικός στρατός και χωροφυλακή, Έλληνες υπάλληλοι αναλαμβάνουνυπηρεσία, ενώ σε λίγο τοποθετείται ως δήμαρχος ο ΧριστόδουλοςΜπρωκούμης.Ακολουθεί διασυμμαχική κατοχή, μια ιδιότυπη μορφή διακυβέρνησης, ως τοΜάη του1920. Είναι μια μεταβατική περίοδος. Προετοιμάζεται το έδαφος για ναγίνει ηΘράκη τμήμα του ελληνικού κράτους. Έτσι, συνεχίζεται η διπλωματικήμάχη, μεπρωταγωνιστές τον Ελευθέριο Βενιζέλο και το Χαρίσιο Βαμβακά. Με τιςδιπλωματικέςενέργειες του πρώτου και τις συστηματικές παρεμβάσεις του δεύτερουαποτράπηκε ηδημιουργία γαλλικού προτεκτοράτου, όπως ήθελαν εδώ Τούρκοι καιΒούλγαροικεφαλαιούχοι.
Πρώτηη Ξάνθη τον Οκτώβρη του 1919 και στησυνέχεια η υπόλοιπη νοτιοδυτική Θράκη, το Μάη του 1920, μπαίνουν στηνελληνικήαγκαλιά.
Γιορτάζοντας,στη φετινή συγκυρία, τηνελευθέρωση της Ξάνθης, είμαστε περήφανοι για την κοινωνική μας συνοχή,για τηνανθρωπιστική μας ευαισθησία και για την πολιτιστική μας προτεραιότητα –στοιχεία απαραβίαστα της καθημερινής μας ζωής. Περήφανοι για τηνκατάκτηση τηςελευθερίας.
