Με αφορμή τον θάνατο του μεγάλου Τσέχου συγγραφέα
Ο Τσέχος συγγραφέας Μίλαν Κούντερα, ο οποίος εξερεύνησε την ύπαρξη του ανθρώπου για πάνω από μισό αιώνα σε ποιήματα, θεατρικά έργα, δοκίμια και μυθιστορήματα, συμπεριλαμβανομένης της «Αβάσταχτης Ελαφρότητας του Είναι», πέθανε σε ηλικία 94 ετών μετά από πολύχρονη μάχη με ασθένεια, επιβεβαίωσε η Άννα Μράζοβα, εκπρόσωπος της Βιβλιοθήκης του Μίλαν Κούντερα.
Είναι αξιοσημείωτο ότι άνθρωποι που δεν έχουν διαβάσει μία σελίδα από τα έργα του, γνωρίζουν τον Κούντερα και ειδικότερα το πιο γνωστό του έργο «Η Αβάσταχτη Ελαφρότητα του Είναι».
«Δεν μου αρέσει ο ρόλος του αντιφρονούντα», είπε κάποτε. «Δεν μου αρέσει να ανάγω τη λογοτεχνία και την τέχνη σε μια πολιτική ανάγνωση. Και είναι κάτι που μισώ. Αυτό που με ενδιαφέρει είναι η αισθητική αξία». Οι λεπτές γραμμές της τέχνης, της πολιτικής και της φιλοσοφίας που διατρέχουν τα γραπτά του κορυφώνονται στο μυθιστόρημα που του έφερε παγκόσμια φήμη «Η Αβάσταχτη Ελαφρότητα του Είναι» και όπως εύστοχα τοποθετείται ο Carlos Fuentes: «Οι χαρακτήρες του Κούντερα περιστρέφονται γύρω από ένα δίλημμα : να είσαι ή να μην είσαι στο σύστημα του ολοκληρωτικού ειδυλλίου; Ένα ειδύλλιο που δεν παραδέχεται τίποτα και κανένας δεν μπορεί να αμφισβητεί το δικαίωμα του καθενός στην ευτυχία».
Γεννημένος την 1η Απριλίου 1929 στο Μπρνο, στην πρώην Τσεχοσλοβακία, ο Κούντερα βίωσε ως παιδί τη ναζιστική εισβολή και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σπούδασε Λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου στην Πράγα, αλλά έφυγε για να ολοκληρώσει τις πανεπιστημιακές του σπουδές στη Σχολή Κινηματογράφου της Ακαδημίας της Πράγας, από όπου αποφοίτησε το 1956.
Συμμετείχε ενεργά στο Κομμουνιστικό Κόμμα, το οποίο ανέλαβε την εξουσία μετά τον πόλεμο ως μέρος του σοσιαλιστικού μπλοκ, αλλά σύντομα απογοητεύτηκε: το 1948 εκδιώχθηκε για «αντικομματικές δραστηριότητες». Ακόμα κι έτσι, επέστρεψε το 1956, αλλά εκδιώχθηκε ξανά, οριστικά.
H Αβάσταχτη Ελαφρότητα του Είναι
Από την πολιτική στην απιστία, από την εγκατάλειψη στις ερωτήσεις για το νόημα της ύπαρξης, από τον ερωτισμό μέχρι τα καθημερινά ζητήματα, όλα αυτά εμφανίζονται στο έργο που πραγματεύεται τη σχέση μεταξύ της Τερέζας και του Τομάς, της Σαμπίνας και του Φραντς.
Η περιγραφή της Τσεχοσλοβακίας υπό το κομμουνιστικό καθεστώς είναι παραπάνω από παρούσα: «Η αξιολόγηση και η εξέταση των πολιτών είναι μια μόνιμη δραστηριότητα, η κύρια από τις κοινωνικές δραστηριότητες στις κομμουνιστικές χώρες», καταγγέλλει.
Το βιβλίο εκδόθηκε στα Τσέχικα δύο δεκαετίες αργότερα, έγινε ξανά μπεστ σέλερ και του χάρισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας. Στην πραγματικότητα, υπήρχε μια παλαιότερη έκδοση σε αυτή τη γλώσσα, αλλά δημοσιεύτηκε στον Καναδά για μετανάστες και δυστυχώς δεν διατηρήθηκε κανένα αντίγραφο.
Σκόνη καλύπτει μία ολόκληρη ιστορική περίοδο και τις ιστορίες εκατομμυρίων ανθρώπων. άλλων που συντάχθηκαν απόλυτα με τις σοβιετικές αρχές, άλλων που αντιτάχθηκαν εξαρχής, και άλλων που πείστηκαν, προδόθηκαν και αποφάσισαν να αλλάξουν ρότα, όπως δηλαδή έκανε και ο Κούντερα. Ένας από τους τελευταίους μεγάλους αφηγητές ιστοριών εκείνου του κόσμου δεν είναι πια μαζί μας. Θα είναι όμως για πάντα τα βιβλία του.
«Λέμε ότι το βάρος των γεγονότων πέφτει στο άτομο. Ένα άτομο είτε αντέχει αυτό το βάρος είτε δεν το αντέχει, πέφτει κάτω από το βάρος του, κερδίζει ή χάνει». Μ. Κούντερα
Παύλος Μαραγκός
pmaragkos@empros.gr
