Δερβίσηδες – οι μοναχοί του Ισλάμ

Στο άκουσμα της λέξης Δερβίσης, μας έρχονται εικόνες στο νουαπό τις Ιερές τελετές των μοναχών της Ανατολής. Ο όρος Δερβίσηςχαρακτηρίζει ταμέλη των Μυστικιστικών Θρησκευτικών Αδελφοτήτων σε πολλές χώρες τουμουσουλμανικούκόσμου, ενώ στην Περσία και την Τουρκία σημαίνει επίσης και επαίτηςμοναχός.
Η ιδεολογία των, στροβιλιζόμενων ντερβίς αντλεί το υλικό τηςαπό την ιδέα της περιστροφής. Η περιστροφή είναι θεμελιώδης συνθήκη τηςύπαρξήςμας. Όλα όσα υπάρχουν πάνω στο πρόσωπο της γης συνίστανται απόπεριστρεφόμεναηλεκτρόνια, πρωτόνια και ουδετερόνια. Όλα περιστρέφονται και τοανθρώπινοπλάσμα ζει μέσω της κυκλικής περιστροφής του αίματος, των κυκλικώνεναλλαγώντης ζωής από την πρώτη στιγμή της γέννησής του. Όμως, όλες αυτές οιπεριστροφέςείναι φυσικές και ασυνείδητες. Βέβαια, ο άνθρωπος κατέχει ένα νου, μιαδιάνοιαπου τον διακρίνει από τα υπόλοιπα όντα μέσα στη φύση. Έτσι οπεριστρεφόμενοςντερβίς ή σεμαζέν συνειδητά και σκόπιμα συμμετέχει στην κυκλικήπεριστροφή πουμοιράζονται όλες οι υπάρξεις. Περιστρεφόμενος σε αρμονία με όλα ταπράγματα στηφύση ταυτίζεται με την ύπαρξη και το μεγαλείο του Δημιουργού. Τονσκέπτεται,Τον ευχαριστεί, προσεύχεται σ’ Αυτόν. Με αυτόν τον τρόπο επιβεβαιώνειτα λόγιατου Κορανίου (64: 1) «Όλα στους ουρανούς και επί της γης επικαλούνταιτον Θεό».
Η μυστικιστική έκσταση μέσω του χορού δεν είναι μόνονέμπνευση του Σουφισμού, αφού μαρτυρείται στους ορφικούς ύμνους και σταμυστήριατης Σαμοθράκης, όπως επίσης και στα διονυσιακά όργια ως χορός τωνμαινάδων.
Ο στροβιλισμός του ανθρώπου γύρω από τον άξονα του σώματόςτου από την αρχαιότητα ακόμα και πέρα από οποιεσδήποτε θρησκευτικέςπρακτικέςήταν μια μέθοδος να ζαλιστεί και να «βγει η ψυχή από το σώμα». Όταναυτόγίνεται μεθοδευμένα μέσα από προκαθορισμένες θρησκευτικές τελετουργίεςόπως ητελετή σεμά των ντερβίς και με την υπόκρουση κατάλληλης μουσικής, τότεδενεπιδιώκεται απλώς να βγει η ψυχή από το σώμα αλλά επιπλέον να έρθειμέσω τηςέκστασης πιο κοντά στον Θεό. Αυτό επιτυγχάνεται με τη συσσώρευσηενέργειας ηοποία οδηγεί στην έκσταση και τότε ο χορευτής με τις κινήσεις τουσώματος τουσχεδιάζει σαν ένα ζωντανό έργο τέχνης τα όσα ζει. Η λατρεία για τουςΣούφιείναι μια πορεία προς τα εμπρός και μέσα από την ιδιόρρυθμη λατρεία τουχορού οχορευτής ντερβίς απορροφάται, ενώνεται και ταυτίζεται με το μεταφυσικό,ξεπερνώντας το φράγμα του χώρου και του χρόνου. Σύμφωνα με τον ιμάμη ΑλΓκαζαλίπου έζησε τον 12ο αιώνα «ο χρόνος είναι σαν το σπαθί, αν δεν τονδιαπεράσεις θασε διαπεράσει».
Στον κόσμο αυτό, σύμφωνα με την διδασκαλία των Σούφι, ταπάντα αλληλεπιδρούν και συνδέονται μεταξύ τους με έναν ιστό. Η μουσικήκαι οεκστατικός χορός είναι μόνο όργανα για να φτάσει ο χορευτής στημεταφυσικήεμπειρία. Πρόκειται για την ύψιστη κατάσταση συνειδητοποίησης τουανθρώπου,κατά την οποία η πρώτη του σκέψη είναι πως υπάρχει κάτι άλλο πολύμεγαλύτεροαπό αυτόν, το οποίο και αναζητά. Πρόκειται για μια λατρευτική σχέση, ηοποίαβασίζεται στην αγάπη και ταυτόχρονα στην ταπείνωση του «εγώ», κάτι πουσε θεωρητικόεπίπεδο βρίσκεται πολύ κοντά στη χριστιανική διδασκαλία και πρακτική.
