Ένα ιστορικό – ετυμολογικό άρθρο

Για τις λέξεις Μέτοικος, Μέτοικας, Μέτιος, Μετέ, Άποικος, Πάροικος, Σύνοικος κλπ

«…ηναγκασμένοι οι τότε πολίται να εύρωσι σωτηρίαν μόνον εν τη φυγή και μετοικεσία…

Όπου δεν υφίστατο η κτηνώδης βία».

Μητροπολίτης Ξάνθης Ιωακείμ Μαρτινιανός, 1939

(Συμβολαί εις ιστορίαν Μοσχοπόλεως 1630-1875)

Κ .Διευθυντά,

Επειδή τελευταία αναφέρεσθε συχνά στην εφημερίδα σας στις αρχαιοελληνικές λέξεις ΜΕΤΟΙΚΟΣ, ΜΕΤΟΙΚΑΣ, ΜΕΤΙΟΣ, ΜΕΤΕ, ΜΕΤΑ κ.λ.π., θα ήθελα να σας μεταφέρω λίγα λόγια από την ετυμολογία και την ιστορία αυτών των λέξεων.

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ: Μέτοικος είναι ο μετανάστης, ο φυγάς, συνώνυμο του άποικος, αυτός δηλαδή που αλλάζει κατοικία, μεταναστεύει και κατοικεί αλλού, σε αντίθεση με τον εγγενή. Προέρχεται από το ρήμα μετοικώ. Είναι μια σύνθετη λέξη από την πρόθεση μετά, (κυρίως χρονικής και τοπικής σημασίας), με επιρρηματική σχέση, και το ρήμα οικώ (κατοικώ). Όταν το ρήμα που ακολουθεί αρχίζει από σύμφωνο τότε μένει ως έχει, π.χ. μετά-κοινώ, ενώ όταν αρχίζει από φωνήεν τότε χάνει το «α», π.χ. μετ-οικώ (αλλάζω τόπο κατοικίας). Μια σειρά από επώνυμα έχουν την ίδια ρίζα (ομόριζα) όπως: Μέτοικας (Μέτικας, κυρίως μεταξύ των Ηπειρωτών). Μετοικίδης (Μετικίδης, κυρίως μεταξύ των Ποντίων και Μικρασιατών) και Μέτοιος (Μέτιος) συγκεκομμένο, Μέτα και Μέτε (ορεινή ποιμενική παραφθορά που ξεκίνησε από την Β. Ήπειρο π.χ. σήμερα ακόμη στην Αλβανία είναι συνηθισμένο επώνυμο, όπως ο Ιλλύρ Μέτα, αφού η σημερινή αλβανική γλώσσα είναι συγγενής με την αρβανίτικη και η αρβανίτικη με την αρχαία ελληνική).

Μετανάστης: «Ο μέτοικος και φυγάς, εκ της μετά προθέσεως και του νάσσω, το οικώ».

ΙΣΤΟΡΙΑ: Ο Άποικος αρχαιοπρεπώς λέγεται και Έπηλυς. Επίσης στην αρχαιότητα ο ξένος που εγκαθίσταται σε μια πόλη, αποτελούσε μέλος μιας ειδικής τάξης, ως έποικος, από πολιτικούς ή οικονομικούς λόγους (π.χ. οι έποικοι στην κατεχόμενη Κύπρο).

Πάροικος: Αυτός που δεν έχει δικαίωμα μόνιμου κατοίκου. Π.χ. στην Αθήνα ο ξένος που κατοικούσε στην πόλη πλήρωνε δώδεκα δραχμές φόρο, το Μετοίκιο, και δεν είχε πολιτικά δικαιώματα σε αντίθεση με τον Αστό.

ΠΕΡΙΟΙΚΟΣ: Ήταν ο γείτονας και ο Σύνοικος ήταν ο συγκάτοικος, ο συμπολίτης. Από την λέξη αυτή βγαίνουν τα επώνυμα Σύνοικας (Σίνικας), Συνοικιώτης (Σινικιότης), και Συνοίκογλου¹ (Σινίκογλου) π.χ. Σινίκογλου Αθηνά ( βλέπε τηλεφωνικούς καταλόγους). Σε ορεινή βουκολική παραφθορά, συγκεκομμένο, Συνοίκ, όπως συνοίκοβο (το σύνοικο χωριό του Εχίνου), καμιά σχέση με την τουρκική λέξη «Σινίκ» που θα πει «η σέσουλα». Οι Αλβανοί πριν ονομαστούν έτσι, πριν το 1878, ήταν Ιλλυριοί, Αρβανίτες (Γκέκηδες- Ντόσκηδες) και άλλα δωρικά φύλα. Πρωταγωνιστικό ρόλο στη δημιουργία του Αλβανικού έθνους έπαιξε ο αρβανίτης Φανάκος Μαυρομάτης². Συγγενείς του οποίου ζούνε σήμερα στο αρβανιτοχώρι της Κυψέλης στην Ξάνθη. Στην Θράκη τόσο στην δυτική, όσο και στην ανατολική (σημερινή Τουρκία) και βόρεια (σημερινή Βουλγαρία) υπάρχουν δεκάδες αρβανιτοχώρια ή αρναούτκιοϊ³ (αρναούτ-Μαχαλά) και αρναούτοβο. Όλοι Μέτοικοι από τη σημερινή Αλβανία. Γράφει ο Μπαμπινιώτης στο λεξικό του σελ. 135: «Οι Αρβανίτες είναι Έλληνες απώτερης αλβανικής καταγωγής», οι οποίοι ήρθαν και εγκαταστάθηκαν στον ελληνικό χώρο τον 14^ο – 15^ο αιώνα, φέρνοντας την γλώσσα τους τα «αρβανίτικα» (διάλεκτος αλβανικής προέλευσης). Τον Γεώργιο Καστριώτη (1403-1486), τον μεγαλύτερο Αλβανό εθνικό ήρωα, του οποίου το άγαλμα βρίσκεται στην κεντρική πλατεία των Τιράνων, τον αποκαλούν οι σημερινοί Αλβανοί, για να μην φαίνεται η ελληνική καταγωγή του, «Σκεντέρ-μπέη»⁴. Δηλαδή ο «αλεξανδρινός άρχοντας». Αυτές τις ιστορικές μας παραπομπές πότε θα τις μάθουν οι νέοι μας στα σχολεία; «Το δικαίωμα στη γνώση είναι ιερό γι’ όλα τα παιδιά…», ποιος θα τους πει όμως, ότι τόσο οι Μουσουλμάνοι της Θράκης όσο και οι Τσάμηδες, αλλά και οι σημερινοί Αλβανοί, είναι «Ρωμιογέννητοι Οσμανοί» (Κ. Παλαμάς, εθνικός ποιητής). Σύμφωνα δε με την συνθήκη της Λωζάννης «εξαιρέθηκαν της ανταλλαγής», ως αυτόχθονες (γηγενείς) Θρακο- Ηπειρώτες, που δέχθηκαν την μουσουλμανική θρησκεία!

