Υπήρξε καλός και κακός Σοσιαλισμός. Καλός και κακός Φιλελευθερισμός. Κακός στην πράξη προφανώς, γιατί στη θεωρία όλα είναι ρόδινα. Και για να το διαπιστώσει κανείς, δεν έχει παρά να παρατηρήσει διάφορα κράτη ανά την υφήλιο, ξεκινώντας απ’ το δικό μας. Η διαφορά της μίας πολιτικής φιλοσοφίας από την άλλη, δεν είναι ζήτημα ηθικής, αλλά ζήτημα προσέγγισης που έχει πάντα στόχο την ευημερία, οικονομική και κοινωνική. Τα αποτελέσματα, η επιτυχία δηλαδή ή αποτυχία της κάθε προσέγγισης, είναι συχνά μετρήσιμα. Αλλά επειδή έχει ο καιρός γυρίσματα, αλλαγές εξουσίας και εκπλήξεις που επιφυλάσσει πάντα η Ιστορία, δεν είναι εύκολο να ξεχωρίσεις ποια επιμέρους ποιοτικά χαρακτηριστικά μιας ευημερούσας κοινωνίας τα ωφελούμε στην μία ή στην άλλη προσέγγιση, και να βρεις την ιδανική οικονομική-πολιτική θεωρία για όλους τους καιρούς και για όλα τα κράτη.
Το μόνο ξεκάθαρο που μπορεί να ειπωθεί γύρω από την ηθική στην πολιτική ζωή, δεν αφορά τη φιλοσοφία που πρεσβεύει (εφόσον δεν πρόκειται για ακραία και αντιδημοκρατική). Αφορά πρώτα τον τρόπο που πλασάρεται και εκλαϊκεύεται για να γίνει εύηχη και αρεστή, άρα και νικηφόρα όταν έρθει η ώρα της κάλπης, και μετέπειτα, την αμεροληψία που τη χαρακτηρίζει κατά την πρακτική εφαρμογή της μέσα στον κοινωνικό ιστό.
Η σημερινή κυβέρνηση εξελέγη παραβιάζοντας εμφανώς τον πρώτο ηθικό κανόνα. Έκανε μια κοστολόγηση του ποδαριού περί παροχών, αγνοώντας ή αποκρύπτοντας τα πραγματικά οικονομικά μεγέθη εντός εκτός συνόρων. Το αποτέλεσμα, το τρίτο μνημόνιο δηλαδή, είναι μια σκληρή πραγματικότητα, αλλά δίχως ηθικό πρόσημο. Όταν ζητάς από μια τράπεζα ένα στεγαστικό και μετά σου τηλεφωνεί για τη δόση, δεν το κάνει από ανηθικότητα αλλά βάσει αμοιβαίας συμφωνίας. Αν εσύ πάλι αδυνατείς να πληρώσεις μια δόση, μπορεί να μην είσαι ανήθικος, απλά να είσαι άφραγκος. Πώς μπορεί να προκύψει ανηθικότητα στην περίπτωση αυτή; Αν ο μεν δανειολήπτης προσκομίσει πλαστά στοιχεία ή ο δε δανειοδότης αποκρύψει τους όρους της συμφωνίας.
Η ηθική ενός πολιτικού φορέα δεν κρίνεται απ’ το αν είναι υπέρ ή κατά του μνημονίου, αν είναι υπέρ ή κατά της λιτότητας. Δεν κρίνεται απ’ τα δάκρια και τη συμπόνια για τις κοινωνικές επιπτώσεις των πολιτικών που εφαρμόζονται. Δεν κρίνεται από κανένα πιστοποιητικό αριστερών ή δεξιών φρονημάτων. Κρίνεται απ’ το κατά πόσο η πρόταση του φορέα βασίζεται σε πραγματικά δεδομένα και έχει ένα ρεαλιστικό πλάνο για να αλλάξει τα δεδομένα προς το καλύτερο. Κρίνεται επίσης, επαναλαμβάνω, από την αμεροληψία κατά την εφαρμογή του πλάνου. Και εδώ είδαμε και το δεύτερο ηθικό παράπτωμα της κυβέρνησης, με αφορμή τις καταγγελίες για το βόλεμα συγγενικών προσώπων του γραμματέα της νεολαίας του ΣΥΡΙΖΑ.
Προφανώς, θα πείτε, δεν είναι καινούρια πράγματα αυτά, τα έκαναν και οι προηγούμενοι. Ναι, αλλά αυτό δεν δίνει συγχωροχάρτι τους επόμενους. Ούτε δίνει συγχωροχάρτι η ιδεολογική καταγωγή του ελληναρά γραμματέα που μας είπε ότι οι παππούδες του ήταν αγωνιστές της Αριστεράς. Δηλαδή τι; Κυλά ήθος στο αίμα του οικογενειακού του δέντρου; Μου θυμίζει τους δεξιούς ελληναράδες που αν τους αναφέρεις τα χάλια της χώρας μας, σου λένε «μα εμείς ήμαστε απόγονοι των Αρχαίων Ελλήνων, άρα οι άλλοι, οι Ευρωπαίοι, οι βελανιδοφάγοι, μας χρωστάνε».
Το να πιστεύεις ότι έχεις ηθικό πλεονέκτημα επειδή είσαι αριστερός, είναι σαν να πιστεύεις ότι έχεις πλεονέκτημα επειδή είσαι Έλληνας, ότι είσαι ενάρετος επειδή είσαι χριστιανός ή ότι είσαι φυσιολογικός επειδή είσαι ετεροφυλόφιλος. Το ίδιο παράταιρες και αποκρουστικές μου φαίνονται όλες αυτές οι θεωρήσεις. Ίσως να είναι βολικές για όποιον ζει εσώκλειστος στις ηθικοπλαστικές παρωπίδες του, αλλά ευτυχώς δε ζούμε όλοι εκεί.
Η ηθική αποτέλεσε αντικείμενο στοχασμού και διαφωνίας για τους μεγαλύτερους θεωρητικούς της Ιστορίας. Την αναζήτησαν ο Πλάτωνας, ο Αυγουστίνος, ο Σπινόζα, ο Καντ. Αλλοίμονο αν θα λύσουν τελικά το αίνιγμα πέντε-δέκα κομματάρχες του ΣΥΡΙΖΑ.
Μάνος Λασκαράκης
