Ένα γεφύρι – «μαρτυριά» στην ιστορία της Ξάνθης

Την ιστορία του πέτρινου γεφυριού στο 4ο χιλιόμετρο Ξάνθης – Εχίνου κατέγραψε ο ιστοριοδίφης κ. Θωμάς Εξάρχου. Δεν πρόκειται βέβαια για ιστορία ανάλογη… του γεφυριού της Άρτας αλλά η παρουσία του γεφυριού αποτελεί μια ιστορική αναφορά που διατρέχει μια σειρά από ιστορικές περιόδους της Ξάνθης και εκεί έγκειται η σημασία της καταγραφής της σημειολογίας του. Από την «Οθωμανική» Ξάνθη οπότε κατασκευάστηκε και εγκαινιάστηκε, μέχρι και την περίοδο του Β’ παγκοσμίου πολέμου και της γερμανικής και βουλγαρικής κατοχής οπότε ανατινάχθηκε από τον ελληνικό στρατό το πέτρινο γεφύρι έχει πολλά να διηγηθεί!
Εγκαίνια πέτρινης γέφυρας στο 4ο χιλιόμετρο Ξάνθης – Εχίνου
Στις 10 Αυγούστου 1903
Στην αμαξιτή οδό Ξάνθη – Εχίνου συναντούμε στο 4ο χιλιόμετρο ένα πέτρινο γεφύρι με ακρωτηριασμένο το δεξιό μέρος του.
Εκδηλώσεις της 10ης Αυγούστου 1903
Το πρωί έγιναν τα εγκαίνια της γέφυρας στην τοποθεσία «Τερεμαπσή» που δεν είναι παρά η λιθόκτιστη γέφυρα του 4ου χιλιομέτρου Ξάνθη – Εχίνος. Είχε αρχίσει να κτίζεται από τριετίας και έτσι καθίσταται βατός ο ποταμός Κομψάτος. Εδώ υπάρχει μια διάσταση στο όνομα του ποταμού. Συνηθίζεται ο χείμαρρος που βρίσκεται ανατολικά του Ιάσμου να καλείται Κομψάτος, ενώ ο χείμαρρος που περνάει μέσα από την Ξάνθη να καλείται Κόσυνθος ακόμα και Κοσσινίτης.
Στα εγκαίνια παρέστησαν ο Διοικητής (Έπαρχος), ο δήμαρχος μέλη του Δικαστηρίου και ανώτεροι υπάλληλοι του Διοικητηρίου (Επαρχείου)
Το δημοσίευμα (βλ. φωτο) στο φύλλο της εφημερίδας της Θεσσαλονίκης «Αλήθεια» της 21 Αυγούστου 1903, ομιλεί για αμαξοστοιχίες που πέρασαν από τη γέφυρα και εννοεί πολλά κάρα της εποχής.
Να σημειώσουμε ότι στις 10 Αυγούστου 1903 συμπληρώθηκαν 28 χρόνια από την ανάρρηση στο Θρόνο του Σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ του Β’. Η ημέρα θεωρείται εθνική γιορτή.
Έτσι πάνω στη γέφυρα ανεπέμφθησαν μουσουλμανικές ευχές και δεήσεις προς τον Ύψιστο για τον Φιλόλαο σουλτάνο ο οποίος έμπαινε στον 29ο χρόνο από την ανάρρησή του «επί του ενδόξου των Οσμανιδών θρόνον».
Υπήρξαν ζητωκραυγές και η μουσική του δήμου παιάνισε τον Αυτοκρατορικόν Ύμνον.
Μετά τη δοξολογία στη γέφυρα το πλήθος μετέβη στον Μητροπολιτικό Ναό όπου ετελέσθη επίσημη δοξολογία (παρέστη ο μητροπολίτης Χρυσουπόλεως κ. Ιωακείμ) με την ευκαιρία της εθνικής γιορτής. Ανεπέμφθησαν θερμές χριστιανικές δεήσεις για την ευημερία του Σουλτάνου.
Τελικά το απόγευμα ώρα 8 έγινε η δοξολογία (μουσουλμανική) στην κεντρική πλατεία μπροστά στο Διοικητήριο.
Σ.Σ. Αναφέρεται ότι η δοξολογία έγινε στις 8 ώρα Τουρκίας. Με τη διαφορά ώρας στα καθ’ ημάς η δοξολογία έγινε στις 4 και 47΄
Υπήρχαν ζητωκραυγές και στρατιωτική μουσική παιάνισε τον στρατιωτικόν ύμνον και εκτέλεσε και άλλα μουσικά κομμάτια.
