Με την ευκαιρία της έκδοσης του βιβλίου του «η αναγκαία αναθεώρηση», ο κος Ιωάννης Βαρβιτσιώτης παρεχώρησε συνέντευξη, κατά την οποία εξηγεί τις θέσεις του για την αναθεώρηση του Συντάγματος, καταθέτοντας παράλληλα και τις απόψεις του πάνω σε επίκαιρα και σοβαρά ζητήματα, όπως την δημιουργία Συμβουλίου Δημοκρατίας, την ίδρυση μη κρατικών – μη κερδοσκοπικών ΑΕΙ, την λογική του ασυμβίβαστου μεταξύ υπουργικής και βουλευτικής ιδιότητας, την βουλευτική ασυλία και πολλά άλλα. Η συνέντευξη παρουσιάζει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον λόγω των θεμάτων που προσεγγίζει. Ας δούμε από κοντά τι δηλώνει ο κος Βαρβιτσιώτης.
Κύριε Πρόεδρε, στην προηγούμενη συνταγματική αναθεώρηση ήσασταν εισηγητής της ΝΔ (ως αξιωματική αντιπολίτευση). Τα βήματα που έγιναν τότε δεν σας ικανοποίησαν και έρχεστε με μια νέα πρόταση; Χρειάζεται μια ακόμη συνταγματική αναθεώρηση;
Η αναθεώρηση του συντάγματος το 2001 ήταν μια ακόμη χαμένη ευκαιρία, παρά το γεγονός ότι υπήρχαν οι συνθήκες πολιτικής ομαλότητας και οι προϋποθέσεις να καταρτισθεί ένα σύγχρονο Σύνταγμα. Αναλώθηκε όμως σε γραφειοκρατικές λεπτομέρειες και ήσσονος σημασίας ρυθμίσεις και δεν έδωσε τελικά λύσεις στα μεγάλα ζητήματα της εποχής μας. Το Σύνταγμα πρέπει να διασφαλίζει θεσμική ισορροπία και να στηρίζεται στις μελλοντικές ανάγκες.
– Κάθε πότε όμως πρέπει να αναθεωρούμε το Σύνταγμα;
Όποτε αυτό κρίνεται αναγκαίο. Στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής ενοποίησης, η προσαρμογή του Συντάγματος είναι και πρακτικά αναγκαία. Παράλληλα, ο συνταγματικός νομοθέτης πρέπει να έχει την δυνατότητα να επιλύει απρόσκοπτα τις συνταγματικές αμφισβητήσεις, ώστε αυτές να μην χρειάζονται να επιλύονται από την επιστήμη ή την δικαστική εξουσία. Σημαντικό πάντως μειονέκτημα του συστήματος αποτελεί η χρονοβόρα διαδικασία που προβλέπεται για την αναθεώρησή του (απαιτούμενη σύμπραξη δύο διαδοχικών Βουλών). Θα έβλεπα θετικά την ολοκλήρωση της διαδικασίας αναθεώρησης από μια και μόνο Βουλή, με αυξημένες πλειοψηφίες και στις δύο ψηφοφορίες.
-Σας καλύπτει η αντζέντα θεμάτων που ο πρωθυπουργός προτίθεται να συμπεριλάβει
στην πρόταση αναθεώρησης του Συντάγματος που θα καταθέσει η ΝΔ;
Στο πλαίσιο αναθεώρησης που υπέβαλε η ΝΔ περιλαμβάνονται προτάσεις όπως για την αύξηση του αριθμού των βουλευτών επικρατείας, την ίδρυση μη – κρατικών, μη – κερδοσκοπικών ΑΕΙ και άλλα. Η δική μου προσέγγιση περιλαμβάνει και άλλες προτάσεις για θέματα που δεν έχουν θιγεί μέχρι σήμερα. Για παράδειγμα αναφέρω την καθιέρωση του ασυμβίβαστου βουλευτικού και υπουργικού αξιώματος, την ποινική ευθύνη υπουργών, την Ίδρυση Συμβουλίου Δημοκρατίας, τα λαικά δημοψηφίσματα. Η νέα αναθεώρηση δεν πρέπει να περιοριστεί σε βελτίωση υφιστάμενων διατάξεων αλλά να προχωρήσει σε βαθύτερες τομές για την ουσιαστική βελτίωση της λειτουργίας του πολιτεύματος.
