Ήταν μεσημεράκι που με πήρες τηλέφωνο, για να μου πεις κάτι καλό – «Μου άρεσαν οι στίχοι σου … Θα σε πάρω από Δευτέρα». Ήταν 4 Μαρτίου 2017.
Κι από τότε, περιμένω να κουδουνίσει το τηλέφωνο. Ανοίγω βιβλία, χαρτιά, ακούω κασέτες, βλέπω φωτογραφίες. Μόνο αποτυπώματα. Κάθε μέρα.
Συγκινούμαι, Γιώργο. Κουβεντιάζω για σένα με τους ανθρώπους που αγάπησες, κουβεντιάζω με τους δικούς μου και με τους φίλους. Η Δευτέρα όμως δεν έρχεται.
Τρίτη επέτειος της φυγής σου. Φυλλομετρώ αναμνήσεις και γραπτά, για να δώσω κάποια αποτυπώματα μέσα από τα δικά σου λόγια.
Βιογραφικά σημειώματα, κείμενά σου, στίχοι, συλλογές, μελοποιημένα ποιήματα, το Θεατρικό που το ηχογραφήσαμε στον Αντώνη και το άκουσα στο Δημοτικό Ραδιόφωνο, κάποιες ηχογραφήσεις με τραγούδια σου από τον Άγγελο Μουρβάτη, τον Αντώνη Μουσαδέ, τον Δημήτρη Πετρόπουλο, τον Μπάμπη Κούκο. Φωτογραφίες από το Μονοπάτι της Ζωής, από το θεατρικό σου που έπαιξαν τα παιδιά της Σμίνθης με τη Δήμητρα Κατάκη. Τι άλλο; Δημοσιεύματα σε εφημερίδες και περιοδικά, αποκόμματα ατακτοποίητα ακόμη, γιατί περιμένω πρώτα το τηλεφώνημα της Δευτέρας …
Θα πούμε δυο τρία λόγια για τη ζωή του και θα παραθέσουμε κάποιες σκέψεις του για την ποίηση και λίγους στίχους του. Θα κλείσουμε με απόσπασμα από το θεατρικό.
Ο Γιώργος Κωτούλας γεννήθηκε το 1956 στο Μικρόβαλτο Κοζάνης και από το 1982 έζησε μόνιμα στην Ξάνθη. Έφυγε από τούτη τη ζωή αιφνιδίως στις 4 Μαρτίου 2017. Σπούδασε στο τμήμα Τοπογράφων – Γεωμετρών του ‘Ευκλείδη’ Θεσσαλονίκης. Εργαζόταν στη Δ.Ε.Υ.Α. Ξάνθης. Ιδρυτικό μέλος και Πρόεδρος του Συλλόγου Ατόμων Χρηζόντων Ειδικής Θεραπείας. Ιδρυτικό και βασικό μέλος του Δικτύου Λόγου και Πράξης.
Το 2010 κυκλοφόρησε η πρώτη του ποιητική συλλογή «Δύο φράσεις Άγραφες». Την ίδια χρονιά εκδόθηκε η δεύτερη συλλογή «Μεταξύ ακαθάρτου και γάργαρου». Το Φλεβάρη του 2012 εκδόθηκε «Η Κραυγή». Τέταρτη συλλογή το 2013 «Ασύνδετοι παφλασμοί». Την ίδια χρονιά εκδόθηκε η ποιητική συλλογή «Τρεκλισμένα βήματα». Το 2015 παρουσίασε το θεατρικό έργο «Οι δύο όψεις ενός Καπνόφυλλου – Ξάνθος και Ξανθίππη». Πολλοί στίχοι του έχουν μελοποιηθεί. Ετοίμαζε δίσκο με τραγούδια ζεϊμπέκικα σε δικούς του στίχους. Η τελευταία του δημόσια απαγγελία ήταν το Δεκέμβριο 2016 στην εκδήλωση του Δικτύου Λόγου και Πράξης στη Χρυσούπολη για τον Χατζιδάκι, όπου απάγγειλε το ποίημά του για τον Μάνο. Ήταν ένας δημιουργικός και δοτικός άνθρωπος, που αγαπούσε την Ξάνθη και τον άνθρωπο. Το 2018 οι Γραφικές Τέχνες «Δαλακάκη» εξέδωσαν «τιμής ένεκεν» τη συλλογή «Βελασμοί Ονείρων», που είχε ολοκληρωθεί αρχές του 2016. Πολλοί στίχοι του έχουν μελοποιηθεί.