Σ.Σ. Η πόλη έχει δύο φιλαρμονικές. Μία δημοτική και μία στρατιωτική. Οι πολλές ευχές για την Σουλτάνο δεν ήταν μακράς διάρκειας. Μετά την επικράτηση των Νεοτούρκων ο Αβδούλ Χαμίτ κηρύχθηκε έκπτωτος στις 27 – 4 – 1904 και την άλλη μέρα σιδηροδρομικώς μεταφέρθηκε μαζί με το χαρέμι του (13 γυναίκες) στη Θεσσαλονίκη και κλείστηκε στη βίλα Αλατίνη, η οποία είχε εγκαταλειφθεί από τους κτήτορές της λόγω μετοικίσεώς των στην Ιταλία από το 1904.
Νέος σουλτάνος ανακηρύχθηκε ο Μεχμέτ Ε΄(Ρεσσάτ) – εξ’ ου και το χρυσό νόμισμα ρεσσάτ.
Ο συμμαχικός πόλεμος των 4 βαλκανικών κρατών κηρύχθηκε στις 5/10/1912 και ο ελληνικός στρατός πλησιάζει για την κατάληψη της Θεσσαλονίκης. Υπήρχε φόβος σύλληψης του Σουλτάνου. Έτσι το Γερμανικό Προξενείο φρόντισε και έφερε το πλοίο «Λορελάιν» στη Θεσσαλονίκη και παρέλαβε τον Σουλτάνο.
Η ανατίναξη του γεφυριού
Στις 6 Απριλίου 1941 γύρω στις 3 το απόγευμα ακούστηκαν στην πόλη δυο ισχυροί κρότοι. Ο πρώτος προέρχονταν από την ανατίναξη της σιδηροδρομικής γέφυρας που βρίσκεται στον χείμαρρο Κόσυνθο και ο δεύτερος από την ανατίναξη της πέτρινης γέφυρας του 4ου χιλιομέτρου Ξάνθης – Εχίνου. Οι δυο ανατινάξεις έγιναν από τον ελληνικό στρατό για να εμποδίσουν την προέλαση του γερμανικού στρατού. Η 6η Απριλίου είναι η μέρα κήρυξης του πολέμου Γερμανίας εναντίον της Ελλάδας.
Εν τούτοις οι Γερμανοί στην 8 Απριλίου, μέρα Τρίτη και ώρα 10 π.μ. μπήκαν στην Ξάνθη ύστερα από εξουδετέρωση του ελληνικού στρατιωτικού τμήματος των οχυρών του Εχίνου. Είναι αλήθεια ότι στον άξονα Εχίνος – Ξάνθη δεν κινήθηκαν μηχανοκίνητα στρατιωτικά τμήματα. Όλα πέρασαν από τη Νυμφαία Κομοτηνής. Η πέτρινη γέφυρα όμως αποκαταστάθηκε. Στο δεξιό τμήμα έγινε μια υποστύλωση για να στηριχθεί ο αγωγός νερού που περνούσε για την πόλη. Η σημερινή γέφυρα κατασκευάστηκε από τους Βουλγάρους το 1941.
Στο δυτικό μέρος της γέφυρας υπάρχει μια μικρή εντοιχισμένη πλάκα η οποία δηλοί το έτος της κατασκευής της. Η πλάκα κακοποιήθηκε από αγνώστους με κόκκινο χρώμα πιθανώς με την πρόθεση να αφανιστεί η «παρουσία» της Οθωμανικής αυτοκρατορίας στην Ξάνθη.
Κάθε πόλη στη χώρα μας έχει μέρα έναρξης και λήξης της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. ΄Έτσι η Ξάνθη κατελήφθη από τους Τούρκους το 1365 και έληξε στις 25 Οκτωβρίου 1912 δηλαδή 20 μέρες μετά την έναρξη του Α’ συμμαχικού πολέμου των χωρών Ελλάδας – Σερβίας – Βουλγαρίας και Μαυροβουνίου εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Έτσι η Ξάνθη απαλλάχθηκε από τον «Μωαμεθανό» Σουλτάνο δυνάστη και περιήλθε στο νέο δυνάστη, ο οποίος ήταν ο «Χριστιανός» Τσάρος Φερδινάνδος της Βουλγαρίας.
Στα σλαβικά αναφέρεται ότι η κατάληψη της Ξάνθης έγινε στις 8 – 11 – 1912 αλλά αυτή η ημερομηνία ανήκει στο νέο ημερολόγιο.
Επιμέλεια: Μαριάννα Ξανθοπούλου
marianaxan@yahoo.gr