«Και η μέρα προβαίνει,
Τα νέφια συντρίβει·
Να, η νύχτα που βγαίνει
Κι αστέρι δεν κρύβει».
Διονύσιος Σολωμός
Το ζεστό αεράκι σημαίνει το καλοκαίρι, που – για μια ακόμη χρονιά – είναι πια εδώ. Το μυαλό ξεχνάει το όποιο κρύο του χειμώνα, το σώμα προσπαθεί να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες.
«Άνοιξη, καλοκαίρι, φθινόπωρο, χειμώνας… και άνοιξη», όπως παρουσιάζει τόσο λυρικά η υπέροχη ομώνυμη ταινία του Κορεάτη Κιμ Κι-Ντουκ.
Ο άνθρωπος γεννιέται, ξαναγεννιέται, γενιές ολόκληρες έρχονται και παρέρχονται και ο homo sapiens, ο «σοφός» άνθρωπος, φαίνεται πολλές φορές, αντί να αναζητεί τη σοφία του, να αφήνεται να κατρακυλήσει στο σάπιο, να γυρνάει πίσω σε άγριες καταστάσεις και ένστικτα.
Η ειρήνη είναι μια εύθραυστη έννοια, μια καθημερινή γιορτή κι ένας παράδεισος αγώνα για αξιοπρέπεια, σεβασμό, σοφία.
Πόσες φορές στο διάβα της ιστορίας του ο άνθρωπος – όπου γης – δεν έχει χάσει αυτόν τον παράδεισο; Αιτίες κι αφορμές πάντα θα υπάρχουν. Ακόμα και πολλές δικαιολογίες για άνομα κέρδη. Ιστορικοί που θα τις καταγράφουν, αντικειμενικά ή όχι, επίσης πάντα θα υπάρχουν.
Ανθρωπιά όμως θα συνεχίσει να υπάρχει; Ανθρωπότητα; Και για πόσο ακόμα;
Χώρες πυρηνικές δυνάμεις απειλούν η μία την άλλη, τρομοκρατικές επιθέσεις και δράσεις γενοκτονίας εξαπολύονται συστηματικά ενάντια σε γυναικόπαιδα, πόλεμοι εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας διαπράττονται, κατονομάζονται αλλά δε σταματούν.
Αντίθετα ο χορός του κέρδους, του μίσους, των συμφερόντων καλά κρατεί, πατώντας επί πτωμάτων, επί αξιών και επί του θυμικού μας.
Κι εμείς; Οι απλοί πολίτες μιας «μακρινής» χώρας; Τι μπορούμε να κάνουμε; Με ποιον ρόλο; Τι μπορεί να βγει «μέσα απ’ τη σύγχρονη ύλη, απ’ τους σωρούς των ερειπίων, απ’ των λαών το βάθος…» κατά τον Άγγελο Σικελιανό;
Απ’ των λαών το βάθος μπορούν και πρέπει να βγουν άνθρωποι, Άνθρωποι. Άνθρωποι, όπως αυτοί που σε δύσκολες καταστάσεις, στο σχετικά πρόσφατο παρελθόν, απλά, τόσο απλά, πήραν την απόφαση να προσπαθήσουν, ακόμα και να ρισκάρουν τη ζωή τους, για να βοηθήσουν αυτούς που είχαν ανάγκη! Τίποτα μπορεί να μην τους προετοίμαζε γι’ αυτό. Φαινομενικά τίποτα. Ουσιαστικά, τα πάντα, η στιγμή…
Όσκαρ Σίντλερ (1908-1974), ένας Γερμανός βιομήχανος, ένας καιροσκόπος επιχειρηματίας με αδυναμία στις απολαύσεις, δεν ήταν ίσως ένα άτομο που θα περίμενε κανείς να σώσει περίπου 1.200 Εβραίους από το Ολοκαύτωμα, εμφανίζοντάς τους ως «απαραίτητους» για το εργοστάσιό του. Έφτασε να ξοδέψει όλη του την περιουσία, δωροδόκησε Ναζί, ρίσκαρε την ίδια τη ζωή του.
«Όποιος σώζει μια ζωή, σώζει ολόκληρο τον κόσμο».
Το ίδιο έκαναν κι «ανώνυμοι» Ζακυνθινοί, που έκρυψαν τους Εβραίους του νησιού, με κίνδυνο της ζωής τους, σώζοντάς τους όλους από τους Ναζί κατακτητές κι από βέβαιο θάνατο. Ο Τάκης Τετράδης, μικρό παιδί μιας από τις πολλές οικογένειες που έκρυψαν στη Ζάκυνθο Εβραίους αλλά και Ιταλούς στρατιώτες, θυμόταν τον πατέρα του να του εξιστορεί μετά από χρόνια το τι είχαν κάνει και να του λέει: «Αυτοί είμαστε εμείς. Έτσι φερόμαστε στους ανθρώπους. Έτσι ζούμε τις ζωές μας. Να το θυμάσαι αυτό που σου είπα!».
Έιζα Τζένινγκς (1877-1933), ένας Αμερικανός μεθοδιστής ιερέας, που βρέθηκε τυχαία τον Σεπτέμβριο του 1922 γραμματέας στη ΧΑΝ στη Σμύρνη. «Το ύψος του με το ζόρι έφτανε το ένα εξήντα πέντε… ένα συνεσταλμένο και μάλλον αντιπαθητικό άτομο» κατά τον Τζάιλς Μίλτον. Αυτός ήταν όμως που κίνησε γη και ουρανό, για να κινητοποιήσει τα αγκυροβολημένα στο λιμάνι της Μυτιλήνης ελληνικά πλοία, ώστε περίπου 200.000 (!) Έλληνες πρόσφυγες να απομακρυνθούν από την προκυμαία της φλεγόμενης Σμύρνης και άρα να σωθούν.
Ο επικεφαλής αυτής της απίστευτης επιχείρησης διάσωσης ξεκινούσε το ύστατο τηλεγράφημά του προς την ελληνική κυβέρνηση με μια φράση, που δυστυχώς δε σταματά να είναι επίκαιρη: «Εν ονόματι της ανθρωπότητας…». Κι η υπογραφή του στο τέλος του τηλεγραφήματος έλεγε: «Έιζα Τζένινγκς, Αμερικανός πολίτης».
Πολίτης! Όχι βασιλιάς, όχι πρωθυπουργός ή πρόεδρος, όχι στρατηγός ή υπήκοος. Πολίτης!
Τόση δύναμη έχουμε τελικά;
«Κανένας άνθρωπος δεν είναι μόνος του ένα Νησί ακέραιο και ξεχωριστό˙ κάθε άνθρωπος είναι κομμάτι της Ηπείρου, ένα κομμάτι της ενδοχώρας˙ […] ο θάνατος του κάθε ανθρώπου με λιγοστεύει γιατί ανήκω στην Ανθρωπότητα» (Τζων Ντον).
Όνομα; Άνθρωπος. Επίθετο; Πολίτης.
*Αρχαιολόγος-μουσειολόγος-ξεναγός