Το 2018, επίσης, με επιμέλειά μου εκδόθηκε από το Δημοτικό Ραδιόφωνο Ξάνθης Όμορφη Πόλη 89,9 «Ποιητικό Ανθολόγιο Γιώργου Κωτούλα in memoriam …” καθώς και ένα τεύχος με τίτλο «Η ποίηση του Γιώργου Κωτούλα» (2015/18) με τα κείμενά μου που αναφέρονται στις εκδόσεις του Γ. Κωτούλα (2010-15).
Ο ίδιος ο Γιώργος Κωτούλας, μιλώντας σε εκδήλωση του Δικτύου, λέγει για την ποίηση: «Κατά την άποψή μου, όταν μιλάμε για την ποίηση πρέπει να έχουμε κατά νου ότι ο χώρος που κινούμαστε από την μια, η απεραντοσύνη από την άλλη χωρίς συνοριακές γραμμές ή γραμμές τραίνου, ο χρόνος του παρόντος, του μέλλοντος μα και του παρελθόντος, οι φωτογραφήσεις των ματιών ή και της φαντασίας είναι λίγα από τα συστατικά που την συνθέτουν.
Η ποίηση έχει την δυνατότητα να περπατάει ή να καλπάζει σε δρόμους καλοφτιαγμένους μα και σε καλντερίμια. Σε μονοπάτια του δάσους όπου τα πουλιά τραγουδούν, οι σκιές δροσίζουν, τα ζώα αποσύρονται διακριτικά ή αναμετρούν τις δυνάμεις τους. Μονοπάτια όπου δεξιά και αριστερά υπάρχουν πανέρια γεμάτα φρούτα και καρπούς».
Η Ξάνθη πάνω από ένα αιώνα αποτελεί μήτρα και κήπο γονιμοποιό της δημιουργίας κάθε μορφής, ιδία της τέχνης του λόγου. Είναι αισιόδοξο ότι η παντοιότροπη παρακμή δεν εμφανίζεται στη δημιουργικότητα. Νέοι – όχι μόνο ηλικιακά – παρουσιάζουν το έργο τους, αντίσταση κατ’ ουσίαν στα φαινόμενα ‘κρίσης’.
Ενταγμένος ο Γιώργος Κωτούλας στην πλούσια ποιητική και γενικότερα λογοτεχνική παράδοση της Ξάνθης, απέδειξε με τον καλύτερο τρόπο ότι η παράδοση είναι ζώσα και διαρκής. Κοντά στους παλιότερους και παλιότερες δημιουργούς, η Ξάνθη αναδεικνύει και αγκαλιάζει όσους/όσες αφοσιώνονται σε όλα τα είδη έκφρασης και δημιουργίας.
Σε όλη την ποιητική του διαδρομή ο Γιώργος μιλούσε με σύμβολα και εικόνες για τον άνθρωπο της εποχής μας, και μάλιστα τον Έλληνα της κρίσης. Με ειλικρίνεια και αμεσότητα. Συλλαμβάνει την ουσία του κοσμικού γίγνεσθαι με φιλοσοφική ενάργεια, με λαοσοφική διαίσθηση, όπως ήδη από την πρώτη ποιητική του συλλογή είχα διαπιστώσει και διατυπώσει.
Μέσα από κείμενα και στίχους του ίδιου του Γιώργου Κωτούλα θα προσπαθήσουμε να φωτίσουμε δύο βασικά θέματα – άξονες της ποίησις του: Ειρήνη και Αλληλεγγύη.
