Marianaxan@yahoo.gr
Έναπολύχρωμομωσαϊκόείναι η περιοχή μας.Απαρτίζεταιαπό ντόπιους Θρακιώτες από Πόντιους, από Μικρασιάτες, από Κρήτες, απόΣαρακατσάνους από Κύπριους. Όλοι μαζίψηφίδεςτου ίδιου μωσαϊκούπου δίνουν το χρώματης πολυπολιτισμικότηταςτου τόπου μαςκουβαλώντας παράλληλα μαζίτους τη σφραγίδα της γενιάς τους όπως αυτή εκφράζεται μέσααπό τα ήθη και τα έθιμάτους, τις ιδιαίτερες παραδόσεις τους, τον τρόπο που γιορτάζουν, τον τρόπο που προσεγγίζουν τηνΘείαγέννηση.
«ΤηΧριστού» Θύμησες από Ποντιακά Χριστούγεννα
Επίτέλους έφτασε η πολυπόθητη ημέρα.«Έρθεν τη Χριστού»! Τα μεσάνυχτασημαίνουνοι καμπάνεςκαιστη γειτονιά δεν ακούς τίποτε άλλο, παρά τον βρόντο στις πόρτες και τιςφωνές «Ε, σκωθέστεν, εντώκαν τα καμπάνας».Μερικές μητέρεςαυτήν την ώρα ξαγρυπνούν ακόμα.Δενπρόλαβαν να συγυρίσουν τοσπίτι η να ετοιμάσουντο φαγητό για τηνγιορτή η να ράψουν τα ρουχάκια ή τα τσαρουχάκια των παιδιών τους, ανδεν είχαντην οικονομικήευχέρεια να τους αγοράσουν «τζάπουλας», «κουντούρας» η«τσαγκία».
Πολλά παιδάκιαείχαν αποκοιμηθεί,μόλιςλούσθηκαν,ντυμέναμετα γιορτινά τους. Τόσηπολλή είναι η χαρά τους για την καινούργια φορεσιά και τόσο μεγάλοςο ενθουσιασμόςτους γιατην γιορτή.
Απολύειη Εκκλησία και ο κόσμοςκατευθύνεται στα σπίτια του, όπου τους περιμένειαχνιστόκαι μυρωδάτοφαγητό από «κουζούμ»,τη «χαβουρμάν»,« τ’ άλειμμαν»βρασμέναμέσαστην «τσάπαν»-πήλινηκατσαρόλα. Όσοι έχουν «γεννούλ χτήνον» η «μοζίκαν»δενθα τους λείψει και το «ξύγαλαν». Τα αυγά, το βούτυρο δεν έλειπαν φυσικάποτέακόμακαι από το πιο φτωχικό σπίτι.
Το κρασί ήτανάγνωστο για τον πολύν κόσμο.Και το ρακί μόνονστις επισκέψεις προσφέρονταν.
Και το πρωί αργάαρχίζουν οι επισκέψεις ομαδικώς.Οι άνδρες και ταπαιδιά της μιαςσυνοικίας όλοι περνούν από όλα τα σπίτια της άλληςσυνοικίας. Χαιρετώντας λένε «Χριστός ετέχθη». Και απαντούν σ’ αυτό«Αληθώςετέχθη». Προσφέρεται ρακί μεμεζέ«καβουρμά»η«κοιλίδ» η «στύπα». Κάπου κάπου προσφέρουν στο τέλος και «πουλουλάπα».
ΤαΧριστούγεννα στη Μικρασία…
Ηκα Μαίρη Παπούδη, του συλλόγου Μικρασιατών Ξάνθης φέρνειστη θύμησήτης κάποια Χριστούγεννα που δεν έζησε η ίδια αλλά σανπαραμύθιμέσααπό τις διηγήσεις τηςγιαγιάς της. Τα Χριστούγεννα στην Μικρασία: «Από μέρεςκαθάριζαν οι νοικοκυρές τα σπίτια και γυάλιζαν τα μπακίριακαι τα ασημικά…όλαέπρεπε να λάμπουναπό πάστρα. Αποβραδίς παραμονήτα παιδιά έλεγαν τα κάλαντα. Χαρούπια, γλυκά, μύγδαλαο μποναμάςτους. ΑξημέρωταΧριστούγεννα χτυπούσαν οι καμπάνες.Όλη ηοικογένεια πήγαινε στην εκκλησία. Ύστερα γυρνούσαν στο σπίτι και οπατέρας θύμιαζεόλο το σπίτι. Τότε έμπαινεκαι η πρώτη τηγανιά. Όλη τη μέρατο σπίτι ήτανανοιχτό. Περνούσαν οι άνθρωποι που δούλευαν στα κτήματακαι ξένοι και τους φίλευαν…Το απαραίτητο φαγητό στοχριστουγεννιάτικο τραπέζι οι σαρμάδεςείτε μελάχανο είτε μεκληματόφυλλα,είτε σαρμάςμεσκέπη. Συμβόλιζετηγέννηση του Χριστού…Το ίδιο και στα γλυκά. Έπρεπε να είναι τυλιχτά όπωςκανταΐφι σαραγλί. Τα φαγητά όλα μεχοιρινόκαι λαχανικά (πράσο, σέλινο, λάχανο). Έτσι γιόρταζαν τότε…Τώρα προσπαθούμενα διατηρήσουμετηνπαράδοση, ιδιαίτερα οι οικογένειες που έχουν παππούδες και γιαγιάδεςγιορτάζουνμετον παραδοσιακό τρόπο».
