Ο «Κλήδονας»: Κάποτε ήταν εθιμικό βίωμα, μια λαϊκή μαντική διαδικασία, από τις πιο τελετουργικές όλων των παραδόσεων του τόπου μας, σύμφωνα με τον οποίο αποκαλύπτεται στις άγαμες κοπέλες η ταυτότητα του μελλοντικού τους συζύγου.
Σήμερα είναι …αναβίωση εθίμου, μια λαϊκή γιορτή, σε μια προσπάθεια διατήρησης της παράδοσης. Ο Κλήδονας είναι ένα έθιμο με καταγωγή στην αρχαία εποχή, που επικρατούσε η «κληδόνα». Κληδόνα σημαίνει πράξεις ή λέξεις τυχαίες και ασυνάρτητες, που ακούγονταν κατά τη διάρκεια μαντικών τελετών και στις οποίες αποδίδονταν προφητική σημασία. Η ίδια η λέξη υπάρχει από την εποχή του Ομήρου, «κλήδων» ονομαζόταν ο προγνωστικός ήχος, και κατ’ επέκταση το άκουσμα σιωνισμού ή προφητείας, ο συνδυασμός τυχαίων και ασυνάρτητων λέξεων ή πράξεων κατά τη διάρκεια μαντικής τελετής, στον οποίο αποδιδόταν προφητική σημασία.
Στη νεοελληνική αντίληψη το έθιμο αυτό εξελίχθηκε σε μια όμορφη και ενδιαφέρουσα ιεροτελεστία, περισώζοντας τους ερωτικούς χρησμούς. Ο Κλήδονας ζωντανεύει τη μέρα του Αη-Γιαννιού, στις 24 Ιουνίου, που συμπίπτει με τη θερινή τροπή του ήλιου.
Από εθιμικό βίωμα σε αναβίωση εθίμου
Η βασική τελετή αρχίζει την παραμονή της 24ης Ιουνίου με τα κορίτσια να πηγαίνουν στα πηγάδια ή στις βρύσες του χωριού για να φέρουν το αμίλητο νερό. Πίστευαν πως ο Αϊ-Γιάννης φέρνει τύχη και φανερώνει το ριζικό του ανθρώπου γι’ αυτό τον είπαν Ριζικάρη και Κλήδονα. Μέσα ρίχνουν τα ριζικάρια (δαχτυλίδι, χάντρα, σκουλαρίκι κλπ), Στη συνέχεια, το δοχείο σκεπάζεται με κόκκινο ύφασμα «κλειδώνεται» και τοποθετείται σε ανοιχτό χώρο.«Κλειδώνουμε τον κλήδονα με τ’ Αγιαννιού τη χάρη,
κι όποια ‘χει καλό ριζικό να δώσει να τον πάρει».
Εκεί παραμένει όλη τη νύχτα υπό το φως των άστρων, για να «ξαστριστεί».
Οι κοπέλες επιστρέφουν ύστερα στα σπίτια τους. Λέγεται ότι τη νύχτα αυτή θα δουν στα όνειρα τους το μελλοντικό τους σύζυγο.
Την επόμενη μέρα, ανήμερα του Αϊ-Γιαννιού γίνεται το βγάλσιμο των σημαδιών με συνοδεία από δίστιχα που απαγγέλλουν οι ποιητάρισσες: «Αγιογιάννη μ’ του σύνουρου, του Γιάννη του βουτάνι, τρία λουλούδια μάλουναν., ποιο θα πρωτοανοίξει, τόνα μιλάει για νιρό, κι’ τάλλου για του μύρου»!
Αη Γιάννης ο Κλήδονας στον Πολύσιτο
Η αναβίωση του εθίμου στον Πολύσιτο γίνεται για 4 συνεχή χρόνια και διοργανώνεται από τον Πολιτιστικό Σύλλογο , το σύλλογο Γυναικών. Συμμετέχει το ΚΑΠΗ και όλο το χωριό.
«Εκείνο που έχει σημασία είναι ότι έγινε θεσμός. Είναι ένα έθιμο που στα παιδικά μας χρόνια ήταν έντονο, κάποια στιγμή έσβησε και τουλάχιστον εμείς οι μεγαλύτεροι χαιρόμαστε που βλέπουμε αυτό το έθιμο να αναβιώνει. Στόχος μας είναι να μεταλαμπαδεύσουμε όλη αυτή την παράδοση στους νέους.
Να διατηρήσουμε την παράδοση αυτή. Η πίστη στην παράδοση ήταν αυτή που μας κράτησε όλα αυτά τα χρόνια», τονίζει ο δήμαρχος Βιστονίδας κ. Νίκος Ζλάτκος, ο οποίος παρακολούθησε την αναβίωση του εθίμου μαζί με τον επικεφαλής της αντιπολίτευση κ. Τσολακίδη, την αντινομάρχη κα Στάντζιου, και όλο τον κόσμο του Πολυσίτου.
«Η αποσύνδεση από την παράδοση μας αποσυνδέει με τις ρίζες μας και άνθρωπος χωρίς ρίζα, όπως και δέντρο χωρίς ρίζα, δεν έχει δυνατότητα να σταθεί.
Μέσα απ’ όλες αυτές τις εκδηλώσεις που τώρα είναι τυποποιημένες, τότε όμως ήταν από ψυχής η προηγούμενη γενιά μεταφέρει τις συνήθειές της, τους φόβους και τις αγωνίες της στην επόμενη», επισημαίνει η κα Γαρυφαλλά Παρλαπάνη, πρόεδρος του Πολιτιστικού συλλόγου Πολυσίτου.
«Γινόταν αυθόρμητα στο χωριό μας! Από τα Ρωμαϊκά χρόνια σ’ όλο τον κόσμο, υπάρχει αυτή η δοξασία με τις φωτιές και την κλυδωνομαντία. Εμείς θέλαμε να το επαναφέρουμε γιατί τα παιδιά ντρέπονται για τις παραδόσεις μας, θεωρούν «χωριατιά» να τραγουδήσουν δημοτικά τραγούδια, να κάνουν αυτά τα έθιμα. Ξεκινήσαμε αναβιώνοντας το και η δική μας ελπίδα είναι να γίνει αυθόρμητο.
Όλοι μας πρέπει να κρατήσουμε τις παραδόσεις μας Είναι μια αρχέγονη εσωτερική ανάγκη του ανθρώπου να μάθει το μέλλον του και το ριζικό του. Και αυτό το έθιμο είναι πολύ όμορφο και αγνό και χωρίς λεφτά», τονίζει η κα Αραμπατζή Κυρατσώ που ανέλαβε το επεξηγηματικό μέρος της αναβίωσης.
Οι φωτιές του Αϊ Γιαννιού
Οι φωτιές του Αη-Γιάννη είναι φανερό ότι πρώτα-πρώτα έχουν δύναμη καθαρτική και αποτρεπτική του κακού. «Αφήνω τον κακόχρονο και πάγω στον καλόχρονο» λένε αυτοί που πηδούν τη φωτιά και ρίχνουν μια πέτρα πίσω τους στον κακό χρόνο.
Πανευρωπαϊκά ο Ιούνιος είναι ο μήνας της βασικής σοδειάς του σταριού και επηρεάζει τον χειμώνα που θα ακολουθήσει.
Μαριάννα Ξανθοπούλου
marianaxan@yahoo.gr