 
ΠεριστρεφόμενοιΔερβίσηδες στη σύγχρονη Τουρκία
Ο χορός των δερβίσηδων στην σύγχρονη Τουρκία παρουσιάζεταιως θέαμα φολκλορικό και έχει χάσει τη σύνδεσή του με το πρωτογενέςπεριβάλλοντου. Το θρησκευτικό στοιχείο έχει εξαφανιστεί κάτω από το θέαμα καθώςοιδερβίσηδες βγήκαν από τους τεκέδες, έχουν κατακτήσει τα θέατρα και τουςσυναυλιακούς χώρους και περιοδεύουν σε όλο τον κόσμο.
Το τελετουργικό έχει ως εξής: Δώδεκα χορευτές εισέρχονταιστη σκηνή φορώντας μια μαύρη κάπα και ένα ψηλό καπέλο. Η πρώτησυμβολίζει τοντάφο, τον θάνατο και το δεύτερο την ταφόπετρα. Μετά το Κοράνι και τονΎμνο στονΠροφήτη, αυτοσυγκεντρώνονται ακούγοντας τον αυλό «νέι», το ιερό τουςόργανο,που συμβολίζει τον άνθρωπο που βρίσκεται στη διάθεση της θεϊκής πνοής.Αμέσωςμετά το σόλο του νέι, οι χορευτές πραγματοποιούν τρία halka, κάνουνδηλαδήτρεις φορές τον γύρο του χώρου της ιεροτελεστίας. Η τριπλή αυτή κίνησησυμβολίζει τους τρεις δρόμους που οδηγούν στον Θεό: εμπειρική γνώση,ενόρασηκαι ένωση. Στη συνέχεια βγάζουν τις μαύρες κάπες, τα φιλούν και τααφήνουνπαράμερα (μένουν ντυμένοι στα λευκά, σύμβολο της αγνότητας) καθώςαπαλλάσσονταισυμβολικά από τα δεσμά της σάρκας, έτοιμοι πλέον να χορέψουν για ναενωθούν μετο Θείο. Με τα χέρια ανοιχτά σαν φτερούγες, την παλάμη του δεξιούχεριούστραμμένη προς τον ουρανό και του αριστερού προς τη γη, με το κεφάλιελαφράγερμένο προς τον δεξιό ώμο, οι δερβίσηδες περιστρέφονται γύρω από τονεαυτότους υπό τους ήχους παραδοσιακών θρησκευτικών μουσικών, ενώ ταυτόχρονακινούνται κυκλικά σε όλη τη σκηνή. Ο χορός τους μοιάζει σαν τον κοσμικόχορότων πλανητών γύρω από τον Ήλιο.
Η Σουφική Φιλοσοφία και παράδοση μας διδάσκει πως η Ψυχή,σαν ύψιστη έκφραση της ύπαρξης, μας ωθεί στην τελειότητα όνταςφυλακισμένη μέσασε ένα υλικό σώμα. Η ανθρώπινη ζωή μοιάζει με ένα ταξίδι και οταξιδιώτηςαναζητητής κάνει εξελικτικά βήματα για να ξεπεράσει τη σκοτεινιά τουκόσμου,των φόβων του, των αδυναμιών και ελαττωμάτων του ώστε να πετύχει τηναληθινήγνώση, κατανόηση και ενότητα. Ο Χορός των Στροβίλων και ο Ιερός τουςΑυλός μαςταξιδεύει στο Σύμπαν μαγεύοντάς μας μελωδικά ωθώντάς μας στην ενότηταμε τοΘείο. Ας αφεθούμε λοιπόν στο στροβιλισμό των σφαιρών και ας γίνουμε έναμαζίτου, αφήνοντας την Ψυχή μας να πετάξει σε αυτό το μαγικό ταξίδιΕνότητας με τοΣύμπαν.
Έλα έλα όποιος κι αν είσαι, περιπλανώμενος, ειδωλολάτρης,πυρολάτρης,
Έλα ακόμη κι αν έσπασες χιλιάδες φορές τους όρκους σου,
Έλα και πάλι έλα, τo δικό μας καραβάνι δεν είναι καραβάνιτης απόγνωσης.
«Ε»