Τι προβλέπει το Σύνταγμα για την ανάδειξη κυβέρνησης
Αυτοδυναμία ή όχι; Τη δυνατότητες συνεργασίας υπάρχουν; Θα δώσει το ΠΑΣΟΚ ψήφο ανοχής στη ΝΔ; Πρωτόγνωρες οι εξελίξεις την 7η Μαΐου
Το ρολόι της ιστορίας ξεκίνησε να χτυπά αντίστροφά. Μνημονιακά και αντιμνημονιακά κόμματα μιλούν για τις κρισιμότερες εκλογές μεταπολεμικά. Αλλά και ο ίδιος ο λαός ξέρει ότι ζει μία ιστορική στιγμή, όχι προς τέρψη ή παροχή «υλικού» στον ιστορικό του μέλλοντος, αλλά γιατί η ψήφος του θα καθορίσει την «τύχη» αυτής της χώρας για την επόμενη ημέρα της κρίσης.
Το αποτέλεσμα της κάλπης και η έκφραση της πολιτικής βούλησης του λαού, θα μεταφέρει την ευθύνη της ιστορίας στα πολιτικά κόμματα και κυρίως δε στα μέλη εκείνων των συνδυασμών που θα κληθούν να αποφασίσουν πώς και πότε θα κυβερνηθεί η χώρα.
Τα σενάρια των εκλογών εξαρτώνται από τα ποσοστά που θα λάβει το κάθε κόμμα, πόσα κόμματα θα καταφέρουν να μπουν στη Βουλή, αλλά και από τις ζυμώσεις στις οποίες θα κληθούν να συμμετέχουν, αν το εκλογικό σώμα δε δώσει την αυτοδυναμία και οδηγηθούν σε απόπειρα σχηματισμού κυβέρνησης συνασπισμού.
Δικομματισμός και το πριμ των 50 εδρών
Με βάση το νόμο Παυλόπουλου που θα ισχύσει φέτος για πρώτη φορά, όπως είναι γνωστό, το πρώτο κόμμα ανεξαρτήτως του ποσοστού που θα συγκεντρώσει θα λάβει το πριν των 50 βουλευτών, 10 δηλαδή παραπάνω σε σχέση με ό,τι ίσχυε σε εφαρμογή του νόμου Σκανδαλίδη. Η εξέλιξη αυτή έχει δημιουργήσει έντονο προβληματισμό, καθότι εφαρμόζεται σε μία περίοδο που έχει «πληγεί» ανεπανόρθωτα (;) η κυριαρχία του δικομματισμού και δημιουργεί τον κίνδυνο να οδηγηθεί η χώρα σε περίεργες ατραπούς αν επαληθευτούν τα σενάρια που εκτιμούν την είσοδο 8-10 κομμάτων στη Βουλή και οριακή διαφορά μεταξύ του πρώτου και δεύτερου κόμματος.
Όπως δε εξηγούν έγκριτοι νομικοί, το γεγονός ότι ο νόμος δεν παραχωρεί το πριμ των 50 βουλευτών σε συνασπισμό κομμάτων, μπορεί να οδηγήσει στο παράδοξο να αυξηθεί η αντιπροσωπευτική δύναμη του πρώτου κόμματος και αυτό να μη συμμετέχει καν στην κυβέρνηση!
Η αυτοδυναμία και η διερευνητική εντολή
Η 17η Μαΐου ορίστηκε η κρίσιμη ημερομηνία σχηματισμού κυβέρνησης. Τουτέστιν, ένα επίπονο οδοιπορικό 11 ημερών περιμένει τη χώρα σε περίπτωση που δεν κατακτηθεί η αυτοδυναμία.
Σε περίπτωση που ένα κόμμα συγκεντρώσει τέτοιο ποσοστό ψήφων που να του εξασφαλίσει αυτοδύναμη κοινοβουλευτική πλειοψηφία 151 εδρών, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα δώσει σε αυτό εντολή σχηματισμού κυβέρνησης.