– Στο βιβλίο σας «η αναγκαία αναθεώρηση» επικαλείστε συχνά την πρακτική ή το θεσμικό πλαίσιο που ισχύει σε άλλες χώρες – μέλη της ΕΕ. Για παράδειγμα, την περίπτωση του ασυμβίβαστου μεταξύ βουλευτικής και υπουργικής ιδιότητας. Ποια η πρότασή σας για την ελληνική πραγματικότητα;
Όπως οποιαδήποτε επαγγελματική ιδιότητα αναστέλλεται υποχρεωτικά όσο ένας υπουργός ή υφυπουργός ασκεί τα κυβερνητικά του καθήκοντα, έτσι πρέπει να αναστέλλεται και η ιδιότητα του βουλευτή, και μάλιστα για το υπόλοιπο της βουλευτικής περιόδου. Έτσι θα είχαμε ουσιαστική αναβάθμιση του ρόλου και της αποστολής του βουλευτή, εφόσον μάλιστα συνδυαζόταν με την εκ βάθρων αναμόρφωση του Κανονισμού της Βουλής, ώστε να εγγυάται την πραγματική άσκηση του δικαιώματος της γνώμης και της κατά συνείδηση ψήφου του βουλευτή, καθώς και την αναβάθμιση του ρόλου του στις διαρκείς επιτροπές.
– Η πρότασή σας ακολουθεί την λογική του επαγγελματικού ασυμβίβαστου;
Όχι. Η λογική του ασυμβίβαστου βουλευτικής και υπουργικής ιδιότητας έχει ως στόχο να μην αποψιλώνεται η νομοθετική εξουσία σε όφελος της εκτελεστικής, να μην αδυνατίζει δηλαδή το νομοθετικό σώμα, κυρίως όμως στο να μην διασταυρώνονται η νομοθετική και εκτελεστική εξουσία. Δεν μπορεί να ταυτίζεται κρίνων και κρινόμενος.. Ο υπουργοποιημένος βουλευτής, μη έχοντας την δυνατότητα να επιστρέψει στην Βουλή, θα ασκούσε παράλληλα το έργο με μακροπρόθεσμη προοπτική. Επίσης θα δινόταν η ευκαιρία για είσοδο στην Βουλή νέων προσώπων, των επιλαχόντων υποψηφίων, που θα είχαν το χρόνο να ασκήσουν απερίσπαστοι τα βουλευτικά τους καθήκοντα.
– Υποστηρίζετε και σήμερα το επαγγελματικό ασυμβίβαστο που θεσπίστηκε με την
αναθεώρηση του 2001;
Όσοι υποστήριζαν πως εξαιτίας του ασυμβίβαστου νέα και επιτυχημένα πρόσωπα θα
αποτρέπονταν από το να εισέλθουν στον πολιτικό στίβο και η Βουλή θα μετατρεπόταν σε
Βουλή συνταξιούχων, ανεπάγγελτων και πλουσίων, έχουν διαψευστεί. Η εκπλήρωση της
αποστολής του βουλευτή στη νομοθετική λειτουργία προϋποθέτει πλήρη απασχόληση
για την σε βάθος έρευνα των σύνθετων σύγχρονων προβλημάτων και συνεχή παρουσία
στο Κοινοβούλιο.
– Το καθεστώς βουλευτικής ασυλίας είναι σύμφωνο με το δικαικό κεκτημένο;
Το 2002 τροποποιήθηκε ο κανονισμός της Βουλής, ώστε να γίνεται φανερά η ψηφοφορία για την άρση ή μη της ασυλίας του βουλευτή. Η σχετική διάταξη του άρθρου 62 του ελληνικού Συντάγματος συγκρούεται με το άρθρο 6 της Ευρωπαϊκής Συνθήκης για τα Δικαιώματα του ανθρώπου που ρητά προβλέπει δίκαιη και δημόσια ακρόαση για όλους σε εύλογο χρονικό διάστημα και από αμερόληπτη αρχή. Η νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου θα μας υποχρεώσει αργά ή γρήγορα να αναθεωρήσουμε την σχετική διάταξη.
