«Ο μέγας γίνεται μικρός
και το βουνό μιλάει.
Ο βασιλιάς ξυπνά φτωχός,
με τρεις βοηθούς γυρνάει»
Ν.Μ.
Ο κόσμος των λαϊκών παραμυθιών είναι αυτός που έφτιαξαν γενιές και γενιές απλών (όχι απλοϊκών) και γι’ αυτό σοφών ανθρώπων κι εκεί απόσταξαν την εμπειρία αιώνων, με τρόπο ψυχαγωγικό, αλληγορικό και γεμάτος πανέμορφες εικόνες!
Ο κόσμος αυτός – στη σημερινή τεχνοκρατική ή τεχνοφοβική κοινωνία – φαντάζει ίσως ψεύτικος, υπερβολικός, αδύνατος. Μαγικές φλογέρες, χαλιά που πετάνε, βουνά που κινούνται!
Κι όμως ήδη στο Αραβικόν Μυθολογικόν του 18ου αιώνα, με τα παραμύθια από τις Χίλιες και Μία Νύχτες, αναφέρεται ξεκάθαρα:
«Αι ιστορίαι […] είναι τόσον παράδοξοι, τα συμβεβηκότα είναι τόσον περίεργα, τα φαινόμενα είναι τόσον τερατώδη και τα συμπεράσματα εξεναντίας τόσον αξιάκουστα, οπού εκπλήττουσιν την ανθρωπίνην διάνοιαν».
Αξιάκουστα συμπεράσματα… Τι αξιάκουστα συμπεράσματα όμως να βγάλει κάποιος από παραμύθια για… κουτούς, βλάκες, ανόητους ανθρώπους; Μια πρώτη σκέψη είναι ίσως, για να μπορεί να τους αποφεύγει. Χρήσιμο, αλλά είναι μόνο αυτό;
Βασικό στοιχείο των λαϊκών παραμυθιών είναι ότι μιλάνε για τους χαρακτήρες αλλά και τα χαρακτηριστικά των ανθρώπων, δηλαδή όλων μας. Αντίστοιχοι μάλιστα μπορεί να είναι και οι τίτλοι τους όπως αυτοί σε αξιοδιάβαστες συλλογές: «Ο τρελός κι ο γνωστικός» από τα Ελληνικά Παραμύθια του Γ. Μέγα, «Η στρίγλα» από τα παραμύθια του λαού μας του Γ. Ιωάννου, «Ο φτωχός αγελαδάρης» από τα παραμύθια της Θράκης του Χ. Δημητρουλόπουλου αλλά και «Ο άτυχος τσαγκάρης» από τα λαϊκότροπα παραμύθια που έγραψαν κι εξέδωσαν μαθητές και μαθήτριες του 7ου Γυμνασίου Ξάνθης!
Υπάρχουν όμως και παραμύθια για τη βλακεία του κόσμου και καταγράφονται σε πολλές εκδοχές ή παραλλαγές όπως λέγονται. «Η κουτή Βάνια», «Οι τρεις βλάκες», «Του κόσμου η κουταμάρα». Σε πολλές παραλλαγές «βγαίνει» αντίστοιχα βέβαια και η… ανοησία του κόσμου κι ας μη βιαστούμε να σκεφτούμε ότι αφορά άλλους, όχι βέβαια εμάς.
Στο παραμύθι «Οι τρεις βλάκες» – που παρουσιάζεται διασκευασμένο ως παράσταση Καραγκιόζη σήμερα Σάββατο 18 Ιανουαρίου στην Καπναποθήκη «Π» στις 17:00 και στις 19:00 – μια κοπέλα, που πάει να πάρει κρασί από το κελάρι για τον αρραβωνιαστικό της, βλέπει ένα τσεκούρι πάνω από το βαρέλι και σκέφτεται: «Κι αν είχα ένα παιδί και το έστελνα να φέρει κρασί κι έπεφτε το τσεκούρι πάνω του και το σκότωνε;» και κάθεται και κλαίει, ξεχνώντας και κρασί και αρραβωνιαστικό. Κι αυτός τότε την παρατάει και μόνο αν βρεθούν 3 άλλοι, πιο ανόητοι από αυτήν θα γυρίσει.
Ποιος δεν έχει χαθεί σε παρόμοιους συλλογισμούς; Το κακό τρυπώνει στη σκέψη μας, πολιορκεί το θυμικό μας και μας παραλύει. Χάνουμε τον εαυτό μας, χρόνο σκέψης αλλά και δημιουργικής πράξης, όταν αφήνουμε την κουταμάρα να μπει και στο δικό μας… κελάρι.
Στο προαναφερθέν παραμύθι χρειαζόταν μόνο ο αρραβωνιαστικός να σκεφτεί να κατεβάσει το τσεκούρι και να τελειώσει το… δράμα. Χρειαζόταν δηλαδή ένας οποιοσδήποτε άνθρωπος να σκεφτεί απλά και λογικά και να προχωρήσει στην πράξη.
Πόσο χρήσιμο μπορεί να είναι κάτι τέτοιο, όχι θεωρητικά, αλλά στην καθημερινότητά μας; Πόσο χρόνο θα κερδίζαμε και κυρίως πόση ανοησία θα αποφεύγαμε;
Παραμύθια του λαού λοιπόν, του όποιου λαού, αυτού που ίσως θεωρούμε οπισθοδρομικό, πρωτόγονο, κουτό! Ό,τι δε φτάνουμε, ας μην το κάνουμε κρεμαστάρια! Ή για να κλείσει το κείμενο αυτό με μια άλλη παροιμία:
Ψάρια στο γυαλό, κουτουρού παζάρια…