Ωστόσο, αν επιβεβαιωθούν οι εκτιμήσεις για πολυκομματική βουλή και αδυναμία κατάκτησης της αυτοδυναμίας από ένα κόμμα το Σύνταγμα προβλέπει τη διαδικασία των διερευνητικών εντολών, τριών στον αριθμό και με διαφορά τριών ημερών για κάθε μία.
Σύμφωνα με το αρθ. 37 του Συντάγματος, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα δώσει την επόμενη των εκλογών εντολή στον αρχηγό του κόμματος που διαθέτει τη σχετική πλειοψηφία των εδρών προκειμένου να διακριβωθεί η δυνατότητα σχηματισμού διακομματικής κυβέρνησης, η οποία, θα πρέπει να απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της Βουλής ως απαραίτητη προϋπόθεση.
Σε περίπτωση που δεν τελεσφορήσει η προσπάθεια, ο ΠτΔ παρέχει διερευνητική εντολή στον αρχηγό του δεύτερου σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμματος και σε περίπτωση που κι αυτή αποβεί άκαρπη δίνει διερευνητική εντολή στον αρχηγού του τρίτου σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμματος. Για κάθε μία η προθεσμία είναι 3 ημέρες.
Αν και η τρίτη προσπάθεια δε φέρει αποτέλεσμα, με πρωτοβουλία του ΠτΔ συγκαλείται σύσκεψη με τους αρχηγούς των κομμάτων, όπου επιχειρείται ο σχηματισμός Κυβέρνησης που να απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της Βουλής (αν όλοι συμφωνήσουν προκύπτει οικουμενική κυβέρνηση) και αν όμως διακριβωθεί ότι δεν υπάρχει τέτοια πρόθεση ο ΠτΔ επιδιώκει το σχηματισμό Κυβέρνησης από όλα τα κόμματα της Βουλής για τη διενέργεια εκλογών. Σε περίπτωση αποτυχίας αναθέτει στον Πρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας ή του Αρείου Πάγου ή του Ελεγκτικού Συνεδρίου το σχηματισμό κυβέρνησης, όσο το δυνατό ευρύτερης αποδοχής, για να διενεργήσει εκλογές και διαλύει τη Βουλή.
Ανεξάρτητα από τη δυνατότητα σχηματισμού κυβέρνησης, την 17η Μαΐου 2012 θα πρέπει να συγκληθεί η Βουλή που θα προκύψει μετά τις εκλογές της 6ης Μαΐου, όπως ορίζει το Προεδρικό Διάταγμα για τη διάλυση της Βουλής, την προκήρυξη εκλογών και τη σύγκληση της νέας Βουλής που υπογράφηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κάρολο Παπούλια και θυροκολλήθηκε στις 11 Απριλίου 2012.
Η ψήφος εμπιστοσύνης
Για να προκύψει μία κυβέρνηση συνασπισμού και να μετατραπεί η διερευνητική εντολή σε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης θα πρέπει το κόμμα που έλαβε τη διερευνητική εντολή να αποδείξει ότι μπορεί να λάβει ψήφο εμπιστοσύνης.
Η ψήφος εμπιστοσύνης δεν παρέχεται μόνο με τη θετική ψήφο 151 βουλευτών, αλλά και σε περίπτωση που κάποιο κόμμα δώσει σε άλλο ή σε συνασπισμό κόμματος ψήφο ανοχής. Το Σύνταγμα προβλέπει ότι για να λάβει ψήφο εμπιστοσύνης μια κυβέρνηση αρκεί η πλειοψηφία των παρόντων, η οποία όμως δεν πρέπει να είναι μικρότερη από τα 2/5 (δηλαδή 120 βουλευτές). Η απαιτούμενη λοιπόν πλειοψηφία είναι 151 μόνον αν οι παρόντες είναι 300, δηλαδή το σύνολο των βουλευτών. Αν λιγότεροι είναι παρόντες ο απαιτούμενος αριθμός για την πλειοψηφία γίνεται αναλογικά μικρότερος.
