Η υπόφυση είναι το κέντρο ελέγχου όλων των ενδοκρινών αδένων. Πρόκειται για ένα μικροσκοπικό όργανο σε σχήμα αχλαδιού που βρίσκεται στο κέντρο του εγκεφάλου. Παράγει πολλές ορμόνες που δρουν στους διάφορους ενδοκρινείς αδένες, όπως ο θυρεοειδής, τα επινεφρίδια, οι ωοθήκες, οι όρχεις, δίνοντας έτσι εντολή σε αυτούς να παράγουν τις δικές τους ορμόνες ανάλογα με τις ανάγκες του σώματος.
Η υπόφυση ανιχνεύει οποιαδήποτε δυσλειτουργία κάποιου ενδοκρινούς αδένα από αυτούς που ελέγχει και αντιδρά αναλόγως. Έτσι εάν ένας αδένας όπως ο θυρεοειδής, δουλεύει λιγότερο από το κανονικό, η υπόφυση θα παράγει περισσότερες ορμόνες για να τον κάνει να δουλέψει περισσότερο, ενώ όταν ένας αδένας λειτουργεί παραπάνω από το κανονικό, η υπόφυση παράγει λιγότερες ορμόνες για να τον καθησυχάσει.
Μπορεί όμως να συμβεί και το αντίστροφο, δηλαδή να νοσήσει η ίδια η υπόφυση, οπότε να δυσλειτουργούν αντίστοιχα οι ενδοκρινείς αδένες τους οποίους ελέγχει, καθώς δεν λαμβάνουν πια τα σωστά σήματα. Έτσι, όταν η υπόφυση λειτουργεί λιγότερο, θα λειτουργούν λιγότερο και οι αδένες τους οποίους ελέγχει και το αντίστροφο.
Τα επίπεδα των ορμονών της υπόφυσης μετρώνται στο αίμα. Για να καταλάβουμε όμως τι ακριβώς συμβαίνει πρέπει να ελεγχθούν ταυτόχρονα και οι ορμόνες των υπόλοιπων αδένων. Ο ενδοκρινολόγος θα ‘διαβάσει’ τη σχέση μεταξύ τους για να βγάλει συμπέρασμα, το οποίο πολλές φορές ‘κρύβεται’ πίσω από τα νούμερα, τα οποία μπορεί να φαίνονται εντελώς φυσιολογικά!
Η απεικονιστική μελέτη της υπόφυσης γίνεται με τη μαγνητική τομογραφία τουρκικού εφιππίου, ακριβή εξέταση που πρέπει να διενεργείται με τις σωστές προϋποθέσεις και κατόπιν εντολής ειδικού. Είναι διαφορετική εξέταση από τη μαγνητική εγκεφάλου, καθώς μελετά πιο συγκεκριμένα την περιοχή του εγκεφάλου όπου φωλιάζει η υπόφυση (τουρκικό εφίππιο), βλάβες της οποίας μπορεί να μη φανούν στη μαγνητική εγκεφάλου, λόγω του μικρού μεγέθους της υπόφυσης και της ιδιαιτερότητας της περιοχής όπου βρίσκεται.
Συνήθεις παθήσεις της υπόφυσης είναι τα αδενώματα, μικροί όγκοι, συνήθως καλοήθεις, που μπορεί να εκκρίνουν ή όχι ορμόνες, με πιο σύνηθες το προλακτίνωμα (αυξημένη παραγωγή προλακτίνης) ή το σωματοτρόπο (αυξημένη παραγωγή αυξητικής ορμόνης). Άλλες παθήσεις είναι η υποφυσίτιδα, η νέκρωση και πιο σπάνια το απόστημα ή ο καρκίνος. Η υπόφυση μπορεί επίσης να ευθύνεται για την πρώιμη ήβη, τον άποιο διαβήτη, το γιγαντισμό ή τη μεγαλακρία, διαταραχές περιόδου και άλλα συμπτώματα όπως έντονη κόπωση, έκκριση γάλακτος από τους μαστούς εκτός θηλασμού ή γυναικομαστία, δηλαδή γυναικείους μαστούς σε άνδρες.
Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν ότι πρόκειται για σημαντικό όργανο, οι παθήσεις του οποίου μπορεί να έχουν ολέθριες συνέπειες και να ευθύνονται για δύσκολες καταστάσεις όπως επικίνδυνες για τη ζωή ανεπάρκειες ορμονών, υπογονιμότητα, κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων ή ακόμη και καρκίνου.
Σταυρούλα Ε. Παπαδοπούλου
Ειδικός Παθολόγος
Ειδικός Ενδοκρινολόγος, Διαβητολόγος και Μεταβολικών νόσων
Βελισσαρίου 4 – 6, 5ος όροφος, Ξάνθη, 67100, Ελλάδα
Τηλ/Φαξ: 2541.400.119/ Κιν: 6934.56.22.24