Φιλικά Ένας Μέτοικας-Αρβανίτης

Υ.Γ. Οι δύο ιστορικοί της πόλης μας, που γνωρίζουν καλά αρχαία ελληνικά και ιστορία, ας μας διαψεύσουν ή επιβεβαιώσουν.

ΠΗΓΕΣ:

ΜΕΓΑ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ (συντάχθηκε κατά τον 10^ο – 11^ο αιώνα ο λεξικογράφος του δεν είναι γνωστός. Πρώτη έκδοση από τον Μάρκο Μασούρο- Βενετία 1499-εκδότης Οδυσσέας Χατζόπουλος)

ΛΕΞΙΚΟΝ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΚΟΝ Γ. ΖΗΚΙΔΟΥ 1898

ΛΕΞΙΚΟΝ Γ. ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗ 2004.

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΞΑΝΘΗΣ ΙΩΑΚΕΙΜ ΜAPTINΙΑΝΟΣ 1939. Στο έργο του «Συμβολαί εις ιστορίαν Μοσχοπόλεως («…οι τήδε κακείσε σποραδικώς εγκατεστημένοι, οπουδήποτε και αν ευρίσκονται και οιοσδήποτε και αν βαθμίδος πολιτισμού τυγχάνωσιν απόγονοι, καθ’ ημάς, φυλής ουδέποτε επήλυδος αλλ’ ιθαγενούς,..» αναφερόμενος στις μετοικήσεις και μεταναστεύσεις από το 1380 και μετά, πριν ακόμη από την άλωση , Ελλήνων από την Θεσσαλία, Μακεδονία, Ήπειρο και Αλβανία (πριν γίνει ξεχωριστό κράτος), λόγω της οθωμανικής κατακτήσεως, προς Θράκην και Μ. Ασία.

1 Ογλού: Οι καταλήξεις μόνο των ελληνικών επωνύμων που επιβλήθηκαν από τους Οθωμανούς, όπως τα «τσιτάκια» που κατοικούν στον κάμπο της Ξάνθης ,π.χ. «Ιμπράμογλου», Αβραμίδης, «Ιλιάζογλου», Ιλιάδης, «Ομέρογλου» Ομοιρίδης κ.ο.κ. (βλέπε τηλεφωνικούς καταλόγους). Οπως σε «ωφ» επιβλήθηκαν από τους Βουλγάρους π.χ. Τσιλιγγίρης-Τσιλιγγίρωφ (βλέπε από «ΤΑ ΝΕΑ» τα «μυστικά των ονομάτων» του Γιάννη Τζέμου, Θες/νίκη 2003).

2 Με την προτροπή των μεγάλων δυνάμεων, όπως και σήμερα θέλουν να κάνουν με την Θράκη και Μακεδονία, αφού πέτυχε το πείραμά τους με την Βουλγαρία, (Ανατολική Ρωμυλία) την «Αλβανία» και τώρα με την Κύπρο χαρακτηρίζοντάς τους γνήσιους γηγενείς Κύπριους Μουσουλμάνους, ως «Τουρκογενείς».

3 «ΑΡΝAOΥΤ-ΜΑΧΑΛΑ»: Οικισμός της Σμίνθης, όπου ζουν οι Αρβανίτες Μουσουλμάνοι: Αρναούτιδες, Μπόζιδες, Μαλκότσιδες, Μετέδες, Λιότσιδες, Καράδες, Κουρούδες, Παλασλήδες, (Καπζάδες), όπου «καπζά» στα αράβικα η λαβή του σπαθιού, η πάλα.

4) Μεταξύ Έβρου και Κωνσταντινούπολης, σε παλιούς οθωμανικούς χάρτες, βρίσκει κανείς μια πληθώρα από αρβανιτοχώρια (αρναούτκιοϊ) και πομακοχώρια (Εσκεντέρκιοϊ, από τον Μ. Αλέξαντρο, τον Εσκεντέρ). Επειδή ίσως έχουν στενή σχέση ως «αγριάνες» μ’ αυτόν.