Για να δώσει ένα κόμμα ψήφο ανοχής πρέπει εκ των προτέρων να το ανακοινώσει και να μην παραβρίσκεται στη συνεδρίαση της ψηφοφορίας.
Σενάρια μετεκλογικών επαφών
Σε περίπτωση που επαληθευτούν οι δημοσκοπήσεις και η Νέα Δημοκρατία συγκεντρώσει το υψηλότερο ποσοστό χωρίς να επιτυγχάνει αυτοδυναμία, ο Αντώνης Σαμαράς θα λάβει διερευνητική εντολή για σχηματισμό κυβέρνησης. Αν η διαφορά του από το δεύτερο κόμμα είναι μεγάλη δε θα διαπραγματευτεί την πρωθυπουργία και ενδέχεται να στραφεί για συνεργασία στα μικρότερα κόμματα της δεξιάς πολυκατοικίας ή να έρθει σε συνεννόηση με το ΠΑΣΟΚ για την συνέχιση της προσπάθειας εφαρμογής των όρων της δανειακής σύμβασης. Δεν αποκλείεται δε, το ΠΑΣΟΚ να δώσει ψήφο ανοχής.
Ωστόσο, διαφορετικά θα διαμορφωθούν οι εξελίξεις αν η διαφορά πρώτου και δεύτερου κόμματος είναι μικρή. Τότε πιθανότατα να διερευνηθεί η δυνατότητα ανάδειξης ως πρωθυπουργού ενός τρίτου προσώπου, όπως του Λουκά Παπαδήμου, αν και διαφαίνεται ότι θα προτιμηθεί πολιτικό πρόσωπο.
Σε περίπτωση που η προσπάθεια δεν τελεσφορήσει την εντολή θα λάβει ο Βενιζέλος, αν και πάλι επαληθευτούν οι δημοσκοπήσεις, για τις οποίες βέβαια τελευταία έχουν προκύψει κάποιες επιφυλάξεις. Ωστόσο, ως δεύτερο κόμμα πιθανότατα το ΠΑΣΟΚ δε θα έχει αριθμητική δυνατότητα να σχηματίσει κυβέρνηση. Ακόμη κι αν επιτύχει κάποια συμπόρευση με άλλα κόμματα εξ αριστερών, το μπόνους των 50 εδρών που θα πάει στο πρώτο κόμμα «μπλοκάρει» εντελώς την προοπτική αυτή.
Αναγκαστικά, λοιπόν ο Κάρολος Παπούλιας θα οδηγηθεί στην παροχή διερευνητικής εντολής στο 3ο κόμμα, σύμφωνα με τα επικρατέστερα σενάρια θα είναι ο ΣΥΡΙΖΑ ή το ΚΚΕ (λιγότερο πιθανό).
Η Αλέκα Παπαρήγα έχει δηλώσει ότι θα την επιστρέψει, ενώ ο Αλέξης Τσίπρας με σθένος έχει ταχθεί υπέρ της καταβολής κάθε προσπάθειας και οι εξελίξεις θα είναι ενδιαφέρουσες για τις ζυμώσεις που θα ακολουθήσουν.
Αν δεν καρποφορήσουν αυτές οι προσπάθειες η χώρα θα οδηγηθεί σε νέες εκλογές, σε χρόνο που πιθανώς θα οριστεί μετά τις πανελλαδικές εξετάσεις.
Όλα δείχνουν ότι η χώρα θα βαδίσει σε πρωτόγνωρα μονοπάτια, γι’ αυτό και οι προβλέψεις είναι επισφαλείς, μιας και οι συσχετισμοί και οι ζυμώσεις των πολιτικών δυνάμεων ενδέχεται να φέρουν εξελίξεις. Ανεξάρτητα αν θα είναι θετικές ή αρνητικές, θα αποβούν εξαιρετικά κρίσιμες και καθοριστικές για την επιβίωση της Ελλάδας.
Ελένη Διαφωνίδου
ediafonidou@empros.gr