Σούρβα– σούρβα γεια χαρά για σταφίδα για χαρά στονΈβρο…
Ηγιορτή στον Έβρο άρχιζε από την προπαραμονήμετο σφάξιμοτου γουρουνιού κάτι που το θυμάταιολοζώντανα ο γραμματέαςτου συλλόγου Εβριτών κ. Γκαϊλιάκας: «Για μαςτα παιδιάήταν γιορτή γιατί παίρναμετη φούσκα του γουρουνιούκαι τη φουσκώναμεκαι είχαμε…φούσκα. ΄Έγδερναντογουρούνι και έκαναν πασορτί(τσιγαρίδες) που της φύλαγαν σ’ ένα πιθάρι. Εμείςπηγαίναμεκαι ανοίγαμετρύπα στο πιθάρι και τρώγαμεαπό κάτω να μηνκαταλαβαίνουν οι μάνεςμαςότι λείπουν….Με το λίπος (λίγδα)είχαν το βούτυρο τηςχρονιάς, μετο δέρματου κάναμετα τσουράπια και μετο παχύέντερο γινόταν η μπάμπω, το χαρακτηριστικό θρακιώτικο φαγητό. τη γέμιζανμεπληγούρι ή ρύζιοι πιο εύποροι: «βράσε την μπάμπωμετο ρύζ’ να μυρίζ’έλεγαν….» Πηγαίναμετο πρωίστην εκκλησία μετάο πατέρας έβαζε το θυμιατόπάνω σε’ ένα κεραμίδιή υνί και θύμιαζετο σπίτι, τα ζώα, τα γεννήματα.Μετά έκοβε το χριστοκούλουρο μαςτο μοίραζεκαι τρώγαμεστον σοφρά. Έπρεπε να έχουμεεννιά φαγητά έστω και αν ένα ήταν κρεμμύδι,όπως τα εννιάμερατης Παναγιάς! Ανήμεραντυνόμαστανκαρκατζέλια, μεπροβιέςζώων και κουδούνια για να διώξουμετο κακό.Βγαίναμεμετη σούρβα(βέργα στολισμένημεχρωματιστάχαρτάκια ) και λέγαμε:«Σούρβα – σούρβα γεια χαρά, για σταφίδα, για παρά, όσις τρύπες στο δρυμον’(κόσκινο)τόσις θυμωνιέςστ’αλών’. Όμορφαχρόνια…»
ΗΧριστοκουλούρα των Σαρακατσάνων…
ΟιΣαρακατσαναίοι πιστεύουν πως, όταν γεννήθηκε ο Χριστός,οι βοσκοί ήταν οι πρώτοι που πήγαν και προσκύνησαν και γι αυτό είναιευλογημένοι.Πήγαιναν στην Παναγία κουλούρα ψημένηστα κάρβουνα,την οποία ζυμώνανκαι έφτιαχναν οι γυναίκες και την ονόμαζανΧριστόκλουρα. Η Χριστόκλουρα έπρεπε να είναι κεντητή.Τα κεντήματαστη Χριστόκλουρα, οι Σαρακατσάνες τα σχεδίαζαν μετα δάχτυλα, το πιρούνι, το μαχαίρικαι το φλιτζάνι. Τα σχέδια συμβόλιζαντα πρόβατα, τα άλογα, τη στάνη, τη στρούγκα καιάλλα. Από την παραμονήτων Χριστουγέννων άναβαντη φωτιά και δεν την άφηναν να σβήσει δώδεκα ημέρες,όσες δηλαδή ήταν και τα «παγανά».Τα «παγανά», «οι καλικάτζαροι» ήταν τα«όξωαπό δω» και άμαέβλεπαν αναμμένητη φωτιά δεν ζύγωναν. Επιπλέον γύρναγαν την πυροστιά ανάποδα κι έριχναναλάτι μέσαστη φωτιά για να ακούγεται το σκάσιμοτου αλατιού και να σκιάζονται τα παγανά.