– Η πρόταση της ΝΔ για την ίδρυση μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών ΑΕΙ έχει προ-
καλέσει αντιδράσεις. Τι απαντάτε σε αυτούς που αντιδρούν στην δημιουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων;
Σε ιδεολογικές προκαταλήψεις ή στην λαϊκίστικη υποκρισία μπορώ να αποδώσω την δογματική προάσπιση της κατ΄ ευφημισμό μόνο δωρεάν παιδείας, σε μια εποχή κατά την οποία έχει φτάσει σε μεγάλα επίπεδα η οικονομική αιμορραγία των ελληνικών οικογενειών λόγω της παραπαιδείας και της μετανάστευσης φοιτητών στο εσωτερικό της χώρας ή το εξωτερικό. Τονίζω ότι εκείνοι που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα, δεν θα πρέπει να επιβαρυνθούν σε καμία περίπτωση με έξοδα για την μόρφωση των παιδιών τους. Πρέπει να επισημάνω επίσης, ότι η οργάνωση των μη – κρατικών, μη – κερδοσκοπικών ΑΕΙ θα γίνεται υπό τον έλεγχο, τις προϋποθέσεις και τους όρους που θα θέσει το κράτος, προκειμένου να διασφαλίσει ποιότητα σπουδών. Η διεθνής εμπειρία έχει δείξει ότι η συνύπαρξη κρατικών και ιδιωτικών πανεπιστημίων αποφέρει σημαντικά αποτελέσματα.
– Υποστηρίζετε πως η συνταγματική αναθεώρηση του 1986 ανέτρεψε την εξισορρόπηση εξουσιών που εξασφαλίζει την ομαλή λειτουργία του πολιτεύματος. Υποστηρίζετε την επαναφορά των εξουσιών του Προέδρου της Δημοκρατίας;
Πιστεύω ότι με την ενίσχυση της κυβερνώσας πλειοψηφίας, ο πρωθυπουργός αναδείχθηκε σε μοναδικό και ανεξέλεγκτο κέντρο άσκησης πολιτικής εξουσίας. Θεωρώ αναγκαία την αντιμετώπιση των μειονεκτημάτων του πρωθυπουργοκεντρικού πολιτικού συστήματος μέσω ενός νέου, αντιπροσωπευτικού πόλου εξουσίας. Υποστηρίζω την ενίσχυση των ρυθμιστικών αρμοδιοτήτων του Προέδρου με την θέσπιση ενός άλλου σώματος εκλεγμένου από τον λαό, με ανεξαρτησία γνώμης και ψήφου. Το σώμα αυτό που ονομάζω στην εισήγησή μου, το αποκαλώ Συμβούλιο της Δημοκρατίας. Μέσα στις δυνατότητές του, θα μπορεί να γνωμοδοτεί αναφορικά με τα διαγγέλματα του Προέδρου, να επιλύει προβλήματα που τυχόν ανακύπτουν στην λειτουργία της Βουλής από την ερμηνεία διατάξεων του Συντάγματος, να παρέχει άδεια για άρση της ασυλίας βουλευτών ή να είναι αρμόδιο για την παραπομπή υπουργών στο Ειδικό Δικαστήριο.
– Πως θα εκλέγεται το Συμβούλιο Δημοκρατίας;
Πρότασή μου είναι να εκλέγονται 40 μέλη από ενιαίο ψηφοδέλτιο που θα ορίζουν τα κόμματα αλλά και κάποιοι εκλογείς, ώστε να συμμετάσχουν και ανεξάρτητοι υποψήφιοι, με σταυρό προτίμησης σε όλη την Επικράτεια, για πενταετή μη ανανεώσιμη θητεία. Κατά την διάρκειά της δεν θα απολαμβάνουν των βουλευτικών προνομίων, και θα δικαιούνται μόνο αποζημίωσης κατά συνεδρίαση.
– Δεν θα αλλοιώνει τον χαρακτήρα του πολιτεύματος η θέσπιση ενός τέτοιου σώματος;
Το Συμβούλιο Δημοκρατίας δεν θα μετέχει στην νομοθετική λειτουργία, ούτε θα ελέγχει το κυβερνητικό έργο. Δεν θα εκπροσωπεί περιφερειακά συμφέροντα, και τοιουτοτρόπως δεν θα εμπλέκεται στην νομοθετική εξουσία ώστε να δημιουργεί πρόβλημα στην κατανομή εξουσιών.
– Ποιες ανάγκες εξυπηρετεί η κατά την γνώμη σας αύξηση των βουλευτών Επικρατείας;
Στην διεύρυνση του κύκλου των προσώπων που εισέρχονται στην Βουλή, με αξιόλογα στελέχη της πνευματικής κοινωνικής, πολιτιστικής και οικονομικής ζωής, που σε άλλες περιπτώσεις θα αποθαρρύνονταν να συμμετάσχουν στα κοινά. Θεωρώ ότι με την αύξηση των βουλευτών σε 30 συνολικά που θα εκλέγονται για μια θητεία, θα εξυψωθεί το επίπεδο του πολιτικού αγώνα και θα εμπλουτιστεί η κοινοβουλευτική ζωή με ικανά στελέχη.