Πώς βλέπει τη δημιουργία του, για ποιο λόγο παλεύει: «Το στοίχημα της αναγέννησης πρέπει να κερδηθεί. Κλειστά τα μάτια μας λοιπόν σαν βλέπουμε το μηδέν, και κλειστά τα αυτιά μας σαν ακούμε το δεν. Ώρα να ανηφορίσουμε τα σκαλιά». Και αλλού: «Θα πρέπει η μνήμη, η κρίση, η σοβαρότητα και ο καλός αγώνας να αποκτήσουν κομμάτι του χρόνου μας». Ο Γιώργος δεν χαρακτηρίζεται στον αγώνα του για ατομικισμό: «Είναι ευλογία η παρουσία σου στο όνειρο πολλών ανθρώπων μα και στου ενός… Είναι ευλογία να αγωνίζεσαι για το κοινό καλό».
Ο Γιώργος Κωτούλας αγαπά τη φύση σε όλες τις εκφάνσεις. Μου έχει κάνει τρομερή εντύπωση πώς ενσωματώνει τον άνθρωπο στην υπόλοιπη φύση. Ένας, θα έλεγα, γλυκός νατουραλισμός. Ο χώρος και ο χρόνος του ανθρώπου σε μια διαρκή αλληλεξάρτηση.
Η Ειρήνη και η Αλληλεγγύη ακριβώς δηλώνει την ενύφανση του ανθρώπου στο κοσμικό παιχνίδι.
Α
Σκύψε να πάρουμε δυο πέτρες και δυο ξύλα / κι ας φτιάξουμε μαζί ένα παγκάκι κυκλικό / αντικριστά να έρχονται τα μάτια με τα μάτια / κι ας γίνονται κουβέντες με φίλο ή εχθρό
Β
Για να θυμάσαι πάντα / το χρέος σου στους άλλους / στον εαυτό σου, στο χώρο σου / στο χώμα, στο νερό, στον αέρα / ήρθε η ώρα σου / η ώρα του τελετουργικού / η ώρα του σημαδιού
Γ
Βοηθείστε με / να σταματήσω το πάγωμά μου, που φέρνει αδιαφορία / το σάστισμά μου που καθηλώνει την κίνηση / τη βουβαμάρα μου που σκοτώνει το τραγούδι / Δώστε με χώρο να ζήσω μαζί σας.
Δ
Σήμερα κιόλας γίνε δραπέτης / Γρήγορο το άλογο / Καβάλησέ το / Κάλπασε το βλέμμα σου στο παρόν και στο μέλλον / Φόρεσε μαντήλι στο λαιμό και ζωνάρι στη μέση σου / Ανέμισε την ψυχή σου / Καθαρόαιμο το άλογο / καθαρόαιμος εσύ / καθαρόαιμα τα όνειρα.
Ε
Είμαστε ακόμη ζωντανοί / είμαστε ακόμα ικανοί / είμαστε όλοι μαζί / κανείς μας πατροκτόνος / κανείς αδελφοκτόνος.
ΣΤ
Η διεύθυνση κατακόρυφη / ξυπνητός είμαι / Τα στήθη παρατεταγμένα χωρίς τον παιδαριώδη φόβο της σκιάς./ Ξυπνητός είμαι./ Τόξο μου ουράνιο. / Χορδή μου γήινη. / Βέλος μου αέρινο / Ξυπνητός είμαι.
Ζ
Δεν θέλω μεγαλεία και δόξα μου λες / Δεν θέλω τα κλεμμένα μου από τους βαρβάρους / Θέλω μονάχα να σταθώ στα πόδια μου, / θέλω να ζήσω. / Να συνεχίσω να υπάρχω.
Κλείνοντας τον περίπατό μας στον κήπο του Γιώργου, δύο στίχοι του που χαρακτηρίζουν τη στάση του στη ζωή, στάση αγάπης και προσφοράς, στάση ειλικρίνειας και βαθιάς πίστης.
