Χρίστος Χριστοδούλου
Εδώ και πολύ καιρό, αρκετά ελληνικά και ξένα μέσα μαζικής ενημέρωσης περιέτρεχαν από τις συχνότητες και τις σελίδες τους την επωδό ότι η Τουρκία είναι τάχα μια απομονωμένη διπλωματικά χώρα, και ότι ο ηγέτης της κ. Ταγίπ Ερντοάν ένα Σουλτανικού τύπου υβρίδιο, την οδηγεί στον οικονομικό, και κοινωνικό μαρασμό. Οι ισχυρισμοί αυτοί, όπως αποδείχτηκε εκ των πραγμάτων, όχι μόνο ήταν αίολοι αλλά και ύποπτοι. Αφ ενός επειδή η πραγματικότητα ήταν τελείως διαφορετική και αφ ετέρου γιατί οι θεωρίες περί Τουρκίας και Ερντοάν ενεργούσαν αποπροσανατολιστικά, μακράν της ουσίας του προβλήματος που ήταν η σύγκρουση συμφερόντων στην περιοχή. Δηλαδή οι περιβόητοι υδρογονάνθρακες και η νομή τους.
Ας το ξεκαθαρίσουμε: Αυτή την στιγμή τόσον η Τουρκία, όσον και ο Πρόεδρος της είναι οι κυρίαρχοι του γεωστρατηγικού παιχνιδιού στον ευρύτερο γεωπολιτικό χώρο. Χωρίς να τους απειλεί κανενός είδους διπλωματική απομόνωση, εσωτερική αναστάτωση, στρατιωτική όχληση, ή οικονομική κατάρρευση. . Αντιθέτως, οι έως τώρα χειρισμοί της Άγκυρας, -παρότι στα όρια του παραλόγου,- όσον αφορά το μεταναστευτικό, τη κρίση της Συρίας, τις ΑΟΖ, το θεώρημα των υδρογονανθράκων, το Κουρδικό, τη στάση της Ρωσίας, τις σχέσεις της Τουρκίας με την Ουάσιγκτον, την Ευρωπαϊκή Ένωση, την Ελλάδα την Μόσχα, την Λιβύη και το Ισραήλ αποτέλεσαν μια πρώτης τάξεως επίδειξη –και απόδειξη- της ισχύος και της εμπειρίας της Τουρκίας στην διαχείριση αδηφάγων συγκρούσεων. Με γνώμονα το δικό της συμφέρον.
Πως συνέβη αυτή η «ανατροπή»; Κατ αρχήν πρέπει να γίνει σαφές ότι η Τουρκία ως κατάλοιπο και ως κληρονόμος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μεταφέρει στο γονιδίωμα της την εμπειρία μιας κάποτε αχανούς πολυεθνικής χώρας, με απολυταρχικό, θεοκρατικό καθεστώς.. Η δυναστεία των Οσμανληδών που την κυβέρνησε με σιδηρά πυγμή , παρέμεινε στην εξουσία επί επτά συνεχείς αιώνες. Καμιά άλλη δυναστεία πλην της Βρετανικής δεν επιβίωσε επί τόσο χρόνο. Όταν το 1922 η Αυτοκρατορία κατέρρευσε ο παγκόσμιος χάρτης άλλαξε δραματικά, αλλά η γοητεία της Αυτοκρατορίας παρέμεινε ζώσα. Δημιουργήθηκαν 35 νέα κράτη. Μέχρι το 1970 πολλοί πρωθυπουργοί, υπουργοί και άλλοι πολιτικοί παράγοντες διαφόρων Ασιατικών, Μεσανατολικών και Βορειοαφρικανικων χωρών, προέρχονταν από κάποια επετηρίδα της Οθωμανικής διοίκησης Ακόμα και σήμερα, ο αναγνωρισμένος ηγέτης της Λιβύης Σαράζ είναι Τουρκικής καταγωγής. Το ίδιο και ο Πρωθυπουργός της Αγγλίας.
Συνεπώς η Τουρκία κληρονόμησε ex officio μια περιορισμένη μέν κρατική οντότητα, αλλά έναν υψηλού επιπέδου γραφειοκρατικό μηχανισμό, κατανεμημένο στα θεσμικά της όργανα κατά τρόπο που αυτά να αλληλεπιδρούν και να συνεργάζονται μεταξύ τους αποτελεσματικά. Εκ παραδόσεως το Υπουργείο των Εξωτερικών και ο στρατός της Τουρκίας διαθέτουν μέχρι σήμερα τα καλλίτερα στελέχη. Παρά τις συνεχείς πολεμικές και πολιτικές κρίσεις της χώρας, ο μηχανισμός αυτός, παρέμεινε αρραγής και όπως όλα δείχνουν οι σχέσεις του με το περιβάλλον του κ. Ερντογάν είναι πλέον εξαιρετικά λειτουργικές.. Άλλωστε ουδέποτε ο σημερινός Πρόεδρος της Τουρκίας θα αποπειράτο των τόσο επικίνδυνων κινήσεων του εντός , πέριξ και μακράν της χώρας του, δίχως τον απόλυτο έλεγχο και χωρίς την στήριξη του στρατού και των γραφειοκρατών.
Αντίστοιχο με το εκτόπισμα της Τουρκίας ως περιφερειακού παράγοντα είναι και το περίσσευμα πολιτικής πείρας που διαθέτει πλέον ο κ. Ερντοάν. Μέσα από μια πολυκύμαντη καριέρα 25 και πλέον χρόνων κατάφερε να συντρίψει ένα πραξικόπημα, να αφοπλίσει την αντιπολίτευση, να συνομιλεί ισότιμα με την Μόσχα, το Βερολίνο και την Ουάσιγκτον, να θέσει υπό διακανονισμό τους Κούρδους, να χειραγωγεί την Δύση υπό την απειλή των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών, να επαναπροσεγγίζει την Συρία (και πολύ πιθανόν το κραταιό Ισραήλ-, τέλος δε να θέσει την Ελλάδα ενώπιον της μεγαλύτερης ever αμφισβήτησης των νόμιμων, αναγνωρισμένων κυριαρχικών της δικαιωμάτων.
Σε ποια συμπεράσματα οδηγεί η ψηλάφηση αυτών των δεδομένων:
Πρώτον ότι η Τουρκία δεν θα σταματήσει τις προκλήσεις της έναντι της Ελλάδας. Το πιθανότερο μάλιστα σενάριο είναι ότι αργά ή γρήγορα, θα υπάρξει δραματική επιδείνωση του υφιστάμενου κλίματος με απρόβλεπτες συνέπειες.
Δεύτερον ,ότι ουδείς εκ των φίλων, των συμμάχων και των εταίρων μας θα διακινδυνεύσει κατά τις κρίσιμες ώρες οποιαδήποτε άλλη παρέμβαση πέραν των ευχολογίων και των συστάσεων.
Τρίτον ότι η χώρα μας με μια ταχεία ανασύνταξη των δυνάμεων της κι ένα ξεκαθάρισμα των «κόκκινων γραμμών» της έκανε διεθνώς σαφή την αμυντική και διπλωματική γραμμή της απέναντι στις απειλές, στις μπλόφες, τους τακτικισμούς και την παράδοξη ανθελληνική υστερία του Τούρκου προέδρου.
Τέταρτον ότι ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Μουσταφά Κεμάλ θα ήταν –αν ζούσαν- πιο χρήσιμοι τώρα παρά ποτέ άλλοτε.
*Ο Χρ. Χριστοδούλου είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας.