– Τα Δικαστήρια κρίνουν τους ίδιους νόμους άλλοτε σύμφωνους με το πνεύμα του
Συντάγματος και άλλοτε αντισυνταγματικούς. Το Σύνταγμα δεν μπορεί να μεριμνήσει για τα περιθώρια ερμηνείας των διατάξεών του;
Το ελληνικό Σύνταγμα υιοθετεί το σύστημα του διάχυτου ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων. Επιτρέπει δηλαδή στα δικαστήρια να εξετάζουν κάθε φορά την συνταγματικότητα του νόμου με βάση τον οποίο εκδικάζουν την εκάστοτε υπόθεση και εάν κρίνουν πως ο νόμος είναι αντισυνταγματικός, να μην τον εφαρμόζουν. Τα σύστημα.
αυτό έχει αδυναμίες. Η αντιμετώπισή τους θα διευκολυνόταν με την θέσπιση ενός Συνταγματικού Δικαστηρίου, στα πρότυπα των λοιπών ευρωπαϊκών χωρών, στο οποίο θα προσφεύγουν δικαστήρια και ιδιώτες, όπως συμβαίνει στην Γερμανία, στη Γαλλία, την Πορτογαλία κλπ.
– Στο βιβλίο σας εισηγείστε σημαντικές τομές για το σύστημα επιλογής της ηγεσίας
της Δικαιοσύνης. Για ποιους λόγους;
Πιστεύω ότι θα πρέπει να σταματήσει η δυνατότητα της εκάστοτε κυβέρνησης να επιλέγει τους δικαστές που εκείνη επιθυμεί στις θέσεις του Προέδρου και των Αντιπροέδρων του Συμβουλίου Επικρατείας, του Αρείου Πάγου και του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Να σταματήσει έστω και η υπόνοια της εξάρτησης της δικαστικής με την εκτελεστική εξουσία, καθώς και η κατάφορη παραβίαση της επετηρίδας.
– Στην Ευρώπη καταφεύγουν συχνά σε δημοψηφίσματα για σημαντικά θέματα. Το ελληνικό Σύνταγμα δεν αφήνει περιθώρια για διεξαγωγή δημοψηφισμάτων. Γιατί;
Το άρθρο 44 προβλέπει την προσφυγή σε δημοψήφισμα αλλά αυτό εξαρτάται από την βούληση του ίδιου του κοινοβουλίου που πρέπει να λάβει την σχετική απόφαση με αυξημένη πλειοψηφία. Εξαρτάται από την βούληση της κυβερνητικής πλειοψηφίας. Πιστεύω πως η ελληνική συνταγματική έννομη τάξη είναι καιρός να θεσπίσει με μεγαλύτερη τόλμη το πλαίσιο για την διεξαγωγή δημοψηφισμάτων το οποίο πρέπει να συνοδεύεται από εγγυήσεις για την διεξαγωγή δημόσιου διαλόγου με ίσους όρους.
– Η κοινή γνώμη δείχνει αδιάφορη για την συζήτηση περί Αναθεώρησης του Συντάγματος που έχει ξεκινήσει στην Βουλή. Που αποδίδετε αυτή την αμέτοχη στάση του ελληνικού λαού;
Τα μέσα ενημέρωσης έδωσαν για δικούς τους λόγους έμφαση σε κάποιες διατάξεις, προσφέροντας πεδίο για την διεξαγωγή διαλόγου. Δεν μπορούμε παρά να αποδώσουμε την αδιαφορία του κόσμου για τις υπόλοιπες πτυχές της Αναθεώρησης και στην επιλογή των μέσων Ενημέρωσης να μην τις προβάλλουν ανάλογα. Στο πλαίσιο των Επιτροπών, για παράδειγμα, διεξάγεται μια ενδιαφέρουσα συζήτηση και αντιπαραβολή γόνιμων απόψεων που, αν και θα μπορούσε να αξιοποιηθεί από τον Τύπο, δεν βλέπουμε να τυγχάνει αξιόλογης προβολής. Για αυτό, μερίδιο ευθύνης φέρουν και τα κόμματα που είναι προφανές ότι δεν έχουν ξεκάθαρες θέσεις αναφορικά με την αναθεώρηση των συνταγματικών διατάξεων. Δεν θα απαιτούσαμε πάντως μεγαλύτερο ενδιαφέρον από την κοινή γνώμη για την Αναθεώρηση από την στιγμή που οι επιστημονικοί φορείς και οι οργανώσεις δείχνουν μάλλον περιορισμένο ενδιαφέρον σε σχέση με αυτό που θα αναμενόταν λόγω του ρόλου τους.
Φίλιππος Ζάχαρης