-Πόσο ανάγκη έχω τον καλό σας λόγο
-Σημαιοφόρος το αίσθημα ευθύνης
ΘΕΑΤΡΙΚΟ
Ο
ι δύο όψεις του καπνόφυλλου – Ξάνθος και Ξανθίππη
(Το τέλος του έργου) ΠΕΛΑΤΗΣ Β΄: Τα λεφτά αγαπητέ μου. Τα λεφτά πολλές φορές γίνονται δολοφόνοι. Τίποτα δεν αντιστέκεται στη δύναμή τους και στον πειρασμό να γίνουν περισσότερα. Αυτά τα άψυχα τελικά μας κουμαντάρουν. Γι΄ αυτά οι πόλεμοι, οι σκοτωμοί, τα κυνηγητά, οι κλεψιές. Όλα γι΄ αυτά. Αν καταφέρουν και σε κυριέψουν, πάει τελείωσε. Θα ξυπνάς και θα ζεις μαζί τους. Θα κοιμάσαι και θα ονειρεύεσαι μαζί τους. Και στο τέλος; Εσύ φεύγεις κι αυτά μένουν. Αλλά σαν έχεις τα χάδια τους, πού να το καταλάβεις; Πού; Διαβόλου πράγματα πανάθεμά τα. Δολοφόνοι που δεν δικάζονται ποτέ. Δεν απολογούνται και δεν δικάζονται. Αχ κύριε Αριστείδη! Αχ!
ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ:Κύριοι μάθατε την ιστορία όπως σας είπα με το νι και με το σίγμα (ακούγεται μουσική πιάνου). Όμως τώρα σωπάστε κι ακούστε. Ο μικρός ξεκίνησε να παίζει πιάνο.
ΠΕΛΑΤΗΣ Α΄:Ποιος μικρός;
ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ:Ο Μάνος βέβαια. Του Χατζιδάκι ο γιος. Δίπλα μας μένει η κυρία Αλτουνιάν. Είναι δασκάλα του στο πιάνο. Ας σωπάσουμε όμως. Ο μικρός παίζει τόσο μαγευτικά (το πιάνο συνεχίζει να ακούγεται και κλείνει η αυλαία).
Το ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΣΜΙΝΘΗΣ στα πλαίσια του Εορτασμού 100 χρόνων Ελεύθερης Ξάνθης Θεατρική Παράσταση στο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΣΜΙΝΘΗΣ : ΔΕΥΤΕΡΑ, 8-4-2019 και στην Αίθουσα “Βιργινία Τσουδερού” του Ι.Θ.Τ.Π, Καπναποθήκη Π: ΤΕΤΑΡΤΗ, 10-4-2019, ώρα: 19.00
Μέλη της Θεατρικής Ομάδας στους ρόλους:· Αχμετσίκ Ντοάν Γ1 Αριστείδης 3η 4η πράξη, Καπζά Αλέν Γ1 Αριστείδης στην 1η πράξη, Καπζά Βιλντάν Γ1 Πυγμαλίων και πελάτης Α´, Μολλά Ογλού Χασάν Γ2 Διοικητής, Ντάγκαλα Μπενούρ Γ3 Τριανταφυλλιά, Οτουζμπίρ Νεβήμ Γ3 Πελάτης Β’, Σαγήρ Φαϊκά Γ3 Κλεομένης, Τζιχάν Γκιουλιζάρ Γ3 Κορνηλία, Χατζημιλιαζήμ Εμπρού Γ3 Αλκιβιάδης, Χεμσερή Μελίς Γ3 Αριστείδης στην 2η πράξη, Στην ανάγνωση του ποιήματος “Ξάνθος και Ξανθίππη”: η Καραχότζα Φατμέ Β2, Τη μελοποίηση του ποιήματος έκανε: ο Αντώνης Μουσαδές, Ζωγραφιές σκηνικού: ο Κρίστις Δημήτριος
Διδασκαλία και γενική επιμέλεια παράστασης : η Δήμητρα Κατάκη
Μιλώντας για τον Γιώργο Κωτούλα είπα: «Η ζωή είναι ένα σκάκι. Αν μελετήσουμε την ιστορία την παγκόσμια και τη δική μας θα το δούμε πολύ συχνά. Το πρόβλημα είναι: Πότε αρχίζει και πότε τελειώνει ένα παιχνίδι σκακιού; Χρειάζεται επαγρύπνηση για να παρακολουθείς την πορεία του παιχνιδιού. Τα μάτια ανοιχτά. Όλες οι δυνάμεις σταθερά προσηλωμένες στον στόχο».
Και ο Γιώργος μας απαντά:
«Ξυπνητός είμαι. / Τόξο μου ουράνιο. / Χορδή μου γήινη. / Βέλος μου αέρινο / Ξυπνητός είμαι».
Θανάσης Μουσόπουλος
Φιλόλογος-συγγραφέας-ποιητής
