Μιλώντας για το βιβλίο «Μικρή Ιστορία της Γνώσης» (εκδ. Πατάκη, 2019) του Λέοναρντ Μλοντίνοφ (στο άρθρο «Ανανέωση του τρόπου που βλέπουμε τον άνθρωπο και τον κόσμο του», 2024), στην κατακλείδα αναρωτιόμουν: «Και λέω (ο έρμος…) Τέτοια βιβλία πότε θα μπούνε στην εκπαίδευση…».
Εδώ και ένα χρόνο έχω στο μυαλό μου το ζήτημα αυτό. Κάπου έχω κατασταλάξει. Θα πάρω τα πράγματα από την αρχή, ανατρέχοντας σε σχετικές δημοσιεύσεις και ανάλογους προβληματισμούς.
*Ο κόσμος αλλάζει, οι γνώσεις μεταβάλλονται και κατά συνέπεια εξελίσσεται ο τρόπος με τον οποίο βλέπουμε τα πράγματα. Όταν τελειώσεις τις σπουδές σου, δε σημαίνει ότι «τελείωσαν όλα». Καθώς περνάν τα χρόνια, αυτό το καταλαβαίνω καλύτερα – για κάποιους / κάποιες που δεν «ανοίγουν» πλέον βιβλίο.
Ο Χαράρι, ο Γιάλομ, ο Χομπσμπάουμ, ο Μλοντίνοφ δείχνουν ένα «άλλο» κόσμο – άγνωστο για μερικούς/μερικές…
Θα προσπαθήσω να φωτίσω δύο πλευρές: το Σύμπαν και την Ιστορία σε συνάρτηση με τον Άνθρωπο.
Όσον αφορά το πρώτο θέμα θα στηριχθώ στο βιβλίο του Παύλου Καστανά «Προς τ’ άστρα: ένα μαγευτικό ταξίδι στον κόσμο της Αστροφυσικής» (εκδ. Κάκτος 2020).
Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου ανάμεσα στα άλλα διαβάζουμε: «Τους τελευταίους αιώνες η ανθρωπότητα έχει σημειώσει τεράστια επιστημονική πρόοδο. Εξηγήσαμε τη φύση των αστέρων και κατανοήσαμε εις βάθος τις διεργασίες που συμβαίνουν στο εσωτερικό τους, ενώ τα διαστημόπλοιά μας ταξίδεψαν μέχρι τα πέρατα του ηλιακού μας συστήματος. Αλλά δεν σταματήσαμε εκεί. Έχουμε πλέον τη δυνατότητα μέσα από τις παρατηρήσεις μας να ταξιδεύουμε νοητά και να μελετάμε αντικείμενα που βρίσκονται δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά από εμάς, δισεκατομμύρια χρόνια στο παρελθόν».
Μελετώντας το έργο, πραγματοποιείς ένα μαγευτικό ταξίδι στον κόσμο της Αστροφυσικής. Κάποιες «στάσεις» παραθέτω στη συνέχεια:
«Το γνωστό μας Σύμπαν περιέχει 2 τρισεκατομμύρια γαλαξίες , που ο καθένας περιέχει εκατοντάδες εκατομμύρια ή δισεκατομμύρια άστρα εκ των οποίων σχεδόν όλα έχουν πλανήτες γύρω τους. Και όλα αυτά είναι μοιρασμένα σε μια σφαίρα διαμέτρου 93 δισεκατομμυρίων ετών φωτός».
Σύμφωνα με σύγχρονες μελέτες, ο συνολικός αριθμός των ανθρώπων που έζησαν στον πλανήτη ξεπερνά τα 108 δισεκατομμύρια. Ο σημερινός πληθυσμός είναι το 7% του συνολικού πληθυσμού των ανθρώπων που υπήρξαν ποτέ.
«Είμαστε το μόνο είδος πάνω στη Γη, από τα εκατομμύρια που έχουν υπάρξει, που έχει καταφέρει να αντιληφθεί τον τρόπο που λειτουργεί το Σύμπαν σε τέτοιον βαθμό. Άρα, όσο πιο ‘μικροί’ συνειδητοποιούμε ότι είμαστε σε διαστάσεις, τόσο πιο ‘μεγάλοι’ γινόμαστε διανοητικά». (σελ. 26-27)
Το 1992 ανακαλύφθηκαν δύο νέοι πλανήτες. Μετά από αυτή την ανακάλυψη ανιχνεύθηκαν πάνω από 4.000 νέοι πλανήτες! Από ένα Σύμπαν 8 πλανητών βρισκόμαστε μπροστά σε ένα Σύμπαν αναρίθμητων «κλειδωμένων» κόσμων (σελ. 95)
«Ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα σε ό,τι αφορά τη μελέτη και την ανίχνευση των μαύρων τρυπών αποτέλεσε η πρώτη φωτογράφηση μαύρης τρύπας, η οποία δημοσιεύθηκε την άνοιξη του 2019. Η συγκεκριμένη μαύρη τρύπα έχει μια μάζα 6,5 δισεκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από τη μάζα του Ηλίου και βρίσκεται στο κέντρο του γαλαξία Μ87, σε απόσταση 53 εκατομμυρίων ετών φωτός από εμάς» (σελ. 167).
«Σε ό,τι αφορά το ηλιακό μας σύστημα, σε 5 δισεκατομμύρια χρόνια από σήμερα ο Ήλιος μας θα μπει στη φάση του κόκκινου γίγαντα. Η ζωή στη Γη, όμως, θα έχει καταστεί αδύνατη πολύ πριν από αυτό, διότι η φωτεινότητα του Ηλίου μας αυξάνεται σταδιακά όσο παραμένει στην κύρια ακολουθία. Δεν αποκλείεται, όμως, το ανθρώπινοι είδος να έχει καταφέρει να επιβιώσει, ίσως σε διαστημικές βάσεις ή δορυφόρους στα πέρατα του ηλιακού μας συστήματος ή ακόμα και σε άλλα πλανητικά συστήματα» (σελ.208).
«Η μελλοντική δημιουργία αποικιών και διαστημικών βάσεων φαίνεται να είναι ο πιο σίγουρος τρόπος για τη διαιώνιση της ανθρωπότητας» (σελ. 270).
Συνεχίζεται…
