Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση: Δημιουργία Ευρωπαϊκού  Ταμείου Άμυνας

Γιώργος Μαρκατάτος

 Πολιτική απόφαση για τη δημιουργία Ευρωπαϊκού  Ταμείου Άμυνας, επιτεύχθηκε την Παρασκευή κατά τη συνεδρίαση των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ. Στο σημείωμά μας αυτό, που αφορά, μεταξύ άλλων και τον τομέα της ασφάλειας, επανερχόμαστε στο θέμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης που αποτελεί μια αργή και βασανιστική εμπειρία και πορεία και καθιερώνεται ως το «Νέο μοντέλο διακυβέρνησης της ΕΕ». Κατά συνέπεια, με την απαραίτητη προφύλαξη μπορούμε να μιλήσουμε για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση η οποία είναι προ των πυλών. Αφορμή για το σημείωμα αυτό είναι η σύμπτωση της εξέτασης του τομέα της ασφάλειας σε επίπεδο Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

Στις 25 Φεβρουαρίου 2021 ξεκίνησε η μέσω βιντεοδιάσκεψης συνομιλία  των μελών του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου,  στην ατζέντα των οποίων υπάρχουν 3 ζωτικής σημασίας θέματα: η πανδημία COVID-19, η Ασφάλεια και άμυνα και η Νότια γειτονία.

Στο σημερινό μας σημείωμα θα παραθέσουμε ορισμένες διαστάσεις που φέρνουν την άμυνα και ασφάλεια στη φαρέτρα των θεμάτων που συνιστούν βήματα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Πρόκειται για  συμπληρωματική εκτελεστική ικανότητα, που επιβλήθηκε από τα πράγματα τα τελευταία χρόνια. Έτσι, οι κοινοτικές δομές ουσιαστικά σπρώχθηκαν από το πλαίσιο νέων και πρωτοφανών κρίσεων και προκλήσεων, να πραγματοποιούν συντονισμένες προσεγγίσεις και αποτελεσματικές διασυνοριακές αντιδράσεις. Τα πλεονεκτήματα της κοινής αντιμετώπισης  είναι όλο και πιο εμφανή και κερδίζουν υποστήριξη μεταξύ των Ευρωπαίων. Έτσι, φαίνεται ότι η συμπληρωματική εκτελεστική ικανότητα της ΕΕ θα μπορούσε να είναι ένας τρόπος ικανοποίησης των προσδοκιών των πολιτών, συμπληρώνοντας, χωρίς αντικατάσταση, τις εκτελεστικές ικανότητες των κρατών μελών.

Στον τομέα της Ασφάλειας και άμυνας, η σημερινή συνεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου έδειξε την παραμονή του στη  δέσμευση για την υλοποίηση της στρατηγικής ατζέντας 2019-2024, μεταξύ των οποίων την ανθεκτικότητα και την ετοιμότητά της για την αποτελεσματική αντιμετώπιση όλων των απειλών και προκλήσεων ασφαλείας. Επαναβεβαιώνουμε ότι, ενόψει της αυξημένης παγκόσμιας αστάθειας, η ΕΕ πρέπει να αναλάβει μεγαλύτερη ευθύνη για την ασφάλειά¹ της . Επιβεβαιώθηκε η δέσμευση στενής συνεργασίας με το ΝΑΤΟ, με πλήρη σεβασμό των αρχών που καθορίζονται στις Συνθήκες και εκείνων που συμφωνήθηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, και για την ενίσχυση των συνεργασιών μας με τον ΟΗΕ και τους βασικούς περιφερειακούς εταίρους.

Τονίζουμε ότι για την εμβάθυνση της συνεργασίας στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας μεταξύ των κρατών μελών, την αύξηση των αμυντικών επενδύσεων και την ενίσχυση της ανάπτυξης πολιτικών και στρατιωτικών ικανοτήτων και της επιχειρησιακής ετοιμότητας εντός της Ένωσης, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων δεσμεύτηκαν να:

• ενισχύσουν την πολιτική και στρατιωτική επιχειρησιακή δέσμευση της Ένωσης, για την εφαρμογή του ευρωπαϊκού μηχανισμού ειρήνης, ο οποίος θα πρέπει να τεθεί γρήγορα σε λειτουργία,
• • ενθαρρύνουν τα κράτη μέλη στην καλύτερη χρήση των ευκαιριών συνεργασίας και την πλήρη χρήση της Μόνιμης Δομημένης Συνεργασίας (PESCO) για την ενίσχυση των επενδύσεων, της ετοιμότητας και της ανάπτυξης συνεργατικών δυνατοτήτων.
• δημιουργηθεί και να τεθεί σε λειτουργία το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας, μέσω της ενίσχυσης της τεχνολογικής και βιομηχανικής βάσης της ευρωπαϊκής άμυνας,  και με την προώθηση συνεργιών μεταξύ πολιτικών, αμυντικών και διαστημικών βιομηχανιών, συμπεριλαμβανομένου του τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης.
• παροχή ασφαλούς ευρωπαϊκής πρόσβασης στα παγκόσμια κοινά (συμπεριλαμβανομένου του διαστήματος, του κυβερνοχώρου και της ανοικτής θάλασσας), καθώς και βελτιωμένη στρατιωτική κινητικότητα σε ολόκληρη την Ένωση.

Στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας εντάσσεται και ο κυβερνοχώρος, με τις αυξανόμενες απειλές του, ώστε να προσβλέψει κανείς στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής ανθεκτικότητας και της ανταπόκρισης στον κυβερνοχώρο και στη βελτίωση του πλαισίου διαχείρισης κρίσεων στην κυβερνο-ασφάλεια. Μέχρι τον Ιούνιο 2021  ζήτησαν από την Επιτροπή και τον Ύπατο Εκπρόσωπο να υποβάλουν έκθεση.

Υπενθυμίζουμε ότι το έργο PESCO, που αφορά τον Πυρήνα επιχειρησιακής απόκρισης EUFOR (EUFOR CROC), έχει ως μέλη πέντε χώρες της ΕΕ, μεταξύ των οποίων και την Ελλάδα. Ο πυρήνας της EUFOR Crisis Response Operation (EUFOR CROC) θα συμβάλει αποφασιστικά στη δημιουργία ενός συνεκτικού πακέτου δύναμης πλήρους φάσματος, το οποίο θα μπορούσε να επιταχύνει την παροχή δυνάμεων.

Η EUFOR CORC αναμένεται να βελτιώσει τις ικανότητες διαχείρισης κρίσεων της ΕΕ ενισχύοντας την ετοιμότητα, την προθυμία και τη δέσμευση των κρατών μελών της ΕΕ να ενεργήσουν και να συμμετάσχουν σε επιχειρήσεις και αποστολές. Θα πρέπει να καλύψει σταδιακά το χάσμα μεταξύ των ομάδων μάχης της ΕΕ και του υψηλότερου επιπέδου φιλοδοξίας στο πλαίσιο της παγκόσμιας στρατηγικής της ΕΕ.

Σύμφωνα με μελέτη της δεξαμενής σκέψης του Κοινοβουλίου, για τα άρθρα και τις παραγράφους της ενοποιημένης Συνθήκης της ΕΕ, το άρθρο 78 (πρώην άρθρα 63, σημεία 1 και 2, και 64, παράγραφος 2, της ΣΕΚ) παρ. 3 της ενοποιημένης απόδοσης της Συνθήκης για την ΕΕ²  αναφέρει ότι : «3.   Εφόσον ένα ή περισσότερα κράτη μέλη αντιμετωπίζουν επείγουσα κατάσταση, λόγω αιφνίδιας εισροής υπηκόων τρίτων χωρών, το Συμβούλιο μπορεί να εκδίδει, μετά από πρόταση της Επιτροπής, προσωρινά μέτρα υπέρ του εν λόγω κράτους μέλους ή των εν λόγω κρατών μελών. Το Συμβούλιο αποφασίζει μετά από διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο».

Το σημειώνουμε αυτό διότι ανήκει πλήρως στον τομέα της Άμυνας και ασφάλειας και θα το βρίσκουμε μπροστά μας σε κάθε βήμα μας.

1. https://www.consilium.europa.eu/media/48625/2526-02-21-euco-statement-en.pdf
2. https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2020/651934/EPRS_STU(2020)651934_EN.pdf